Nâng cấp Đối tác Chiến lược Toàn diện Việt-Anh có gì đáng chú ý?

Anh và Việt Nam vừa đạt được thỏa thuận nhằm hạn chế di cư bất hợp pháp – điều mà London mô tả là thỏa thuận mạnh mẽ nhất mà Hà Nội từng ký với một quốc gia khác.

Thủ tướng Anh Keir Starmer, người hiện đang chịu sức ép phải giảm số người nhập cư không có giấy tờ đến Anh nhằm ngăn đà sụt giảm mức độ ủng hộ trong các cuộc thăm dò dư luận, đã chốt thỏa thuận này với Tổng Bí thư Tô Lâm tại London.

Đây là một trong những diễn biến mới nhất sau khi hai nước nâng cấp quan hệ ngoại giao lên mức Đối tác Chiến lược Toàn diện.

Như vậy, sau khi nâng cấp quan hệ với Anh, Việt Nam hiện có 14 Đối tác Chiến lược Toàn diện – cao gấp đôi so với thời ông Tô Lâm chưa nhậm chức tổng bí thư.

Trong số bảy đối tác mới này, chỉ có hai trường hợp được ký kết trong các cuộc gặp giữa thủ tướng Việt Nam và thủ tướng nước ngoài tới thăm, còn lại đều được ký trong các chuyến công du của ông Tô Lâm.

Những chuyển động ngoại giao này cho thấy vai trò nổi bật của ông Tô Lâm trong hoạch định và triển khai chính sách đối ngoại kể từ khi trở thành tổng bí thư vào tháng 8/2024, càng lúc càng nhấn mạnh chức năng về mặt nhà nước của người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam.

Thỏa thuận hợp tác

Tuyên bố chung sau cuộc họp cho biết quan hệ đối tác này sẽ củng cố lòng tin chính trị, hợp tác kinh tế, khoa học và công nghệ, năng lượng và giáo dục.

Trong thời gian qua, ông Tô Lâm đã nhiều lần nhấn mạnh vào tầm quan trọng và sự ưu tiên cho phát triển khoa học, công nghệ. Trong chuyến đi tới Anh lần này, ông Tô Lâm đã tham dự buổi tọa đàm với các nhà chiến lược về trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ của Anh và thế giới.

Tại đó, ông Tô Lâm đã mời các chuyên gia, nhà khoa học có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực khoa học công nghệ và AI đến Việt Nam.

Hai quốc gia cũng nhất trí tăng cường hợp tác và giám sát an ninh hàng hải thông qua đào tạo, chuyển giao công nghệ và các chuyến thăm cảng, đồng thời kêu gọi giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông – một điểm nóng về tranh chấp chủ quyền của Việt Nam trong nhiều năm qua, đặc biệt là với Trung Quốc.

Một trong những thỏa thuận được chú ý nhiều là việc hạn chế di cư bất hợp pháp.

Theo số liệu chính thức, với tỷ lệ 17%, công dân Việt Nam là nhóm chiếm tỷ lệ cao nhất trong số người di cư nước ngoài đến Anh bằng thuyền nhỏ từ lục địa châu Âu trong sáu tháng đầu năm 2024.

Cũng theo số liệu mới nhất của chính phủ Anh, người đến bằng thuyền nhỏ chiếm 43.000 trong tổng số 48.000 trường hợp nhập cư bất hợp pháp trong thời gian một năm, tính tới vào tháng 6/2025.

Theo chính phủ Anh, thỏa thuận giữa ông Starmer và ông Tô Lâm là nhằm cắt giảm thủ tục hành chính và giúp việc hồi hương những người không có quyền cư trú tại Anh trở nên nhanh chóng, dễ dàng hơn.

Ông Keir Starmer tuyên bố:

"Thỏa thuận mang tính bước ngoặt này với Việt Nam gửi đi một thông điệp rõ ràng: nếu bạn đến Vương quốc Anh một cách bất hợp pháp, bạn sẽ bị đưa trở về nước một cách nhanh chóng.

"Chúng tôi đang cắt giảm các thủ tục rườm rà, đẩy nhanh tiến trình trục xuất, và triệt phá các mạng lưới tội phạm thu lợi từ di cư trái phép. Thỏa thuận này hiện thực hóa cam kết của chúng tôi trong việc bảo vệ biên giới và giảm tình trạng di cư.

"Số người đến Anh bất hợp pháp từ Việt Nam đã giảm một nửa, nhưng chúng ta có thể làm được nhiều hơn thế," ông Starmer nói trong một tuyên bố.

"Thỏa thuận hôm nay cho thấy thông qua hợp tác quốc tế - chứ không phải chỉ đứng ngoài và chỉ trích - chúng ta có thể mang lại kết quả cho nước Anh và cho người lao động."

Theo tuyên bố chung, Bộ Công an Việt Nam với Cơ quan Hải quan và Thuế vụ Hoàng gia Anh (HM Revenue and Customs) và Cơ quan Tội phạm Quốc gia Vương quốc Anh (NCA) sẽ đẩy mạnh hợp tác, trao đổi thông tin và nâng cao năng lực trong phòng, chống tội phạm có tổ chức nghiêm trọng, bao gồm tội phạm di cư.

Bên cạnh đó, cũng trong khuôn khổ chuyến thăm của ông Tô Lâm, Bộ trưởng Công an Lương Tam Quang và Bộ trưởng Bộ Nội vụ Anh Shabana Mahmood đã ký Bản Ghi nhớ về hợp tác phòng chống lừa đảo quốc tế và Kế hoạch tăng cường hợp tác về các vấn đề di cư.

Hiện tại, chính phủ Đảng Lao động của ông Starmer đang chứng kiến mức độ ủng hộ sụt giảm kể từ khi lên nắm quyền vào năm ngoái, một phần do làn sóng phản đối ngày càng tăng của công chúng đối với vấn đề nhập cư.

Dưới sức ép từ Đảng Cải cách dân túy đang nổi lên, chính phủ đã cam kết sẽ giảm mạnh số người nhập cư bất hợp pháp.

Các cuộc thăm dò cho thấy nhập cư là một trong những mối quan tâm hàng đầu của cử tri Anh, chỉ sau vấn đề chi phí sinh hoạt cao.

Hai quốc gia cũng cam kết bảo đảm tôn trọng nhân quyền. Trước cuộc gặp, BBC đã bày tỏ "quan ngại sâu sắc" về tình trạng của một phóng viên người Việt của hãng không thể rời khỏi Việt Nam trong nhiều tháng qua do bị công an thu giữ hộ chiếu và căn cước công dân.

Hệ thống ngoại giao thang bậc của Việt Nam có các cấp từ thấp đến cao: đối tác song phương, đối tác chiến lược, đối tác toàn diện và đối tác chiến lược toàn diện.

Thông thường, cấp quan hệ ngoại giao sẽ dần phát triển theo thứ tự thấp đến cao.

Duy chỉ có với Mỹ là Việt Nam nâng cấp quan hệ từ mức đối tác toàn diện lên thẳng mức đối tác chiến lược toàn diện, bỏ qua mức đối tác chiến lược.

Khi ký kết nâng cấp lên mức cao nhất, Việt Nam và quốc gia còn lại thường sẽ cam kết tăng cường hợp tác trong hầu như toàn bộ các lĩnh vực, theo nghĩa của từ "toàn diện".

Việc nhanh chóng gia tăng số lượng đối tác chiến lược toàn diện được đánh giá là cách để Việt Nam phòng thủ trước những biến động chính trị.

Trong bài phát biểu chính sách tại Đại học Oxford ở Anh vào ngày 28/10, ông Tô Lâm cho rằng "cục diện địa chính trị đang chứng kiến cạnh tranh chiến lược giữa các trung tâm quyền lực lớn".

"Áp lực 'chọn bên', 'phân cực', 'liên minh để kiềm chế nhau' xuất hiện trở lại dưới những hình thức tinh vi hơn. Những đường ranh mới không chỉ nằm ở lãnh thổ, kinh tuyến, vĩ tuyến mà nằm trong dữ liệu, trong công nghệ, trong chuỗi giá trị. Thế giới dường như đang vận hành đồng thời theo hai xu hướng: vừa kết nối sâu hơn, vừa chia rẽ nhanh hơn," báo Chính phủ dẫn lời ông Tô Lâm.

Với việc nâng cấp quan hệ mới này, Việt Nam có mức quan hệ ngoại giao cao nhất với cả năm quốc gia thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, gồm Mỹ, Anh, Pháp, Nga và Trung Quốc.