Lừa lọc, bắt cóc và lạm dụng: bên trong ngôi trường của trẻ 'nổi loạn' tại Trung Quốc

Cảnh báo: Bài viết có những chi tiết về lạm dụng thể chất và tình dục cùng việc thảo luận về hành vi tự tử.

Tim Baobao vẫn đập nhanh khi cô ngửi thấy mùi đất sau cơn mưa ban sáng.

Cái mùi ấy đưa cô trở lại những buổi huấn luyện quân sự sớm sau cánh cổng khóa kín - và nỗi sợ hãi không ngừng cô trải qua mỗi ngày tại Trường Giáo dục Chất lượng cao Lệ Chính (Lizheng).

Trong sáu tháng, Baobao, khi đó 14 tuổi, hầu như không rời khỏi tòa nhà màu đỏ và trắng ở một ngôi làng hẻo lánh của Trung Quốc, nơi các giám thị tìm cách "uốn nắn" những người trẻ bị gia đình coi là nổi loạn hoặc có vấn đề.

Cô kể rằng các học sinh bất tuân bị đánh đến mức nhiều ngày liền không thể nằm ngửa hay ngồi được.

"Mỗi khoảnh khắc đều rất đau đớn," Baobao, hiện đã 19 tuổi và dùng tên giả vì sợ bị trả thù, nói.

Cô kể đã có lúc nghĩ đến tự tử và cô biết học sinh khác đã tìm cách làm điều đó.

'Bị hiếp dâm và đánh đập'

Một cuộc điều tra của BBC Eye đã phát hiện nhiều cáo buộc về lạm dụng thể chất tại ngôi trường này và các trường khác trong cùng mạng lưới. Thậm chí có những trường hợp người trẻ bị bắt cóc và đưa đến các cơ sở này.

Hình phạt thể xác đã bị cấm ở Trung Quốc trong nhiều thập kỷ, nhưng chúng tôi đã thu thập lời chứng từ 23 cựu học sinh nói rằng họ đã bị đánh đập hoặc bị ép phải tập thể dục quá mức.

Một người nói rằng cô bị cưỡng hiếp, và hai người khác, trong đó có Baobao, kể họ bị tấn công hoặc quấy rối tình dục, đều do các giám thị thực hiện.

Việc quay phim bí mật đã phơi bày cách nhân viên giả làm nhà chức trách để cưỡng chế chuyển thanh thiếu niên đến cơ sở của họ.

Mười ba học sinh nói rằng các nhân viên đóng giả làm cảnh sát hoặc quan chức đã bắt cóc, với sự đồng ý của phụ huynh.

Những lời kể này - từ các cuộc phỏng vấn của BBC World Service, các tuyên bố do các nhà hoạt động thu thập, báo cáo của cảnh sát và truyền thông nhà nước - liên quan đến năm ngôi trường.

Những ngôi trường này là một phần của mạng lưới ít nhất 10 trường học, tất cả đều do một cựu chiến binh tên là Lệ Chính điều hành hoặc có liên hệ chặt chẽ với ông này.

Những trung tâm này thuộc một ngành đang bùng nổ. Các trung tâm hứa hẹn với các cha mẹ, vốn đang lo lắng, về việc áp dụng kỷ luật kiểu quân đội sẽ giúp giải quyết các vấn đề về chuyện con cái không vâng lời, nghiện internet, hẹn hò tuổi teen và mắc chứng trầm cảm, cũng như bản dạng giới và xu hướng tình dục.

Một số cha mẹ thậm chí còn gửi con đã trên 18 tuổi tới dù những người này đã trưởng thành theo pháp luật.

Một loạt các cáo buộc lạm dụng đã gây xôn xao dư luận Trung Quốc trong những năm gần đây, bao gồm ở các trường của ông Lệ Chính và các trường khác.

Trong một vài trường hợp, đã có một số vụ bắt giữ, hoặc các cơ sở bị đóng cửa, nhưng các trường có thể nhanh chóng mở cửa trở lại với tên gọi khác hoặc ở các địa điểm khác vì lĩnh vực này khó kiểm soát.

BBC được biết ông Lệ bị bắt vào đầu năm nay, nhưng lại phát hiện ra các cộng sự của ông này gần đây đã mở một trường học mới.

Các công ty và cá nhân liên quan đến mạng lưới này hoặc không thể liên lạc được, hoặc từ chối đưa ra bình luận.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Vương quốc Anh nói với BBC rằng tất cả các cơ sở giáo dục đều phải tuân thủ các quy định.

Khám xét thân thể 'cực kỳ xúc phạm'

Baobao kể rằng mẹ cô đưa cô đến Trường Giáo dục Chất lượng Lệ Chính ở tỉnh Hồ Nam khi cô bắt đầu bỏ học, khiến hai người nhiều lần cãi vã, làm cho mối quan hệ mẹ con vốn đã khó khăn càng trở nên tồi tệ hơn.

Cô kể rằng mẹ cô đã bỏ đi trong khi cô đang được dẫn đi xem trường, và sau đó cô nhận ra mình không được phép rời khỏi nơi đó: "Họ nói nếu tôi cư xử tốt, tôi có thể được ra ngoài."

Baobao kể đầu cô nỗ lực đấm đá giám thị, nhưng rồi quyết định tuân thủ khi những người này tìm cách dùng chính dây giày của cô để kiềm chế cô. Sau đó, cô bị khám xét. Cô mô tả cách thức khám xét này là tấn công tình dục. "Tôi thấy điều đó vô cùng xúc phạm... cô ta sờ vào tất cả những khu vực nhạy cảm của tôi."

Cô cho biết mẹ cô đã chi khoảng 40.000 nhân dân tệ (khoảng 149 triệu đồng) cho sáu tháng ở cơ sở này, nhưng cô không được dạy bất kỳ kiến thức học thuật nào.

Rất ít trường kỷ luật dạy kiến thức học thuật, và nếu cơ sở nào dạy thì họ thu thêm phí.

Trường mà Baobao từng học vẫn đang hoạt động với tên gọi là Giáo dục Chất lượng cho Thanh thiếu niên. Có khoảng 300 học sinh từ 8 đến 18 tuổi.

Cảnh quay bí mật được thực hiện tại đây vào đầu năm nay do một phụ nữ đóng giả làm phụ huynh đang cân nhắc cho người con trai 15 tuổi không có thật của mình nhập học. Bà nói rằng cậu con trai hút thuốc, yêu đương và lái xe hơi của mẹ.

Bà được cho xem các cổng khóa trên cầu thang, lưới kim loại dọc theo hành lang ngoài trời và camera quan sát theo dõi ký túc xá nơi học sinh nghỉ ngơi, thay quần áo và tắm rửa.

Một nhân viên tư vấn rằng sẽ mất ít nhất sáu tháng để cải thiện hành vi của thiếu niên này, nhưng nhà trường có chính sách "bảo hành ba năm," nên bà có thể đưa con mình trở lại và chỉ cần trả tiền ăn ở nếu cậu bé tái phạm.

Họ dặn bà không được để cậu bé biết về trường học mới. "Khi chúng tôi sắp xếp việc đón cậu ấy, chúng tôi nói một lời nói dối vô hại," nhân viên này nêu.

Bà giải thích rằng các giám thị đóng giả quan chức từ "cơ quan quản lý internet" sẽ nói là họ cần cậu bé giúp đỡ một cuộc điều tra, và đưa cậu đến trung tâm. "Nếu cách này thất bại, một số giám thị sẽ đơn giản khống chế và khiêng cậu bé lên xe," cô nói.

Một cựu học sinh khác, Trương Ân Tú (Zhang Enxu), hiện 20 tuổi, kể rằng cô cũng có trải nghiệm tương tự khi bị đưa đến một trường khác trong mạng lưới này.

Khi đó, 19 tuổi, cô đã rời nhà, thất vọng vì cha mẹ cô từ chối chấp nhận bản dạng giới chuyển giới và quyết định sống với tư cách là một người phụ nữ – cô được đăng ký giới tính nam khi sinh. Cô kể rằng khi cô trở về để thăm mộ bà, ba người đàn ông xuất hiện, tuyên bố họ là cảnh sát và nói rằng thông tin chi tiết của cô đã bị sử dụng trong một vụ lừa đảo.

"Họ dùng vũ lực lôi tôi vào xe. Cha mẹ tôi đứng nhìn khi tôi bị đưa đi," cô kể.

Cô bị đưa đến Trường Đào tạo Phát triển Tâm lý Thanh thiếu niên Shengbo ở Hồ Nam, nơi cô kể mình bị đánh đập, bị mất thính lực ở một bên tai, và sau đó bị cưỡng hiếp.

Trong cảnh quay bí mật từ ngôi trường mà Baobao từng theo học, một nhân viên nói rằng không có việc đánh đập: "Chúng tôi thay đổi hành vi của người trẻ bằng các bài huấn luyện quân sự và tư vấn."

Nhưng Baobao và Enxu mô tả một trải nghiệm rất khác.

"Hình phạt thể xác luôn hiện hữu," Baobao nói. "Nếu các bài tập phối hợp hoặc võ quân sự thiếu chính xác, hoặc thể hiện kém, bạn sẽ bị phạt."

Cô kể rằng các giám thị sẽ dùng một cái ống tuýp, giơ lên cao trước khi "giáng xuống bằng lực mạnh" vào các bạn cùng lớp của cô.

"Chỗ họ đánh bạn sẽ chuyển sang màu thâm đen. Bạn sẽ bị bầm nghiêm trọng."

Các video được BBC thu thập và xác minh, được quay tại một trường khác của Lệ Chính, cho thấy cảnh giám thị giơ cao gậy và đánh vào tay học sinh.

Enxu kể rằng học sinh bị buộc phải thực hiện các bài tập thể chất với khối lượng "khổng lồ". Cô nói rằng các lệnh thực hiện các bài tập như chống đẩy "có thể bắt đầu từ một ngàn lần lặp lại."

Cô cũng kể mình đã bị một giám thị trực đêm tấn công trong ký túc xá: "Ông ta túm tóc và kéo tôi xuống sàn, sau đó tấn công tình dục tôi."

Baobao kể cô đã từng nghĩ đến việc tự sát, nhưng nhận ra là sẽ bị phát hiện trong khoảng thời gian cần thiết nên không thể chết được.

Cô nói rằng một trong những bạn cùng lớp của cô đã cố tự kết liễu cuộc đời, nhưng thay vì đưa cô ấy đến bệnh viện, các giám thị đã tìm cách rửa dạ dày cho nạn nhân ngay tại chỗ.

Cả Baobao và Enxu đều mô tả các buổi tư vấn có rất ít sự cảm thông.

Các buổi tư vấn của Enxu được quay video gửi cho bố mẹ cô, là những người mà cô nói đã chi 65.800 nhân dân tệ (khoảng 245 triệu đồng) cho thời gian sáu tháng.

"Hãy là một cậu bé vui vẻ, khỏe mạnh, tích cực. Được chứ?" họ giục cô. "Con là con trai, hãy làm những thứ con trai làm… vui vẻ lên."

Baobao kể khi cô nói với người tư vấn rằng mình muốn kết thúc cuộc đời, câu trả lời là: "Nếu con định chết, con đã không ngồi đây trước mặt tôi rồi."

"Đó có phải là điều một người quan tâm sẽ nói không? Họ có phải là con người không vậy?" cô hỏi.

Cả hai học sinh đều tự hỏi làm thế nào cha mẹ họ lại có thể quyết định bắt họ phải chịu đựng trải nghiệm này.

Mẹ của Enxu đã khóc khi nói với BBC rằng gia đình đã bị những lời hứa của trường "lừa dối": "Không chỉ lừa gạt tiền mà còn phá nát gia đình người ta, khiến cho quan hệ thân thuộc đổ vỡ."

Tiến sĩ Yichen Rao, một nhà nhân chủng học tại Đại học Utrecht ở Hà Lan, cho biết, áp lực xã hội phải có con cái học hành thành công đóng một vai trò lớn trong việc cha mẹ quyết định gửi con cái đến các trường kỷ luật – đặc biệt là trong các gia đình thuộc tầng lớp trung lưu thành thị.

Ông đã nghiên cứu các trung tâm cai nghiện internet cho thanh thiếu niên ở Trung Quốc, và nói rằng việc thiếu hỗ trợ trong hệ thống trường học, sự lo lắng và xung đột trong gia đình có thể kết hợp lại khiến cha mẹ "cảm thấy họ không còn lựa chọn nào khác".

Mẹ của Baobao đã từ chối bình luận. Con gái của bà nói rằng giờ đây bà có thể "hiểu cả hai phía": "Tôi nghĩ bà ấy đã bị những khẩu hiệu quảng cáo của trường tẩy não. Bà ấy tuyệt vọng muốn tôi trở nên ngoan ngoãn hơn… trở thành cô con gái mà bà ấy luôn mong muốn."

Baobao đã rời khỏi ngôi trường thành công sau khi giả vờ bị đau mắt. Cô nhớ lại, mẹ cô chỉ đơn giản nói "hãy bước sang một trang mới," khiến cô vừa tức giận vừa bối rối.

Những bức thư nổi tiếng

Cơn ác mộng của Enxu kết thúc sau một tháng. Bạn bè nhận ra cô mất tích nên liên hệ báo cảnh sát, và cảnh sát sau đó đã xác định được vị trí của cô và chia sẻ một đoạn video về cô tại trường. Một người bạn tên là Wang Yuhang đã xác định được ngôi trường bằng cách hỏi trên các nhóm trực tuyến về chiếc đồng phục màu xanh lá cây mà cô đang mặc.

Enxu đã kín đáo ghi lại trải nghiệm của mình bằng những lá thư được tuồn ra ngoài và đăng tải trực tuyến. Những lá thư này lan truyền mạnh mẽ và khi áp lực công chúng gia tăng, cảnh sát đã can thiệp và cô được phép rời đi.

Mười hai ngày sau, các nhà chức trách thông báo trường Shengbo đóng cửa, nhưng không đề cập đến cáo buộc lạm dụng mà Enxu đưa ra, chỉ nói rằng trường đã vi phạm các quy định hành chính.

Cô nói rằng sau đó cảnh sát nói với cô rằng ông Lệ Chính đã bị bắt, bị buộc tội liên quan đến tội phạm có tổ chức. Cảnh sát đã không trả lời yêu cầu cung cấp thông tin của BBC về trường hợp của Enxu và ông Lệ. Sở giáo dục địa phương cũng không phản hồi.

Danh tính công khai của ông Lệ khá kín đáo. BBC đã phân tích mạng lưới của ông này và phát hiện rằng mạng lưới đó bao gồm các trường kỷ luật trên bốn tỉnh thông qua một tập hợp phức tạp các công ty được đăng ký dưới tên ông hoặc các cộng sự thân cận.

Ông này thành lập trung tâm đầu tiên vào năm 2006 và đã sở hữu bốn công ty giáo dục khác nhau vào những thời điểm khác nhau.

Trang web của một trong những tổ chức của ông Lệ ghi rằng ông ta là sinh viên tốt nghiệp một học viện không quân ở miền nam Trung Quốc, và đã làm việc với tư cách là "giám đốc đào tạo" và "cố vấn tâm lý cấp cao" tại một số trường từ năm 2007.

Trên truyền hình địa phương ở tỉnh Hồ Nam, ông này từng nói về việc nuôi dưỡng thanh niên bằng "tình yêu thương và sự kiên nhẫn."

Các nhà chức trách Trung Quốc trước đây cũng đã can thiệp, sau các cáo buộc về các trường học trong mạng lưới.

Một giám thị tại một trường khác trong hệ thống của ông Lệ đã bị cảnh sát giam giữ vào năm 2019 sau các cáo buộc dùng ống nước đánh học sinh.

Ngoài ra, theo truyền thông Trung Quốc, ngôi trường mà Baobao theo học đã bị yêu cầu ngừng tuyển sinh sau vụ một học sinh tự tử vào năm 2020.

Đấy là thời điểm Baobao đang học ở đó, và cô nói rằng trường vẫn tiếp tục hoạt động trong suốt giai đoạn này.

Không lâu sau đó, trường đã đổi tên.

Mu Zhou, một tình nguyện viên sống tại Úc, đã giúp thu thập các cáo buộc lạm dụng, nói rằng "bất cứ khi nào có sự phản đối của công chúng, ông ta [Lệ Chính] sẽ đổi tên hoặc thay đổi đại diện pháp lý". Ông cũng nói rằng học sinh được chuyển từ cơ sở này đến cơ sở khác bằng xe buýt để tránh bị soi xét.

'Lợi nhuận khổng lồ'

Gần đây, hai nhà nghiên cứu bí mật đã đến thăm một cơ sở dường như mới được bổ sung vào mạng lưới của ông Lệ Chính.

Đóng giả làm các nhà đầu tư trong lĩnh vực giáo dục ở Hong Kong, các nhà nghiên cứu đã sắp xếp một cuộc họp với ba cựu nhân viên của các trường của ông Lệ Chính, tại một trường học mới mà họ đã thành lập ở Phúc Kiến.

"Lợi nhuận trong ngành này là khổng lồ," ông Li Yunfeng, giám đốc tư vấn tại trường mới, nói với hai nhà nghiên cứu. Ông này phác thảo cách thức mô hình kinh doanh này có thể hoạt động ở Hong Kong ra sao, gợi ý mức học phí ít nhất là 25.000 USD (khoảng 658 triệu đồng) mỗi học sinh hàng năm.

Ông này từ chối tiết lộ tên của chủ trường, nhưng cho biết đó là "một cựu chiến binh."

Tuy nhiên, ông dường như muốn tách mình khỏi mạng lưới này, nói với các nhà nghiên cứu bí mật: "Đã có một số sự cố. Các phụ huynh đã gửi đơn khiếu nại. Tập đoàn... mặc dù chưa chính thức giải thể, nhưng đang trên bờ vực sụp đổ. Đó là lý do tại sao tôi đã rút lui."

Dù đã cố gắng nhiều lần, BBC đã không thể liên lạc với ông Lệ Chính, ông Li Yunfeng và các trường học cùng công ty khác liên kết với ông Lệ và các cộng sự để yêu cầu bình luận.

Nhân viên đã hướng dẫn tham quan trường Giáo dục Chất lượng cao cho Thanh thiếu niên đã từ chối bình luận. BBC không thể liên lạc được với Sở giáo dục giám sát trường này dù đã cố gắng nhiều lần.

Việc kiểm soát các trung tâm kỷ luật này rất khó khăn. Một số không được đăng ký là trường học. Trách nhiệm được phân chia giữa các cơ quan giáo dục địa phương, dân chính và quản lý thị trường, một luật sư Trung Quốc (không muốn nêu tên) quen thuộc với các vụ kiện chống lại các tổ chức như vậy, nói với BBC.

Tiến sĩ Rao nói rằng do không có quy định thống nhất đối với các trường kỷ luật, trách nhiệm có thường thuộc về chính quyền địa phương.

Ông mô tả đây là một "ngành mờ ám mà nhà nước nhắm mắt cho hoạt động," nói thêm rằng nhà nước có thể không muốn hợp pháp hóa bằng cách cung cấp quy định hoặc hướng dẫn.

Nhưng, ông nói thêm, có một "phổ rộng" các trường học, với một số kết hợp liệu pháp tâm lý cho học sinh và đào tạo cho phụ huynh, hoặc xử lý kỷ luật nhân viên thực hiện hình phạt thể xác.

Đại sứ quán Trung Quốc tại London cho biết chính phủ nước này "rất coi trọng hoạt động hợp pháp của các cơ sở giáo dục và việc bảo vệ trẻ vị thành niên." Họ nói rằng tất cả các cơ sở giáo dục "đều được yêu cầu tuân thủ các luật và quy định liên quan."

'Buồn vô cùng'

Enxu và người bạn tên Wang muốn tất cả các trường kỷ luật phải bị đóng cửa. Cả hai thu thập bằng chứng video về lạm dụng và bắt cóc, tin rằng điều đó rất quan trọng giúp cảnh sát điều tra. Đôi khi họ đăng các video đó lên mạng.

Wang thường nhận được yêu cầu từ học sinh. Anh đã hỗ trợ hậu cần về các nỗ lực trốn thoát và bằng cách gây áp lực buộc các trường cho phép học sinh rời đi.

Baobao chưa bao giờ trở lại trường học, điều mà cô nói khiến mình cảm thấy "buồn vô cùng". Giờ đây cô kiếm sống bằng cách livestream và chơi game online, nhưng tin rằng mình đã có thể đã vào đại học nếu không bị gửi đến Trường Giáo dục Chất lượng cao Lệ Chính.

"Những trường này về cơ bản là lừa đảo," cô nói.

"Triết lý giáo dục phổ biến là bạo lực sinh ra bạo lực... chính cái bản chất đã sai về cơ bản rồi," cô nói, khẳng định thêm rằng những cơ sở như vậy "đơn giản là không nên tồn tại."

Alex Mattholie và Shanshan Chen tường thuật bổ sung