Paul Reynolds Phóng viên chuyên về các vấn đề thế giới

	Tổng thống Saakashvili có tính toán sai lầm?

Mặc dù cuộc chiến tại Nam Ossetia chưa chấm dứt trong khi giao tranh tại một khu vực khác của Gruzia là Abkhazia đang bùng lên, có lẽ cũng không là quá sớm khi đưa ra một số bài học cho cuộc khủng hoảng hiện nay.

1. Đừng đấm vào mũi gấu khi chưa trói chặt được nó

Tổng thống Gruzia, Mikhail Saakashvili, chắc hẳn phải nghĩ rằng Nga sẽ không phản ứng mạnh khi ông gửi quân vào nam Ossetia ngay trước dịp Thế Vận hội nhằm giành lại quyền kiểm soát vùng lãnh thổ mà ông khẳng định là một phần của Gruzia, cho dù khu vực này vốn có một số quyền tự trị.

Tuy nhiên, Nga luôn sẵn sàng đáp trả. Họ đã có quân tại đó, vốn dẫn đầu lực lượng gìn giữ hòa bình như đã nhất trí từ những ngày đầu - hồi năm 1992 giữa Tổng thống Boris Yeltsin của Nga và Tổng thống Edward Shevardnadze của Gruzia. Bản thân ông Shevardnadze cũng là Ngoại trưởng của Liên Xô, người đã giúp chấm dứt Chiến tranh Lạnh.

Nga từ lâu đã ủng hộ phe nổi dậy đòi ly khai ở Nam Ossetia và cấp hộ chiếu Nga cho người dân tại đây, do đó, họ lấy cớ là bảo vệ cho công dân của mình.

Kết quả, như nhiều người nhận xét là tính toán sai lầm của Tổng thống Saakashvili, giờ đây, ông có thể mất hi vọng khẳng định quyền lực của Gruzia tại khu vực này.

2. Nga đang quyết chí

Như đã từng xảy ra trong quá khứ, Nga giờ đây đang thấy mình bị cô lập.

Trong một phỏng vấn với cựu phóng viên BBC tại Moscow, Tim Whewell, vào đầu năm nay, một cố vấn thân cận cho Tổng thống Vladimir Putin khi đó là ông Gleb Pavlosky, nói giới lãnh đạo Nga kết luận sau cuộc Cách mạng Cam tại Ukraine rằng:

“Đây là điều mà chúng tôi đã phải đối diện tại Moscow, là thứ mà họ tìm cách xuất khẩu cho chúng tôi, rằng chúng tôi phải chuẩn bị tình hình và nhanh chóng củng cố hệ thống chính trị”.

Những gì xảy ra sau khi Ukraine chuyển sang phương Tây cũng lặp lại với Gruzia.

Moscow muốn ngăn ngừa một cuộc cách mạng trong lòng nước Nga và coi Ukraine và Gruzia là những nước sẽ tạo ra các ảnh hưởng tiêu cực.

Hiện chưa rõ Nga sẽ mạnh tay tới đâu trong cuộc khủng hoảng hiện nay, nhưng như họ nói họ muốn tái thiết lập trật tự tại Nam Ossetia - mà điều này có thể là sự hiện diện lâu dài và không trao trả vai trò cho Chính phủ Gruzia.

Giới ngoại giao thì cho rằng ít có khả năng Nga sẽ xâm lược Gruzia.

3. Hãy nhớ Kosovo

	Căng thẳng vẫn đang diễn ra tại Nam Ossetia

Nga hết sức không hài lòng khi phương Tây ủng hộ cho Kosovo tách ra khỏi Serbia và đã cảnh báo là sẽ có hậu quả. Những gì đang diễn ra có thể là một phần trong hậu quả này.

Dĩ nhiên Nga không nói rằng những gì họ đang làm trong cuộc khủng hoảng này là những gì phương Tây làm tại Kosovo, vì nói như thế là phản lại chính lý lẽ của họ là các nước không nên bị chia sẻ nếu không có các thoả ước.

Tuy nhiên, ai cũng biết rằng thực ra, Kosovo là điều không mấy xa rời tâm trí của Nga.

4. Gruzia ít có khả năng sẽ sớm gia nhập Nato

Gruzia và Ukraine bị bác bỏ quyền gia nhập Nato vào tháng Tư vừa rồi, mặc dù họ được phép phát triển một kế hoạch hành động mà sẽ cho phép họ trở thành thành viên trong tương lai.

Hoa Kỳ muốn cả hai nước được kết nạp vào Nato, nhưng Đức và các nước khác nói khu vực này quá bất ổn để kết nạp hai thành viên mới, đặc biệt Gruzia, nước đang có tranh chấp biên giới, không nên nhận sự ủng hộ của Nato.

5. Vladimir Putin vẫn đang nắm quyền

Những ngày này, Thủ tướng Putin, chứ không phải Tổng thống Nga, là người đi dự khai mạc Thế Vận hội Bắc Kinh và sau đó nhanh chóng tới khu vực vực xảy ra xung đột để kiểm soát phản ứng của Nga.

Ngôn ngữ của ông Putin tỏ ra không khoan nhượng. Ông tuyên bố Nga đã đúng khi can thiệp.

6. Đừng để chim cúc-cu canh tổ

Quyết định của ông Shevardnadze năm 1992 cho phép Nga vào Nam Ossetia với tư cách là một phần của lực lượng gìn giữ hòa bình đã dẫn tới việc để cho một Chính phủ Nga, rất khác về sau này dưới thời ông Boris Yeltsin, dần dần mở rộng ảnh hưởng và kiểm soát.

	Người tị nạn rời khỏi Nam Ossetia

Nga chẳng lấy gì làm khó khăn để biện minh cho hành động của họ. Họ đơn giản chỉ tuyên bố rằng các công dân của họ không chỉ gặp rủi ro mà còn bị tấn công.

7. Phương Tây vẫn chưa biết phải xử lý Nga như thế nào

Một số lý luận thời Chiến tranh Lạnh lại nổi lên, nhưng người ta vẫn chưa đạt được đồng thuận về chuyện phải làm gì.

Những người theo trường phái tân bảo thủ, dẫn đầu là phó Tổng thống Mỹ Dick Cheney (và được ứng viên Tổng thống đảng Cộng hòa John McCain hậu thuẫn) thì coi Gruzia và Ukraine là những nước giương cao ngọn cờ tự do, cần phải được ủng hộ.

Họ lý lẽ rằng theo thời gian, Nga cũng sẽ bị buộc phải thay đổi, như Liên Xô trước kia.

Đối nghịch với lý lẽ này, như cựu Ngoại trưởng Anh Lord Owen nói với BBC hôm Chủ Nhật vừa qua, nhiều người cho rằng việc đối xử với Nga như với Liên Xô khi trước là một điều “ngớ ngẩn”, và Gruzia đã có tính toán sai lầm tại nam Ossetia, là điều mà họ đang phải trả giá.

8. Liệu các biên giới châu Âu có bất khả xâm phạm mãi mãi?

Một trong các nguyên tắc của châu Âu thời hậu chiến là các đường biên không thể được thay đổi trừ phi có các thoả thuận, như trong trường hợp Czechslovakia khi trước. Có lẽ nguyên tắc này đã được áp dụng quá cứng nhắc.

Tuy nhiên, những chính phủ như Gruzia tỏ ra ngần ngại khi phải từ bỏ lãnh thổ, ngay cả khi người dân địa phương rõ ràng tỏ ra rất thù địch và họ có mặt ở quốc gia đó chỉ vì những quyết định trong quá khứ.

Liên Xô cũ là nước đã tạo ra khu vực bán tự trị Nam Ossetia ở Gruzia năm 1922. Lãnh tụ Nikita Khrushchev trao Crimea cho Ukraine năm 1954. Liệu điều này có tạo ra các vấn đề trong tương lai hay không?

9. Tháng Tám là thời điểm tốt để cân nhắc về đồng minh

Vào tháng Tám năm 1914, Thế chiến thứ nhất nổ ra sau vụ ám sát Hoàng tử Áo Franz Ferdinand ở Sarajevo vào tháng Sáu.

Chiến tranh nổ ra vì lúc đó các liên minh đã hình thành tại châu Âu và đóng vai trò vững chắc. Nga khi đó ủng hộ cho Serbia, Đức ủng hộ cho Áo, Pháp ủng hộ Nga, và Anh nhảy vào khi Bỉ bị xâm lược.

Việc tham gia các liên minh không nên xem là chuyện chơi và phải cân nhắc kỹ. Nếu Gruzia bây giờ đã là thành viên Nato thì thử hỏi điều gì sẽ xảy ra?

[email protected]