Bị dụ mức lương cao, phải chiến đấu cho Nga – người Kenya đòi con trai trở về

Mẹ của David Kuloba đã cảnh báo anh về việc sang Nga sau khi anh nhận lời làm nhân viên an ninh theo một quảng cáo tuyển dụng ở Kenya.

Gia đình anh, sống trong khu ổ chuột đông đúc Kibera ở thủ đô Nairobi, ban đầu rất phấn khởi khi nghe tin anh tìm được việc ở nước ngoài. Đó nghe giống như một cơ hội hiếm hoi.

Chàng trai 22 tuổi trước đó chỉ làm các công việc thời vụ ở Nairobi - từ bán đậu phộng đến lao động công trường - và từ lâu đã hy vọng tìm được việc ở vùng Vịnh.

Nhưng khi mẹ hỏi anh sẽ sang nước nào, câu trả lời của anh khiến bà choáng váng.

"Thằng bé đưa điện thoại cho tôi xem và nói: 'Mẹ nhìn này, là Nga đấy'," bà Susan Kuloba kể lại với chương trình Newsday của BBC.

"Tôi bảo nó: 'Con không xem TV à? Những gì người ta nói về Nga chẳng bao giờ có gì tốt cả'," bà nhớ lại.

Nhưng con trai bà khẳng định lời mời là thật, nói rằng anh được hứa trả hơn 7.000 USD (hơn 122 triệu đồng) khi tới nơi – một khoản tiền có thể làm thay đổi cuộc đời một thanh niên không có thu nhập ổn định.

Bất chấp sự phản đối từ mẹ, David lặng lẽ lên đường sang Nga vào tháng Tám mà không nói rõ ngày giờ cụ thể.

Bà bàng hoàng khi từ nga, anh liên lạc về, nói rằng mình đã tới nơi và gửi một bức ảnh mặc quân phục đầy đủ.

"Nó bảo tôi: 'Mẹ ơi, công việc ban đầu người ta nói với bọn con đã bị đổi rồi, nhưng việc mới cũng không tệ đâu'," bà kể.

Con trai bà giải thích rằng anh và một số người đàn ông Kenya khác đã được huấn luyện chiến đấu trong hai tuần – và anh đang tiến thẳng đến khu vực chiến sự ở Ukraine mà Nga đã tấn công toàn diện vào năm 2022.

Vài ngày sau, anh nói với bà rằng mình và những người khác đã bị phục kích trong một khu vực do lực lượng Nga kiểm soát.

Bà van xin con trai trở về nhà.

"Tôi nói: 'David, làm ơn hãy rời khỏi đó đi.' Nó nói với tôi: 'Làm sao con có thể rời đi được? Con đã ký hợp đồng. Cho con ít nhất một năm.'"

"Sau đó, tôi nhận được tin nhắn mà tôi thấy hoảng sợ," bà Kuloba nói.

Đó là ngày 4/10. David đã gửi cho bà một tin nhắn thoại nói rằng anh sắp ra trận và trong trường hợp anh không còn sống, anh muốn bà giữ chi tiết về ID quân nhân Nga và hợp đồng của anh, được viết bằng tiếng Nga.

Anh khẩn thiết yêu cầu bà mang những tài liệu đó đến đại sứ quán Nga nếu có bất cứ điều gì xảy ra với anh.

Đó là lần cuối cùng bà nghe tin từ anh.

Bối rối và sợ hãi, không lâu sau đó bà đã tìm đến một người bạn của con trai mình để xin giúp đỡ. Người này nói với bà rằng anh ta nghe nói David đã chết.

"Tôi hỏi bạn của nó: 'Làm sao cháu biết?' Anh ta nói: 'Để cháu đưa cho cô số điện thoại của người môi giới đã đón chúng cháu ở Nga'."

Bà Kuloba đã nhắn tin vào số điện thoại đó - những câu trả lời ban đầu bằng tiếng Nga.

Khi bà giới thiệu về mình, người đó nói với bà bằng tiếng Anh rằng David đã mất tích và sợ rằng đã chết.

"Tôi rất tiếc phải báo cho bà tin này về con trai bà," người môi giới nói.

Bà yêu cầu một bức ảnh chụp thi thể con trai, hoặc một sự xác nhận rằng thi thể David đang ở nhà xác. Nhưng không có thông tin nào được gửi đến.

Người liên hệ nói với bà rằng anh ta "ở rất xa", và gợi ý bà tự mình hoặc cử một người thân khác đến Nga, điều mà bà nói gia đình không đủ khả năng chi trả.

Sau đó, người liên hệ này lại nói với bà rằng bà "được quyền nhận bồi thường" cho cái chết của con trai, nhưng một lần nữa, không cung cấp bất kỳ tài liệu nào.

Bà Kuloba nói rằng bà không thể có được xác nhận chính thức từ chính quyền Nga về David. Khi bà đến thăm đại sứ quán Nga ở Nairobi, các quan chức ở đó nói với bà rằng họ không "liên kết với quân đội".

Bà không biết phải làm gì tiếp và chìm vào đau khổ: "Chúng tôi phải bắt đầu từ đâu? Vì chúng tôi không biết gì cả. Nó là con trai đầu lòng của tôi. Tôi đã rất trông cậy vào nó."

Cha của một người đàn ông Kenya khác đến Nga làm việc nói với BBC rằng con trai ông được tuyển dụng với thỏa thuận là làm tài xế – không hề dính líu gì đến chiến đấu vũ trang.

Người thanh niên này cuối cùng bị thương ở Ukraine và sang chấn tâm lý quá nặng nên không thể nói chuyện kể từ khi trở về nhà hai tuần trước. BBC không tiết lộ danh tính để bảo vệ anh.

Cha anh chỉ phát hiện ra con trai mình đã đến Nga sau khi nhận được tin báo anh đã bị thương.

Người cha nói với BBC: "Nó có bóng gió rằng có người đang đi, và tôi đã ngăn cản nó. Tôi đã theo dõi cuộc chiến ngay từ đầu. Tôi không cảm thấy thoải mái."

Ông cho biết các công ty môi giới đã hứa trả khoảng 1.500 USD một tháng – "một khoản tiền tốt" đối với một tài xế có bằng cấp ở Kenya.

Sau đó, con trai ông nói với ông rằng, giống như David Kuloba, mình chỉ được huấn luyện trong hai tuần trước ra chiến trường.

"Nó kể rằng nó bị thương trong bụi rậm và suốt năm ngày không thể tìm được cách chữa trị. Nó phải dùng thuốc giảm đau," người cha nói.

Cuối cùng, anh được đưa về phía biên giới, nhận được sơ cứu và rồi được chuyển đến St Petersburg.

Người cha cho biết con trai ông đã mô tả việc nhìn thấy "thi thể các chiến binh khác năm rải rác" và giải thích rằng có nhiều người khác giống mình – ký hợp đồng một năm mà không hiểu đầy đủ các điều khoản.

Tháng trước, Bộ trưởng Ngoại giao Kenya nói rằng có khoảng 200 người Kenya được xác nhận đang chiến đấu cho Nga và thừa nhận rằng các mạng lưới tuyển dụng vẫn đang hoạt động.

Điều này xảy ra sau tin tức vào tháng 9 nói về một vận động viên trẻ người Kenya đã bị bắt ở Ukraine, nói rằng anh ta bị lừa gia nhập quân đội Nga.

Chính phủ hiện cho biết một số công ty tuyển dụng đang bị điều tra và một số giấy phép đã bị đình chỉ.

Sylvanus Osoro, người đứng đầu cơ quan kỷ luật của phe đa số tại Quốc hội Kenya, nói với BBC: "Một số công ty dụ dỗ những người trẻ tuổi bằng những lời hứa trả lương lớn. Chính phủ đang theo dõi những công ty có liên quan đến hành vi lừa đảo này."

Ông Osoro giải thích, trong số khoảng 130 công ty tuyển dụng đã đăng ký ở Kenya, có khoảng năm công ty đã bị cảnh báo, với ba công ty đã bị đình chỉ và hai công ty khác đang bị điều tra.

Ông Osoro cho biết Ủy ban Quốc phòng và Quan hệ Đối ngoại của Quốc hội đã tiếp nhận vấn đề và các công ty mà họ triệu tập phải trình bày cách thức họ tuyển dụng những người trẻ tuổi, thông tin họ đã cung cấp và cách trình bày hợp đồng.

Tuy nhiên, các gia đình có người thân bất ngờ chiến đấu cho lực lượng Nga chỉ trích chính phủ phản ứng chậm chạp, đồng thời nói rằng họ cảm thấy thật sự bất lực.

Khi bị thúc ép nói về những bước đang được thực hiện để hồi hương những người bị dụ dỗ chiến đấu, Osoro nói rằng quá trình này phải tuân theo các kênh ngoại giao.

Ông nói: "Hợp đồng được ký kết một cách tự nguyện, ngay cả khi họ không nhận thức được. Việc này chỉ có thể được xử lý bằng con đường ngoại giao. Những cuộc đàm phán đó đang diễn ra."

Ông nói rằng tất cả các trường hợp đã biết đều "đã được xác định vị trí " và các quan chức đang xác minh hoàn cảnh ký kết hợp đồng. Nhưng ông từ chối xác nhận có bao nhiêu người Kenya có thể đã chết.

Ông nói: "Tôi sẽ không đưa ra báo cáo như vậy. Tôi không làm điều đó. Điều tôi có thể nói là công việc đang được tiến hành."

Ông Osoro cho biết luật mới đang được soạn thảo để thắt chặt kiểm soát đối với các công ty tuyển dụng, trong đó có việc kiểm tra nghiêm ngặt hơn trước khi cấp giấy phép và phân biệt rõ ràng hơn giữa các loại hình công việc.

Đây không phải vấn đề riêng của Kenya.

Chính quyền ở một số quốc gia châu Phi khác cũng đã báo cáo có những trường hợp người trẻ tuổi được tiếp cận với lời đề nghị công việc béo bở ở Nga mà sau đó dẫn đến việc tuyển dụng quân sự.

Nhiều gia đình ngần ngại lên tiếng công khai, lo sợ bị kỳ thị hoặc không chắc chắn về những hệ lụy pháp lý đối với người thân của họ ở nước ngoài.

Tại Nam Phi, vụ việc đã trở thành một vụ bê bối lớn sau khi có cáo buộc rằng con gái của cựu Tổng thống Jacob Zuma có liên quan đến quá trình tuyển dụng. Cô phủ nhận mọi hành vi sai trái.

Các quan chức Ukraine đã nhiều lần cảnh báo rằng bất kỳ ai chiến đấu cho Nga sẽ bị coi là kẻ thù trên chiến trường, và lối thoát an toàn duy nhất là đầu hàng và được đối xử như một tù binh chiến tranh.

Bà Kuloba vẫn chưa có được xác nhận chính thức về số phận của con trai mình. Bà muốn thi thể con trai được hồi hương nếu anh thực sự đã chết.

Bà nói: "Tôi thấy tan nát cõi lòng. Nó muốn giúp chúng tôi. Nó nghĩ rằng nó đang tìm kiếm một công việc tốt hơn."

Maureen Nyukuri của BBC Newsday tại Nairobi tường thuật bổ sung