Nga tăng cường tấn công – Ukraine vật lộn cầm cự thêm một mùa đông

Trong khu chung cư xây từ thời Xô Viết ở ngoại ô phía đông Kyiv, Oksana Zinkovska-Boyarska sống trong cảnh mất điện hằng ngày. Thang máy lên căn hộ của cô ở tầng tám thường xuyên dừng giữa chừng, đèn đóm chập chờn và máy bơm duy trì áp suất hệ thống sưởi trung tâm cũng ngừng hoạt động.

Cô có một bộ pin sạc cỡ lớn để duy trì các thiết bị, nhưng nó có giá tới 2.000 euro (hơn 61 triệu VND) và trụ được cũng không quá lâu.

Luật sư Ievgen, cùng vợ là Oksana, nhiều khi phải làm việc dưới ánh đèn pin. Con gái hai tuổi của họ, bé Katia, cũng ngồi chơi trong ánh nến.

Giữa những đợt không kích và bóng tối giá lạnh, Oksana nói rằng cô và Ievgen luôn lo lắng cho Katia. "Tôi không thể diễn tả bằng lời nỗi sợ bản năng khi bế con chạy xuống hầm trú ẩn trong lúc bom nổ.

"Tôi chưa bao giờ trải qua điều gì như vậy trong đời và không muốn ai phải trải qua cảm giác ấy. Chỉ nghĩ đến việc con bé có thể hoảng sợ vì bóng tối là đã thật khủng khiếp."

Trên khắp Ukraine, các gia đình đang chuẩn bị đối mặt với những ngày tháng còn gian nan hơn - một mùa đông dài và lạnh giá, trong bối cảnh Tổng thống Nga Vladimir Putin tìm cách dứt điểm cuộc xâm lược bằng những đợt tấn công vào hệ thống điện và mạng lưới hạ tầng của Ukraine.

Vừa cuối tuần trước, một cuộc tấn công bằng tên lửa và drone quy mô lớn đã khiến phần lớn đất nước mất điện trong một thời gian. Người dân Ukraine giờ phải chịu cảnh cắt điện luân phiên lên tới 16 giờ mỗi ngày.

Nhiệt độ mùa đông ở Ukraine có thể giảm xuống -20°C. Một quan chức cấp cao nói với tôi rằng họ dự đoán vài tháng tới sẽ vô cùng khắc nghiệt.

"Tôi nghĩ đây sẽ là mùa đông tồi tệ nhất trong lịch sử của chúng tôi," vị quan chức nói. "Nga sẽ phá hủy năng lượng, hạ tầng, hệ thống sưởi của chúng tôi. Tất cả cơ quan nhà nước phải chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất."

Maxim Timchenko, giám đốc điều hành DTEK - một công ty năng lượng tư nhân lớn của Ukraine - cho biết: "Dựa vào mức độ tấn công trong hai tháng qua, có thể thấy rõ Nga đang nhắm tới việc phá hủy hoàn toàn hệ thống năng lượng của Ukraine."

Nhưng theo một đặc phái viên châu Âu, mục tiêu không chỉ là khiến người dân lạnh cóng trong đêm hay sống trong cảnh không ánh sáng. Chiến lược của Nga sâu xa hơn thế.

"[Điều này] còn nhằm khiến họ không có bánh mì ăn sáng vì tiệm bánh không hoạt động, và không thể đi làm vì nhà máy không có điện," vị đặc phái viên nói.

Như lời quan chức Ukraine: "Mục tiêu của Nga là giết chết nền kinh tế của chúng tôi."

Vậy chiến lược đó sẽ diễn biến như thế nào? Và khi gần bốn năm chiến tranh đã bào mòn sức lực, điều đó có ý nghĩa gì với người dân Ukraine – và tương lai của cuộc chiến dai dẳng, gian truân này?

Tài sản bị đóng băng và ngoại giao bị đình trệ

Tin tức về tiền tuyến thật u ám. Ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy thành phố Pokrovsk ở miền đông - một vị trí then chốt - có thể thất thủ, tạo cú hích tinh thần cho lực lượng Nga và mở ra bàn đạp mới để chiếm thêm khu vực Donetsk.

Một vấn đề khác có thể tác động đến tinh thần là vụ bê bối tham nhũng lớn khiến chính quyền đau đầu.

Các công tố viên cáo buộc một số bộ trưởng và quan chức nhận hối lộ từ các hợp đồng xây dựng công trình phòng thủ quanh các nhà máy điện hạt nhân của Ukraine. Cả hai bộ trưởng bị nêu tên đều phủ nhận cáo buộc.

Nhưng đối với Tổng thống Zelensky, rủi ro đến từ việc người dân Ukraine - nhiều người đang sống trong giá lạnh và bóng tối - có thể mất niềm tin vào chính quyền.

Không những vậy, lúc này các nỗ lực ngoại giao nhằm chấm dứt chiến tranh dường như cũng đang bị treo lại.

Kế hoạch tổ chức hội nghị thượng đỉnh giữa ông Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump đã bị gác lại sau khi Moscow từ chối nhượng bộ các mục tiêu tối thượng trong cuộc chiến, bên cạnh việc Washington áp đặt lệnh trừng phạt lên dầu khí Nga.

"Hiện đang có một sự tạm dừng," người phát ngôn Điện Kremlin cho biết tuần này, "tình hình đang bế tắc."

Trong khi đó, các nước châu Âu vẫn tranh cãi về việc xử lý lượng tài sản Nga bị đóng băng trị giá 180 tỷ euro. Họ dự định dùng số tiền này để huy động một "khoản vay hồi hương" cho Ukraine - khoản vay sẽ chỉ phải hoàn trả nếu Nga sau này chấp nhận bồi thường chiến tranh.

Nhưng bất đồng về cách chia sẻ rủi ro khiến ngân khố Kyiv cạn kiệt đáng kể.

Dù vậy, theo những người tôi trao đổi, điều khiến chính phủ Ukraine lo lắng nhất vẫn là cuộc khủng hoảng năng lượng.

"Người dân đã mệt mỏi sau bốn năm chiến tranh," một quan chức nói với tôi.

"Tôi lo họ sẽ nản chí."

Mất ngủ, tên lửa và dao động tinh thần

Dạo bước trên các con phố ở Kyiv, bạn sẽ thấy vô số gương mặt phờ phạc – đôi mắt người dân đỏ ngầu vì thiếu ngủ khi bị còi báo động phòng không đánh thức.

"Tôi quá mệt vì ngủ không đủ," Yana Kolomiets, 31 tuổi, giám đốc tuyển chọn diễn viên đến từ Odesa, nói.

"Nhưng… những người chiến đấu ngoài tiền tuyến cũng mệt mỏi."

Một nghiên cứu khoa học gần đây cho thấy khả năng mắc chứng mất ngủ ở Ukraine cao gấp ba lần so với ở những quốc gia có hòa bình.

Nghiên cứu này theo dõi mô hình giấc ngủ của khoảng 100 người Ukraine trong sáu tháng và phát hiện tình trạng mất ngủ vẫn kéo dài ngay cả trong những đêm yên tĩnh. (Nghiên cứu do Texty, một trang báo chuyên về dữ liệu tại Ukraine, công bố)

Nhưng những đêm yên tĩnh không nhiều. Nga đã phóng số lượng tên lửa đạn đạo khổng lồ nhằm vào Ukraine trong tháng 10 - khoảng 268 quả, mức cao nhất tính theo tháng kể từ khi nổ ra cuộc xâm lược toàn diện, theo phân tích của trang Oboz.

Cùng tháng đó, Nga phóng 5.298 drone Shahed và các loại UAV tấn công khác.

Giới ngoại giao cho rằng chiến lược của Nga tập trung theo khu vực địa lý: các cuộc tấn công nhằm vào mạng lưới truyền tải khí đốt và điện ở miền đông Ukraine, thay vì các nhà máy điện ở phía tây đất nước.

"Họ đang tìm cách chia đôi Ukraine về khía cạnh năng lượng," một đặc phái viên châu Âu nói. "Họ muốn toàn bộ khu vực phía đông sông Dnipro chìm trong giá lạnh vào mùa đông này."

Một nguồn tin chính phủ nói với tôi rằng mục tiêu là "kích động nổi dậy, khiến người dân quay lưng với chính quyền Kyiv… họ đang nỗ lực phá vỡ sự gắn kết xã hội."

Văn phòng Điều phối Nhân đạo Liên Hợp Quốc (OCHA) lo ngại đến mức đã phát đi cảnh báo chính thức, cho biết "mùa đông sắp tới đặt ra những rủi ro mới cho người dân Ukraine… trong bối cảnh các cuộc tấn công tăng cường nhằm vào mạng lưới năng lượng đang phá hoại nỗ lực sưởi ấm tại các hộ gia đình, trường học và cơ sở y tế."

Sự bất định về kết quả của các nỗ lực ngoại giao khác nhau cũng không giúp ích.

Thế nhưng các cuộc thăm dò dư luận lại cho thấy người dân Ukraine thực ra có nhiều hy vọng hơn, chứ không ít đi.

Nghiên cứu của Viện Xã hội học Quốc tế Kyiv (KIIS) cho thấy trong tháng 10, 56% trong số 1.008 người Ukraine được phỏng vấn cảm thấy lạc quan về tương lai đất nước, tăng từ 43% hồi tháng Năm.

Sasha, một nhà tài chính sống tại Kyiv, giải thích rằng tinh thần người dân Ukraine rất dễ biến động, dao động mạnh giữa lạc quan và bi quan.

"Nếu mọi người nói về khả năng kết thúc chiến tranh, họ cảm thấy hy vọng," ông nói. "Nhưng khi các cuộc đàm phán thất bại, họ lại tuyệt vọng."

Oksana thì thực tế hơn: cô nói rằng dù lo lắng cho con gái, họ không còn lựa chọn nào khác ngoài chịu đựng.

"Tôi luôn nghĩ rằng tình hình ở tiền tuyến còn tồi tệ hơn nhiều," cô bổ sung.

"Có những chàng trai và cô gái ở tiền tuyến chịu gian khổ còn nhiều hơn chúng tôi.

"Tôi hiểu rằng con tôi không nên lớn lên trong những điều kiện này, vì điều đó không bình thường trong thế giới văn minh. Nhưng chúng tôi có thể kiên nhẫn, miễn là tiền tuyến cần chúng tôi."

Ông Putin muốn một chiến thắng để 'đổi chác'

Đầu tuần này, sương mù dày đặc đã tạo điều kiện cho quân Nga tiến sâu hơn vào Pokrovsk.

Tin tức từ thành phố không lạc quan với những báo cáo hàng ngày về tiến triển của Nga. Nếu Pokrovsk thất thủ, đây sẽ là thành phố lớn đầu tiên bị Nga chiếm kể từ Avdiivka hồi tháng 2/2024.

Tuy nhiên, Nga vẫn chỉ cách vị trí họ bắt đầu xâm lược toàn diện vào năm 2022 khoảng 40km, và những vùng đất chiếm được phải trả bằng hàng trăm ngàn sinh mạng.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết chỉ huy cao nhất Nga dồn lực vào Pokrovsk không chỉ vì quan trọng về chiến thuật mà còn vì ông Putin muốn có một chiến thắng "đổi chác" về mặt ngoại giao với Nhà Trắng.

Quân Nga hy vọng thuyết phục Tổng thống Trump rằng họ đang giành lợi thế trên chiến trường, từ đó tạo áp lực buộc Kyiv phải tìm kiếm hòa bình.

Ông Vadym Prystaiko, cựu Bộ trưởng Ngoại giao và đại sứ Ukraine tại London, cho biết Nga muốn "tạo cảm giác cho châu Âu và phương Tây - như điều các nhà tuyên truyền Nga từng làm - rằng bạn không thể làm gì với Nga, không thể đánh bại Mẫu quốc Nga.

"Họ hy vọng các đối tác của chúng tôi sẽ khiến chúng tôi mất mặt và ký thỏa thuận với Nga, bất kể thỏa thuận đó là gì."

Tại một cuộc họp báo gần đây, khi tôi đặt câu hỏi liệu người dân có thể sống sót qua mùa đông tới hay không, Tổng thống Zelensky nhấn mạnh đến quy mô của thách thức đó.

"Tôi không biết mùa đông sẽ ra sao, nhưng chúng tôi phải chuẩn bị trong mọi trường hợp," ông trả lời.

"Chúng tôi hiểu mình phải làm gì, biết những gì cần thiết và các đối tác cũng biết từ chúng tôi, rằng trong trường hợp gặp khó khăn, chúng tôi cần nhập khẩu bao nhiêu điện năng."

Ukraine nhập khẩu khí đốt từ khắp châu Âu, bao gồm Ba Lan, Hungary và Slovakia, nhưng nước này cũng có các kho dự trữ lớn mà Nga có thể nhắm tới.

Ông Oleksandr Kharchenko, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Công nghiệp Năng lượng, cho biết Ukraine được trang bị tốt để bảo vệ nguồn cung năng lượng khỏi các cuộc tấn công của Nga.

"Chúng tôi được huấn luyện tốt hơn, biết cách hành động, không hoảng loạn," ông nói.

"Chúng tôi biết phải làm gì nếu có hư hại. Sẽ rất phức tạp, mùa đông sẽ khắc nghiệt, sẽ phải cắt điện nhiều lần, nhưng mọi thứ có thể kiểm soát được."

Kiệt quệ do chiến tranh và sự kiên nhẫn chiến lược

Thủ tướng Ukraine Yulia Svyrydenko tự tin, nói rằng mục tiêu của Nga là 'nhấn chìm Ukraine trong bóng tối'. Mục tiêu của chúng ta là giữ ánh sáng.'

Tuy nhiên, điều này có thể khó thực hiện hơn nếu ông Trump tập trung vào các vấn đề khác và quay lưng với Ukraine - hoặc nếu cử tri châu Âu bầu ra chính phủ ít ủng hộ Kyiv và không thể từ bỏ năng lượng Nga.

Nguy cơ là sự kiệt quệ do chiến tranh sẽ vượt qua sự kiên nhẫn chiến lược.

Nhưng dù hiện thực bi quan đến đâu, nguồn tin từ chính phủ vẫn giữ niềm tin.

"Mùa đông này là cơ hội cuối cùng để Nga đánh bại chúng tôi," ông nói.

"Và nếu chúng tôi sống sót đến ngày 1/4, chúng tôi sẽ thắng cuộc chiến này."

Khi tôi hỏi một nhà ngoại giao phương Tây tại sao người Ukraine cứng rắn đến vậy, ông nói "họ rất kiên cường" và nhắc tới lịch sử chịu đựng gian khổ lâu dài của Ukraine.

"Họ nói rằng họ đã sống sót trước người Đức, người Ba Lan, người Thổ Nhĩ Kỳ, người Lithuanian và giờ họ có thể sống sót trước người Nga."

Và đối với nhiều người Ukraine, cuộc sống vẫn diễn ra bình thường – hoặc bình thường nhất có thể

Tại sân vận động Dynamo ở Kyiv, dưới ánh đèn pha, một trận bóng đá đang diễn ra - Dynamo Kyiv đối đầu Shakhtar Donetsk.

Đây là một trận đấu quyết liệt với khán giả cuồng nhiệt đeo khẩu trang và hò hét liên tục.

Một trong những dấu hiệu hiếm hoi cho thấy thành phố đang có chiến tranh là số khán giả hạn chế: sân có sức chứa hơn 16.000 chỗ, nhưng chỉ có 4.300 người được phép vào do hạn chế sức chứa của hầm trú bom.

Khán giả đến từ đủ các giai tầng xã hội - người trẻ, người già, gia đình, bạn bè. Quân nhân cũng có mặt. Họ được mọi người nhường đường và vỗ tay.

"Điều quan trọng là tiếp tục sống," Anatoliy Anatolich, MC trận đấu kiêm người dẫn chương trình trên TV và mạng xã hội, nói.

Theo ông, việc đi xem bóng đá tự nó đã là một hành động phản kháng.

"[Điều đó cho thấy] mọi người không bỏ đất nước trong giai đoạn khó khăn này… Chúng ta phải có mặt khi chiến thắng đến."

Năm phút trước khi trận đấu kết thúc, tiếng hò hét bất ngờ dừng lại. Khán giả đặt tay lên ngực và hát quốc ca.

Chẳng bao lâu, toàn bộ sân vận động đồng thanh vang lên; một đám đông chia rẽ do tình yêu dành cho đội bóng, nhưng được gắn kết bởi tình yêu đất nước.