GS Lê Sĩ Long Đại học Houston, Texas

	Báo chí Hoa Kỳ nhắc nhiều đến kỳ tích hồi phục của cộng đồng người Mỹ gốc Việt

Trong số 53 doanh nghiệp của người Việt thì có 45 hoạt động trở lại, 90% cư dân Việt quay lại Village de L'Est, so với tỷ lệ một nửa của người gốc Phi.

Dù người Việt chỉ chiếm 1,5% dân số bang New Orleans nhưng đây là một trong số các nơi tập trung nhiều người Việt nhất trên đất Mỹ, với con số lên đến 25.000 người.

Báo chí Hoa Kỳ nhắc nhiều đến kỳ tích hồi phục của cộng đồng người Mỹ gốc Việt, nhìn qua lăng kính của những huyền thoại hay được gắn kết với các cộng đồng Á châu, ví dụ như văn hóa tự lập (self-reliance).

Lúc nào cũng chạy

Tuy nhiên, các nghiên cứu như của chuyên gia Karen J. Leong và đồng nghiệp cho thấy nguyên nhân của sự quay trở lại thành công liên quan tới nhiều yếu tố khác nữa, bao gồm cả vị trí kinh tế xã hội và tư duy về nguy cơ từ môi trường sống.

Đa số người Việt ở Village de L'Est thuộc tầng lớp trung lưu, sở hữu nhà trị giá trên dưới 80.000USD, còn những hàng xóm gốc Phi có đến 78% thuộc diện thu nhập thấp, ở nhà do chính phủ cấp, bị hư hại nặng sau cơn bão.

Nghiên cứu này còn ghi nhận ký ức và diễn dịch lịch sử của người Việt về di cư mới chính là góc nhìn của họ về cơn bão Katrina.

Nghiên cứu cộng đồng  Sau cơn bão Katrina, tôi muốn tìm hiểu xem những người Việt Nam phải tản cư liệu có sẵn sàng về văn hóa và tâm lý để bắt đầu gầy dựng lại hay không   GS Lê Sĩ Long

"Bố mẹ tôi chạy từ Bắc vào Nam hồi năm 1945. Tôi chạy từ Việt Nam sang Mỹ năm 1975. Bây giờ là năm 2005, tới lượt con tôi chạy khỏi ngôi nhà duy nhất của chúng nó", bà Nguyễn Ngọc Dung tâm sự trên tờ Houston Chronicle.

"Đây có phải là số phận của người Việt Nam? Lúc nào cũng chạy?", bà tự hỏi.

Thiên Chúa giáo

Tổ chức xã hội Mary Queen của những người Việt theo đạo Thiên Chúa ở New Orleans đã giữ vai trò tích cực trong công cuộc tái thiết, và vai trò này không phải chỉ mới xuất hiện.

Linh mục Nguyễn Thế Viện nói sự du nhập của công giáo vào Việt nam vài trăm năm trước đã dần biến chuyển theo thời gian thành dạng lãnh đạo địa phương trong các làng theo đạo.

Trong cuộc di cư vào Nam năm 1945 có 80% là người công giáo, còn trong số 125.000 người đầu tiên bỏ chạy sau ngày Sài Gòn thất thủ năm 1975 có 40% giáo dân.

Hơn vậy, trong suốt 21 năm chiến tranh họ "luôn phải tản cư và tái xây dựng lại", ông Viện nói.

Trong cuộc nghiên cứu hồi tháng Ba năm 2006, tôi đã cùng sinh viên phỏng vấn 48 người trụ lại hoặc quay lại New Orlean, tập trung ở khu Chùa Bồ Đề và cảng cá Empire.

Dù mục tiêu không phải là nghiên cứu quan điểm của người không phải là dân công giáo, nhưng Chùa Bồ Đề khởi đầu là nơi lánh nạn cho người Việt trong cơn bão, cho nên trong số người trả lời phỏng vấn có 60% theo đạo Phật và 28% theo đạo Cao Đài.

Cộng đồng

Dù cuộc nghiên cứu không mang tính xác suất, một số chi tiết đáng chú ý là dù đa số đều vẫn còn ít tiền trong tài khoản, còn thẻ tín dụng có hiệu lực vay và có điện thoại cầm tay còn hoạt động, không ai có bảo hiểm để bù đắp lại những thiệt hại đã mất trong cơn bão.

Lúc nào cũng chạy  Bố mẹ tôi chạy từ Bắc vào Nam hồi năm 1945. Tôi chạy từ Việt Nam sang Mỹ năm 1975. Bây giờ là năm 2005, tới lượt con tôi chạy khỏi ngôi nhà duy nhất của chúng nó. Đây có phải là số phận của người Việt Nam? Lúc nào cũng chạy?   Bà Nguyễn Ngọc Dung

85% người được hỏi khen ngợi hoạt động của Chữ Thập Đỏ, 92% đánh giá chính quyền làm việc tốt, và hiệp hội Thuyền Nhân - SOS đã phối hợp tốt với các cơ quan liên bang để phân phối nguồn ngân sách.

Cả cư dân khu Village de L'Est lẫn dân làng chài Empire đều sớm quay trở lại và bắt đầu các mối liên hệ gia đình, cộng đồng và nguồn giúp đỡ từ chính phủ để gầy dựng lại nhà cửa và thuyền đánh cá.

90% người được hỏi cho biết có người thân hoặc bạn bè để nương tựa cho đến khi có thể tự lập trở lại được; tất cả đều công nhận thân nhân và cộng đồng là nguồn giúp đỡ quan trọng.

Tuy nhiên, 48% người được hỏi không cho rằng sống trong khu có người Việt sẽ tiện lợi hơn khu không có người Việt nào khác cả.

Định hướng

Sau cơn bão Katrina, tôi muốn tìm hiểu xem những người Việt Nam phải tản cư liệu có sẵn sàng về văn hóa và tâm lý để bắt đầu gây dựng lại hay không.

Các học giả người Mỹ cũng từng hỏi câu tương tự khi nghiên cứu người tị nạn Việt Nam sau sự kiện 1975.

Trên thực tế có một số tiên đoán cho rằng người tị nạn Việt Nam có thể không được chuẩn bị để bắt đầu cuộc sống mới vì kinh nghiệm đau đớn sau cuộc chiến và chạy trốn.

Thế nhưng với cộng đồng người Mỹ gốc Việt Nam, không phân biệt giai cấp và tôn giáo, khi phải đối mặt với thảm họa có vẻ như đã định hướng "không còn nơi nào khác để đi ngoài đi lên".