Israel-Gaza: Vì sao Gaza bị làm mờ trên Google Maps?

Vì sao Gaza, một trong những nơi đông dân cư nhất trên thế giới, lại bị làm mờ trên Google Maps?

Đây là một vấn đề đã được các nhà nghiên cứu nêu bật khi sử dụng các thông tin nguồn mở và có sẵn đối với công chúng - bao gồm cả dữ liệu lập bản đồ - để xác định vị trí các cuộc tấn công và ghi lại tình trạng bị phá hủy.

Samir, một nhà điều tra sử dụng nguồn mở. cho biết: "Việc không nhận được các hình ảnh vệ tinh có độ phân giải cao từ Israel và các vùng lãnh thổ của Palestine khiến chúng tôi bị chậm trễ."

Gaza nói Chủ nhật là 'ngày đẫm máu nhất' cho đến nay

Israel-Gaza: Israel bị bắn phá ồ ạt sau khi các chiến binh bị giết

Trên thực tế, phần lớn lãnh thổ của cả Israel và Palestine đều xuất hiện trên Google Earth dưới dạng hình ảnh vệ tinh có độ phân giải thấp, cho dù luôn có sẵn các hình ảnh chất lượng cao hơn từ các công ty vệ tinh.

Hầu như không thể nhìn thấy xe cộ ở Thành phố Gaza.

Hãy so sánh điều này với Bình Nhưỡng, thủ đô được bảo mật của Triều Tiên, nơi xe cộ được xác định rõ ràng và có thể nhìn thấy từng người.

Vì sao hình ảnh vệ tinh quan trọng?

Việc sử dụng các hình ảnh vệ tinh đã trở thành một yếu tố quan trọng trong hoạt động đưa tin về xung đột.

Trong cuộc đối đầu mới nhất ở Trung Đông, các nhà điều tra đang tìm cách xác định các vị trí bắn tên lửa và các tòa nhà mục tiêu ở Gaza và Israel bằng việc sử dụng vệ tinh.

Tuy nhiên, trên Google Earth, nền tảng hình ảnh được sử dụng rộng rãi nhất, hình ảnh gần đây nhất của Gaza có độ phân giải thấp và do đó bị mờ.

"Hình ảnh Google Earth gần đây nhất là từ năm 2016 và trông giống như bãi rác. Tôi đã phóng to ngẫu nhiên một số vùng nông thôn của Syria và tìm thấy có hơn 20 hình ảnh được chụp kể từ thời điểm đó, với độ phân giải rất cao," Aric Toler, một nhà báo làm việc cho trang Bellingcat, viết trên Twitter.

Google cho biết mục đích của họ là "cập nhật thường xuyên những điểm đông dân cư" nhưng điều này không đúng với trường hợp của Gaza.

Hình ảnh với độ phân giải cao có sẵn không?

Cho đến năm ngoái, chính phủ Mỹ đã có chính sách hạn chế chất lượng hình ảnh vệ tinh đối với lãnh thổ Israel và các vùng lãnh thổ của Palestine mà các công ty Mỹ được phép cung cấp trên nền tảng thương mại.

Hạn chế này đã được đưa vào Tu chính án Kyl-Bingaman (KBA) - một luật của Hoa Kỳ có từ năm 1997 - nhằm ủng hộ những lo ngại về an ninh của Israel.

Theo KBA, các nhà cung cấp hình ảnh vệ tinh của Hoa Kỳ được phép cung cấp hình ảnh có độ phân giải thấp hơn đối với các vật thể có kích thước pixel không dưới 2m (khiến chỉ những vật thể bằng chiếc xe hơi trở lên mới có thể nhìn thấy được).

Không có gì lạ khi các địa điểm như căn cứ quân sự bị làm mờ - nhưng KBA là trường hợp duy nhất khi cả một quốc gia được đặt trong sự hạn chế như vậy.

Luật chỉ đề cập đến Israel, nhưng nó cũng được áp dụng cho các vùng lãnh thổ của Palestine.

Israel gia tăng pháo kích vào Gaza, Hamas không nhượng bộ

Israel tấn công nhà riêng của lãnh đạo Hamas tại Gaza

Tuy nhiên, khi mà các nhà cung cấp không thuộc nước Mỹ, chẳng hạn công ty Airbus của Pháp, có thể cung cấp những hình ảnh này với độ phân giải cao hơn, thì Mỹ sẽ phải chịu áp lực ngày càng lớn trong việc chấm dứt các hạn chế của mình.

Vào tháng 7 năm 2020, KBA đã bị bỏ và hiện nay chính phủ Hoa Kỳ cho phép các công ty nước mình cung cấp hình ảnh chất lượng cao hơn nhiều ở vùng này (mỗi pixel hiện có thể nhỏ tới 40cm, để có thể dễ dàng nhận diện các vật thể có kích thước tương đương con người).

Michael Fradley, một nhà khảo cổ học tại Đại học Oxford và là một trong những học giả đã vận động thành công trong việc sửa đổi trên, cho biết: "Động lực ban đầu là khoa học.

"Chúng tôi muốn có một nguồn dữ liệu nhất quán để làm việc trong dự án của mình, vì vậy chúng tôi cần quyền truy cập vào các dữ liệu có độ phân giải cao đối với Lãnh thổ Palestine bị chiếm đóng, ở mức tương đương những gì chúng tôi sử dụng ở các nơi khác trong khu vực."

Vậy vì sao mà Gaza vẫn bị mờ?

BBC đã nói chuyện với Google và Apple (công ty cũng có ứng dụng bản đồ hiển thị hình ảnh vệ tinh).

Apple cho biết họ đang làm việc để sớm cập nhật bản đồ của mình lên độ phân giải cao hơn, đạt múc 40cm.

Google cho chúng tôi biết rằng hình ảnh của họ đến từ nhiều nhà cung cấp khác nhau và họ cân nhắc "cơ hội để cập nhật mới hình ảnh vệ tinh của [họ] khi hình ảnh có độ phân giải cao hơn khả dụng". Nhưng công ty này nói thêm rằng họ "không có kế hoạch chia sẻ vào thời điểm này".

Nick Waters, một nhà điều tra sử dụng nguồn mở đang làm việc cho Bellingcat, viết trên Twitter: "Xét tầm mức quan trọng của các sự kiện đang diễn ra, tôi thấy không có lý do gì mà hình ảnh thương mại của khu vực này tiếp tục bị giảm chất lượng một cách có chủ đích."

Ai thực sự chụp đã những hình ảnh này?

Các nền tảng lập bản đồ công khai, chẳng hạn Google Earth và Apple Maps, dựa vào các công ty sở hữu vệ tinh để cung cấp hình ảnh.

Maxar và Planet Labs, hai trong số nguồn cung cấp lớn nhất, hiện đang cung cấp hình ảnh có độ phân giải cao của lãnh thổ Israel và Gaza.

"Từ những thay đổi gần đây trong luật lệ của Hoa Kỳ, hình ảnh của Israel và Gaza đang được cung cấp ở độ phân giải 0,4m (40cm)," Maxar cho biết trong một thông cáo báo chí.

Planet Labs xác nhận với BBC rằng họ cung cấp hình ảnh ở độ phân giải 50cm.

Tuy nhiên, các nhà điều tra sử dụng nguồn mở phụ thuộc rất nhiều vào phần mềm lập bản đồ miễn phí và thường không có quyền truy cập trực tiếp vào những hình ảnh có độ phân giải cao này.

Hình ảnh độ phân giải cao có thể tiết lộ điều gì?

Các nhà nghiên cứu tại Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) đã hợp tác với nhà cung cấp hình ảnh vệ tinh Planet Labs vào năm 2017 để chỉ ra tình trạng tàn phá các ngôi làng Rohingya mà quân đội ở Myanmar gây ra.

Hình ảnh cho phép họ lập bản đồ về mức độ thiệt hại của hơn 200 ngôi làng trong khu vực ấy, bằng cách so sánh hình ảnh vệ tinh độ phân giải 40cm của những khu vực này từ trước và sau.

Các bằng chứng dường như chứng thực những lời tố cáo từ người Rohingya, những người đã chạy trốn khỏi Myanmar đến nước láng giềng Bangladesh, nói rằng nhà cửa của họ đã bị quân đội tấn công.

Hình ảnh vệ tinh cũng rất quan trọng trong việc theo dõi những gì đang xảy ra ở khu vực Tân Cương của Trung Quốc, bao gồm mạng lưới các trung tâm "cải tạo" được thiết lập ở đó dành cho người Uighurs (Duy Ngô Nhĩ).

Thông tin này đã giúp chỉ ra những cơ sở ấy đã được xây dựng ở đâu và hình ảnh có độ phân giải cao cũng cho ta biết về kích thước và các công năng cụ thể của chúng.