Tù nhân Ukraine: đổi nhà ngục lấy chiến trường

Tại Trại giam số 4, không có lối thoát dễ dàng nào.

Đây là một nhà tù an ninh cấp độ trung bình, nhưng cánh cổng sắt dày, những bức tường trắng đồ sộ được gắn dây thép gai phía trên lại mang đến cảm giác như một trại giam an ninh tối đa.

Bên trong là Andrii Askerov và Roman Chech: cả hai đều là những người buôn bán ma túy bị kết án nhưng đã tìm ra cách để ra ngoài sớm.

Họ đã nộp đơn nhập ngũ Ukraine thành công. Họ sẽ trải qua một tháng huấn luyện và đổi lấy việc được thả tự do, họ sẽ chiến đấu "cho đến khi chiến tranh kết thúc".

"Tôi không thể tưởng tượng được cảm giác giết một người sẽ như thế nào, tôi mới chỉ thấy điều đó trong phim," Andrii, người đang chấp hành án 6 năm và đã ở tù được 18 tháng, thú nhận.

Đối với thanh niên 30 tuổi này, việc ra tù rõ ràng là động lực. Nhưng anh cũng muốn trở về với xã hội với tư cách là một công dân đã cống hiến chứ không phải là một tên tù nhân.

Kể từ khi luật mới được ban hành vào năm ngoái, hơn 10.000 tù nhân đã gia nhập quân đội Ukraine, bao gồm cả những người phạm tội giết người.

Tuy nhiên, những người bị kết án về các tội nghiêm trọng nhất, chẳng hạn như giết người hàng loạt, bạo lực tình dục, tham nhũng và phản quốc, sẽ bị loại trừ.

"Ai rồi cũng sẽ ra tiền tuyến thôi," Roman, người cũng đang thay bộ đồ tù xám bằng bộ quân phục, nói.

"Tôi sẽ bị gắn mác tù nhân suốt đời, nhưng nếu đi lính, tôi sẽ là một quân nhân," anh nói với vẻ trầm tĩnh.

Đối với người đàn ông 36 tuổi này, việc nhập ngũ không chỉ là để cải tạo, mà còn là để trả thù.

"Em gái tôi đáng lẽ giờ đã 21 tuổi," anh nói. "Em đã thiệt mạng khi một tên lửa của Nga bắn trúng nhà em ở Kharkiv vào năm 2023."

"Hơn tất thảy, tôi muốn trả thù cho em."

Theo chính phủ, hầu hết các tù nhân đã đăng ký đều tình nguyện gia nhập bộ binh, nơi họ đã tham gia vào những trận chiến ác liệt.

Họ cũng sẽ được bổ sung vào lực lượng tấn công mới do Tổng thống Volodymyr Zelensky công bố vào tháng Chín.

Trong bối cảnh các đơn vị truyền thống như lính thủy đánh bộ hay lính dù đang dần trở nên thừa thãi trên chiến trường hiện đại, đơn vị mới này sẽ đột kích các vị trí của Nga với sự hỗ trợ của thiết bị bay không người lái (drone).

Nếu những tù nhân này muốn được hưởng tự do, họ sẽ phải chiến đấu ở một số khu vực nguy hiểm nhất của tiền tuyến trong khoảng thời gian vô thời hạn.

Không phải tất cả đều có thể vượt qua. Theo lãnh đạo Trại giam số 4, một nửa trong số hàng ngàn tù nhân tình nguyện cho đến nay đã thiệt mạng.

'Chúng tôi biết chiến đấu'

Một loạt các công trình nông trại được cải tạo ở miền nam Ukraine tạo nên một căn cứ quân sự khiêm tốn, nhưng đối với khoảng 30 binh sĩ bị thương ở đây, đó là một nơi nghỉ ngơi đáng quý.

Tất cả họ đều là cựu tù nhân vừa trở về từ các chiến trường phía đông. Oleksii, 37 tuổi, bị thương nặng ở chân khi đang chiến đấu tại Velyka Novosilka.

"Chúng tôi bị trúng pháo, đạn cối và bom lượn," anh kể lại. "Tôi không ngờ nhiều đồng đội của mình lại thiệt mạng đến thế."

Trước khi tình nguyện ra chiến trường, Oleksii đang thụ án 8 năm tù vì tội buôn lậu ma túy. Ngồi trên chiếc giường tạm bợ, anh giải thích lý do vì sao anh tin rằng tù nhân là những người lính giỏi hơn so với những thường dân bị huy động.

"Những người bị cưỡng chế nhập ngũ thì như bị kéo ra khỏi bầu sữa mẹ!" anh bình luận.

"Chúng tôi biết cách chiến đấu! Chúng tôi biết cách chiến đấu tốt!"

Quan điểm này càng được củng cố qua một đống phù hiệu và hộ chiếu mà họ đã lấy từ cánh tay và túi của những lính Nga tử trận mang về từ chiến trường.

"Tôi diệt được một số đáng kể lính Nga và tôi đã giúp hàng trăm đồng đội bị thương," Andrii Andriichuk chen lời.

Anh chỉ vào những vết sẹo do 47 mảnh đạn găm khắp thân mình, rồi kể lại. Trước đó, anh từng chiến đấu ở vùng biên giới Kursk của Nga trong một chiến dịch tấn công của Ukraine.

Trước khi nhập ngũ, anh là một tay trộm chuyên nghiệp.

Sau gần bốn năm Nga xâm lược toàn diện, thường xuyên xuất hiện hình ảnh những binh sĩ kiệt sức sau hàng tháng trời, thậm chí hàng năm trời, chiến đấu ở tiền tuyến và phải vật lộn để kiềm chế bước tiến của Nga.

Nhưng ở đây thì khác. Có một tinh thần chiến đấu rõ ràng rất cao, được thúc đẩy nhờ lòng yêu nước sâu sắc, cùng với sự nhẹ nhõm khi thoát khỏi song sắt nhà tù.

Họ thừa nhận rằng nhiều cựu tù nhân đã đào ngũ ngay khi được ra tù, nhưng khẳng định rằng phần lớn muốn góp sức mình.

"Tôi đã gây ra nhiều điều tội lỗi cho đất nước này," Andrii nói.

"Mọi thứ đều phải trả giá. Tôi sẽ chỉ quay lại công việc mà tôi làm tốt: chiến đấu."

"Tôi cũng có kỹ năng," Oleksii cười khúc khích. "Tôi biết cách giết người. Chỉ là ở đây, tôi sẽ không bị kết án vì điều đó."

Ngay cả những binh sĩ giám sát các cựu phạm nhân cũng thừa nhận rằng, những người đàn ông này sẽ cần "vận may lớn" để sống sót đến cuối cuộc chiến. Tuy nhiên, họ dường như không muốn ở bất kỳ nơi nào khác.

Những sự so sánh khó chịu

Nga đã bị chỉ trích khi họ tự tay dọn sạch các nhà tù của mình trước đó trong cuộc chiến. Ít nhất 200.000 người đã tham gia chiến đấu, trong những nhiệm vụ được mô tả là "máy xay thịt".

Vậy Thứ trưởng Tư pháp Ukraine Evhen Pikalov có thừa nhận đất nước mình cũng đang làm điều tương tự không?

"Sự khác biệt rõ rệt là đây: lính Nga tham chiến để được trả tiền cho mỗi trăm mét tiến chiếm, trong khi lính Ukraine được lòng yêu nước thúc đẩy," ông nhấn mạnh.

Ông Pikalov tự coi mình là một nhà cải cách trong ngành và muốn Ukraine tập trung vào phục hồi nhân phẩm hơn là trừng phạt đối với những người phạm tội.

"Mục tiêu chính của chúng tôi là giúp họ tái hòa nhập xã hội, là cho họ một cơ hội. Việc này hoàn toàn không liên quan đến việc lợi dụng điểm yếu của những người này," ông lập luận.

"Đây là cơ hội để họ bảo vệ đất nước, chỉ có vậy thôi."

Về mặt đạo đức của việc thả những kẻ giết người sau khi chỉ chấp hành một phần bản án, ông Pikalov nhấn mạnh rằng đây không phải là ân xá mà là phóng thích có điều kiện.

"Tất nhiên, ở đây có yếu tố cảm xúc, nhưng đối với một số gia đình nạn nhân, ngay cả khi không có chiến tranh, bản án không bao giờ là đủ."

Theo thời gian, việc tìm kiếm những người đàn ông có động lực chiến đấu ngày càng trở nên khó khăn hơn đối với Ukraine. Khi hòa bình vẫn còn xa vời, họ sẽ càng tìm kiếm nguồn lực hơn nữa.

Volodymyr Lozhko, Rebecca Hartmann and Anastasiia Levchenko tường thuật bổ sung