Việt Nam và trò chơi địa chính trị

<bold>Cụ Nguyễn Khuyến, người sống hầu hết cuộc đời trong thế kỷ 19, nổi tiếng với bài thơ trào phúng '<link type="page"><caption> Hội Tây</caption><url href="http://vanhoc.xitrum.net/thoca/hiendai/3952.html" platform="highweb"/></link>' trong đó có câu 'Tham tiền cột mỡ lắm anh leo'.</bold>

Sang thế kỷ 21 với thái độ nghiêm túc hơn, Truyền hình Việt Nam vừa quyết định mở lại chương trình '<link type="page"><caption> Hội nhập</caption><url href="https://www.youtube.com/watch?v=7_JvtTI00yc" platform="highweb"/></link>' sau nhiều năm gián đoạn vì theo họ "năm 2015 sẽ là năm của hội nhập vì trong năm nay Việt Nam dự định sẽ ký kết hiệp định thương mại tự do với EU, với Hàn Quốc, với liên minh hải quan Nga, Kazakhstan, Belarus và đặc biệt là Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương TPP."

Ở tuổi 85, Đảng Cộng sản với người đứng đầu chuẩn bị bước sang tuổi 71 cũng đang đứng trước nhiều cột mỡ trong các mối quan hệ ngoại giao phức tạp và tiềm ẩn những rủi ro.

'Trò chơi địa chính trị'

Điểm qua các hoạt động ngoại giao của Việt Nam riêng trong tháng Tư người ta có thể thấy Hà Nội dường như đang có vị thế ngày càng tăng trong con mắt các cường quốc đang ve vãn.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Trung Quốc hôm 7/4 giữa lúc <link type="page"><caption> hai tàu chiến Mỹ</caption><url href="http://dantri.com.vn/chinh-tri/si-quan-my-goc-viet-phu-trach-2-tau-hai-quan-hoa-ky-tham-da-nang-1055758.htm" platform="highweb"/></link> do một Đại tá người Mỹ gốc Việt chỉ huy đang ở Đà Nẵng còn Thủ tướng Nga Dmitry Medvedev tới Hà Nội cũng trong đúng ngày chiến hạm Hoa Kỳ cập cảng Tiên Sa hôm 6/4.

Cùng ngày 6/4, báo chí Việt Nam và quốc tế đưa tin lãnh đạo cơ quan an ninh quốc gia Ấn Độ, một đồng minh của Hoa Kỳ, nói Delhi <link type="page"><caption> sẵn sàng đào tạo</caption><url href="http://vi.rfi.fr/viet-nam/20150406-an-do-huan-luyen-si-quan-tinh-bao-viet-nam/" platform="highweb"/></link> các sỹ quan tình báo, hải quân và không quân cho Việt Nam khi gặp Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng hôm 3/4.

Ngay trong ngày đầu tháng, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã <link type="page"><caption> điện đàm</caption><url href="http://baodientu.chinhphu.vn/Tin-noi-bat/Thu-tuong-Nguyen-Tan-Dung-dien-dam-voi-Thu-tuong-Australia/223868.vgp" platform="highweb"/></link> với Thủ tướng Tony Abbott, một đồng minh khác của Mỹ mà ông Dũng vừa tới thăm trong tháng Ba.

Trước đó một ngày <link type="page"><caption> Chủ tịch Trương Tấn Sang</caption><url href="http://vov.vn/chinh-tri/chu-tich-nuoc-tiep-lanh-tu-phe-thieu-so-ha-vien-my-391779.vov" platform="highweb"/></link> tiếp lãnh đạo phe thiểu số Hạ viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi sang thăm Việt Nam trong khuôn khổ Đại hội đồng <link type="page"><caption> Liên minh Nghị viên thế giới</caption><url href="http://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/khai-mac-dai-hoi-dong-lien-minh-nghi-vien-the-gioi-tai-viet-nam-3174573.html" platform="highweb"/></link> mà Việt Nam có vẻ tổ chức đầy tốn kém với xe đưa rước và tiệc tùng khoản đãi hiếm thấy.

Ông Trương Tấn Sang cũng còn có chuyến thăm đã lên lịch tới Nga trong tháng Năm, tháng mà lãnh đạo Đảng Cộng sản Nguyễn Phú Trọng dự kiến sẽ tới Hoa Kỳ.

Trong bối cảnh quan hệ Nga - Mỹ căng thẳng và Washington đang xoay trục sang châu Á - Thái Bình Dương, Việt Nam có lợi thế với tư cách là một quốc gia nằm ở vị trí quan trọng và có ảnh hưởng trong khu vực.

Nhưng một nhà quan sát người Nga, Giáo sư Vladimir Kolotov, cũng vừa cảnh báo hôm 6/4 rằng Hà Nội chỉ là "con tốt" trong "trò chơi địa chính trị" giữa Mỹ và Trung Quốc, hai cựu thù của Việt Nam.

Và Nga cũng không chỉ đứng nhìn trò chơi này của hai nước đứng hàng thứ nhất và thứ ba về xuất khẩu vũ khí, lĩnh vực Nga cũng đứng hàng thứ nhì.

Hà Nội đã nhận ba trong số sáu tàu ngầm kilo trong hợp đồng vũ khí trị giá khoảng hai tỷ đô la mà ông <link type="page"><caption> Nguyễn Tấn Dũng ký</caption><url href="http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2009/12/091216_russia_viet_contracts.shtml" platform="highweb"/></link> khi thăm Nga hồi năm 2009.

Cũng phải nói thêm Việt Nam còn mua <link type="page"><caption> hai chiếm hạm</caption><url href="http://infonet.vn/da-co-gepard-viet-nam-can-gi-o-chien-ham-sigma-post161109.info" platform="highweb"/></link> lớp Sigma từ Hà Lan với giá được cho là chừng 600 triệu đô la sau khi vẫn <link type="page"><caption> thủ tướng Việt Nam</caption><url href="http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2011/10/111018_sigma_corvettes.shtml" platform="highweb"/></link> đặt vấn đề về chuyện này từ năm 2010.

Quan hệ tay tư

Điều có thể dễ dàng thấy từ chuyến đi của ông Nguyễn Phú Trọng tới Bắc Kinh là sự hiện diện đông đảo các nhân vật cao cấp của Việt Nam trong đoàn tháp tùng.

Kể cả ông Trọng, đoàn có <link type="page"><caption> năm ủy viên Bộ Chính trị</caption><url href="http://baodientu.chinhphu.vn/Tin-noi-bat/Tong-Bi-thu-Nguyen-Phu-Trong-tham-chinh-thuc-Trung-Quoc/224316.vgp" platform="highweb"/></link> trong đó bốn người gần như chắc chắn sẽ có mặt trong dàn lãnh đạo hậu Đại hội Đảng trong năm sau.

Người Mỹ hẳn sẽ nhìn vào phái đoàn thăm Trung Quốc để xem có bao nhiêu người sẽ cùng ông Trọng tới Hoa Kỳ trong chuyến đi có thể diễn ra trong thời gian tới.

Một điều khác cũng đáng chú ý trong bối cảnh chuyến thăm Trung Quốc của ông Trọng là đương kim Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, người được cho là muốn ngồi vào ghế tổng bí thư trong năm sau, chưa từng thăm chính thức Trung Quốc dù đã thăm cả Hoa Kỳ và Nga trong hai nhiệm kỳ thủ tướng.

Mối quan hệ giữa Hà Nội với Bắc Kinh, Moscow và Washington luôn tiềm ẩn những thách thức ở các góc độ khác nhau.

Căng thẳng trên Biển Đông nơi hiện Trung Quốc đã chiếm toàn bộ quần đảo Hoàng Sa và một góc của đảo Trường Sa sẽ luôn là cái gai trong quan hệ Việt - Trung.

Những văn bản được hai bên ký kết công khai trong chuyến đi của ông Trọng tới Trung Quốc không có văn bản nào nói cụ thể về giải pháp tháo gỡ căng thẳng trên biển và lòng tin giữa hai bên vào những gì ký kết cũng không phải khi nào cũng cao.

Ngay khi ông Trọng còn ở Trung Quốc, tờ <link type="page"><caption> New York Times</caption><url href="http://www.nytimes.com/2015/04/09/world/asia/new-images-show-china-literally-gaining-ground-in-south-china-sea.html?_r=0" platform="highweb"/></link> nói Bắc Kinh vẫn tiếp tục mở rộng sự hiện diện của họ trên đảo Trường Sa sau khi chiếm một đảo từ tay Việt Nam hồi năm 1988.

Hoa Kỳ ở các mức độ khác nhau thường đặt ra vấn đề nhân quyền thậm chí với danh sách cụ thể các 'tù nhân lương tâm' mà họ muốn chính quyền trả tự do.

Trong năm 2014 hai nhân vật có trong danh sách, Tiến sỹ Cù Huy Hà Vũ và blogger Điếu Cày, tức Nguyễn Văn Hải, đã được trả tự do nhưng mới đây một dân biểu Mỹ đã lại trao một danh sách khác cho Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng.

Các lãnh đạo Việt Nam có vẻ vồn vã với Nga hơn cả do họ không bị ép về dân chủ, nhân quyền và cũng không có tranh chấp lãnh thổ, lãnh hải.

Nhưng Nga cũng là nhà cung cấp vũ khí hàng đầu cho Trung Quốc, nước trong thập niên 80 còn được chính quyền Hà Nội công khai coi là kẻ thù nguy hiểm nhất của Việt Nam.

Và quan hệ chặt chẽ chưa từng có trong lịch sử giữa Nga, nước đang bị phương Tây cấm vận, và Trung Quốc sẽ khiến Moscow khó có phản ứng mạnh mỗi khi Hà Nội và Bắc Kinh xung khắc.

Việt Nam đã ý thức được điều này và tăng cường quan hệ với nhiều đồng minh thân cận của Hoa Kỳ trong đó có Hàn Quốc, Nhật Bản và cả Anh.

'Ăn xin đến bao giờ'

Nhưng điều quan trọng hơn cả vẫn là nội lực của chính Việt Nam trong các mối quan hệ với bên ngoài.

Mới đây một quan chức Nhật Bản đã đặt câu hỏi đến bao giờ Việt Nam sẽ không cần đến viện trợ phát triển ODA của họ nữa sau khi đã nhận chừng 20 tỷ đô la trong 20 năm qua theo blogger Nguyễn Văn Tuấn.

Blogger này còn dẫn lời ông Lê Đăng Doanh <link type="page"><caption> thuật lại</caption><url href="http://tuanvannguyen.blogspot.co.uk/2015/04/vn-con-xin-en-bao-gio.html" platform="highweb"/></link> lời của một nhà tài trợ giấu tên hỏi rằng Việt Nam "định ngửa tay ăn xin đến bao giờ" trong khi tự hào là "người thông minh, có học", có "truyền thống" cũng như "trí tuệ".

Tháng Tư này cũng đánh dấu 40 năm kết thúc Cuộc chiến Việt Nam vốn đã khiến cả triệu người bỏ nước ra đi sau đó.

Nhưng chính những người mà đối với họ tháng này là "tháng Tư đen" và ngày 30/4 là "ngày quốc hận" cũng đóng góp vào số 80 tỷ đô la kiều hối mà Việt Nam nhận được chỉ trong 12 năm từ 1991-2013 <link type="page"><caption> theo các chuyên gia trong nước</caption><url href="http://kinhdoanh.vnexpress.net/tin-tuc/ebank/ngan-hang/viet-nam-nhan-hon-80-ty-usd-kieu-hoi-3122245.html" platform="highweb"/></link>.

Những Việt kiều mà đa số sống ở Hoa Kỳ và nhiều con em của họ phục vụ trong quân đội nước này sẽ tiếp tục có ảnh hưởng tới sự phát triển của Việt Nam trong tương lai.

Người chỉ huy hai chiến hạm tối tân của Hoa Kỳ đang cập cảng Đà Nẵng là Đại tá người Mỹ gốc Việt <link type="page"><caption> Lê Bá Hùng</caption><url href="http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2009/11/091109_lebahung_interview.shtml" platform="highweb"/></link>.

Và điều có thể khẳng định là Việt Nam sẽ chỉ thực sự được nể trọng trong con mắt các cường quốc khi người dân Việt Nam, chứ không chỉ các quan chức, giàu có và có quyền đưa ra các quyết định quan trọng về hướng đi của đất nước trong đó có hướng đi của các mối quan hệ đa phương.

Và cũng chỉ như vậy sự hội nhập mới không như sự mô tả 'Hội Tây' của cụ Nguyễn Khuyến:

"Khen ai khéo vẽ trò vui thế, Vui thế bao nhiêu nhục bấy nhiêu!"