Ông Phạm Sỹ Liêm nói nếu để nước ngoài vào kiểm tra, phía nước ngoài cần chịu chi phí

Ngay từ trước khi vụ làm trái tại Ban quản lý các dự án PMU18 vỡ lở, đã có nhiều than phiền về tình trạng thất thoát, lãng phí, chậm chạp ở các dự án ODA.

Một số tổ chức cấp viện cũng đã bày tỏ quan ngại của mình.

Ông Phạm Sỹ Liêm là phó chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, nguyên là thứ trưởng Bộ Xây dựng, một bộ cũng quản lý nhiều dự án ODA.

Nghe phỏng vấn ông Phạm Sỹ Liêm

Đài BBC đã hỏi ông rằng liệu một ước tính về tỷ lệ thất thoát tại các công trình xây dựng cơ bản có thể lên tới 30% có chính xác hay không?

Phạm Sỹ Liêm: Không đến mức như vậy. Chúng tôi đã có một nghiên cứu và thấy rằng trong ngành giao thông, và một vài ngành xây dựng khác, tỉ lệ thất thoát là khoảng 15%, với độ xê xích cộng trừ là 1-2%.

BBC:Qua vụ PMU18, có phải cho thấy là việc thanh tra, kiểm tra tiêu cực gặp rất nhiều bất cập, thưa ông?

Thật ra là họ không làm, chứ nếu kiểm tra thật thì cũng không có gì bất cập. Đều đã có các quy định của nhà nước, nhưng kiểu quản lý như ở các PMU, vai trò của PMU không rõ ràng.

PMU là nơi quản lý dự án, đồng thời cũng được ủy quyền quản lý vốn thay mặt chủ đầu tư. Thành ra lẫn lộn giữa hai bên, và quyền của họ rất lớn. Quyền lớn nhưng thiếu kiểm tra từ Bộ thì họ dễ lợi dụng quyền của mình.

BBC:Một số nhà tài trợ như World Bank nói là họ sẽ gửi chuyên gia sang kiểm tra các dự án dùng tiền của họ. Theo ông, liệu có khả thi không nếu để chuyên gia nước ngoài vào kiểm tra?

Kiểm tra thì cũng tốt thôi, nhưng có một điều thế này, ai chịu cái tiền kiểm tra này? Nếu cử người sang mà buộc phía Việt Nam chịu số tiền ấy thì đó là một khoản khá lớn. Tôi biết những người tư vấn, quản lý dự án, chi phí cho họ có khi đến vài chục ngàn đôla một tháng. Nên nếu kiểm tra mà gánh nặng tài chính lại để cho chúng tôi, làm sao Việt Nam gánh được?

Thiếu sót ở Việt Nam là có và đang chấn chỉnh. Nhưng chấn chỉnh cũng là do chúng tôi tự sửa đổi. Còn tất nhiên nếu nước ngoài họ muốn vào kiểm tra và tự chịu chi phí, thì chúng tôi hoan nghênh.

BBC:Sau một vụ như PMU18, ông đánh giá thế nào về niềm tin của các nhà tài trợ đối với Việt Nam?

Theo tìm hiểu của tôi, tài trợ cho nhiều nước khác trên thế giới cũng không phải không có tham nhũng. Ngân hàng Thế giới hay Ngân hàng phát triển châu Á họ cũng nhận thức được việc này, nên họ có riêng một bộ phận chống tham nhũng.

Tham nhũng trong xây dựng cơ bản không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà thôi. Vấn đề là tham nhũng xảy ra một cách cá biệt, hay trầm trọng, lại tùy ở từng dự án, từng nước.

Tham nhũng lan tràn thế này là từ năm, bảy năm gần đây. Bây giờ đã có bài học, sẽ phải chấn chỉnh.

Việt Nam vừa rồi phát hiện bê bối ở PMU18 thì thấy đã có những sơ hở. Tôi xin nói là trước đây cũng có tham nhũng, nhưng không đến mức như vậy. Tham nhũng lan tràn thế này là từ năm, bảy năm gần đây. Bây giờ đã có bài học, sẽ phải chấn chỉnh.

Các nhà tài trợ chỉ mong nước nhận viện trợ, nếu xảy ra tham nhũng, phải nghiêm khắc. Chứ nếu bảo 'anh phải hết sức trong sạch thì tôi mới viện trợ', thì chắc cũng khó khăn cho họ trong việc tìm đối tác, không riêng gì với Việt Nam.

BBC:Ông vừa nhắc rằng mấy năm gần đây tham nhũng mới trở nên trầm trọng. Vì sao như vậy, thưa ông?

Trước đây, Việt Nam theo nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, bây giờ chuyển sang kinh tế thị trường. Nhiều cung cách quản lý trước đây thích hợp, nay đã trở thành lạc hậu. Đáng nhẽ phải thay đổi nhanh trong cách quản lý, nhưng có những khía cạnh thay đổi được, nhưng có những nơi rất chậm chạp.

Xây dựng là một khu vực rất chậm thay đổi cung cách quản lý...Đụng đâu mới sửa đó, chứ không sửa chữa một cách hệ thống, bài bản.

Xây dựng là một khu vực rất chậm thay đổi cung cách quản lý. Chẳng hạn cơ chế quản lý về đầu tư và xây dựng, trong 10 năm, đã thay đổi khoảng bảy lần - điều này chứng tỏ sự am hiểu về vấn đề này của người quản lý cũng rất lờ mờ. Đụng đâu mới sửa đó, chứ không sửa chữa một cách hệ thống, bài bản.

BBC:Vậy chẳng lẽ nếu tính từ 1993, khi Việt Nam chính thức nhận ODA, thì ban đầu chưa có nhiều tiêu cực như hiện nay?

Lúc bấy giờ mọi người đang còn bỡ ngỡ cả. Nói thật, giai đoạn đầu, việc quản lý còn hết sức cứng nhắc. Quản lý cứng nhắc lúc bấy giờ cũng có cái lợi là chống được tham nhũng, nhưng bất lợi vì nó khiến nhiều hoạt động trở thành kém hiệu quả.

Người ăn cắp có muốn biển thủ thì cũng phải tìm hiểu, rồi đi đến chỗ thông thạo, chứ đâu phải làm ngay một lúc là được. Vì thế qua một thời gian, đến bây giờ, các dạng tiêu cực cũng trở nên tinh vi hơn.