Kỳ họp Quốc hội 'phi thường': 40 ngày thông qua 51 luật, 39 nghị quyết

Quốc hội chính thức đặt ra mục tiêu đến năm 2050, Việt Nam sẽ trở thành quốc gia hùng cường, hưng thịnh, hạnh phúc; là nước phát triển, thu nhập cao, với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đầy đủ, đồng bộ và hiện đại.

Nghị quyết số 81 về quy hoạch tổng thể quốc gia, thông qua ngày 10/12, khẳng định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia.

Đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, xác lập mô hình tăng trưởng mới lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính.

Đó là một trong rất nhiều nghị quyết và luật mà kỳ họp thứ 10 của Quốc hội khóa 15 vừa thông qua.

Kỳ họp này, bắt đầu từ hôm 20/10, đã kết thúc vào chiều 11/12 với hàng chục quyết định chính sách quan trọng được "bấm nút".

Dự kiến ban đầu, theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, kỳ họp này sẽ xem xét thông qua 53 dự án luật và nghị quyết.

Đây là khối lượng công tác lập pháp lớn nhất trong lịch sử các kỳ họp Quốc hội của Việt Nam trong 80 năm qua.

Những thay đổi trong dàn lãnh đạo của hệ thống chính trị Việt Nam, cùng với đó là cuộc "cách mạng tinh gọn" đã khiến cho cơ quan lập pháp phải xử lý một khối lượng công việc khổng lồ.

Khối lượng dự án luật phải xem xét quá lớn, nhưng thời gian lại gấp gáp, khiến cho ông Trần Thanh Mẫn phải than: "Ít nhất cũng phải ba ngày, năm ngày gì đó. Chứ có phải tề thiên đại thánh đâu mà mới chiều nay gửi, ngày mai nghiên cứu bấm nút thì không thể nào làm được."

Dù vậy, các đại biểu Quốc hội cũng đã "hoàn thành nhiệm vụ" khi bấm nút biểu quyết thông qua 51 luật, 39 nghị quyết.

"Không thể nói là không phi thường," Đại biểu Ngô Trung Thành trước đó ca ngợi về nhiệm kỳ này tại hội trường Quốc hội.

Mục tiêu 2050 trở thành quốc gia phát triển, hùng cường, dường như có độ chênh 5 năm so với chủ trương của người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam.

Trước đó, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đặt ra mục tiêu tham vọng là Việt Nam sẽ trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày lập nước.

Người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam cũng từng tuyên bố Việt Nam cần phấn đấu đến năm 2045 có đội ngũ trí thức đứng đầu khu vực, thuộc tốp đầu thế giới; có hàng trăm nhà khoa học có ảnh hưởng trên thế giới, đạt các giải thưởng quốc tế trên các lĩnh vực.

Các tính toán cho thấy để trở thành quốc gia thu nhập cao trong 20 năm tới, Việt Nam cần đạt được mức tăng trưởng kinh tế ít nhất từ 10% hàng năm trở lên.

Quốc hội trước đó cũng đã "chốt" mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2026 là 10% trở lên, GDP bình quân đầu người 5.400-5.500 USD.

Các mục tiêu tăng trưởng này, được nhiều chuyên gia, định chế tài chính quốc tế đánh giá là "cao vọng" và cảnh báo Việt Nam có thể phải đánh đổi bằng sự bất ổn tài chính nếu cương quyết bám vào mục tiêu này.

Những quyết định về ngân sách, đầu tư đáng chú ý

Liên quan đến mục tiêu tăng trưởng GDP cao, trong bối cảnh tình hình thương mại toàn cầu vẫn đang bất ổn, Quốc hội đã "bấm nút" thông qua hàng loạt dự án cơ sở hạ tầng với tổng kinh phí khổng lồ, lên đến hàng chục ngàn tới hàng trăm ngàn tỷ đồng.

Đặc biệt, sáng 11/12, Quốc hội vào sáng đã chính thức thông qua hai nghị quyết quan trọng về chủ trương đầu tư các dự án phát triển hạ tầng quy mô lớn: Cảng hàng không quốc tế Gia Bình và Đường bộ cao tốc Vinh - Thanh Thủy.

Sân bay Gia Bình - có mục đích dân dụng lẫn phục vụ an ninh, quốc phòng - được xây dựng ở Bắc Ninh, với tổng vốn đầu tư khổng lồ khoảng 196.378 tỷ đồng, trong đó, phần vốn chủ sở hữu của nhà đầu tư phải chiếm tối thiểu 15% tổng vốn đầu tư.

Dự án Sân bay quốc tế Gia Bình được chia làm hai giai đoạn với thời hạn hoạt động 70 năm, là nơi đầu tiên phục vụ nhiệm vụ bay huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu của lực lượng Không quân của Bộ Công an.

Dự án yêu cầu khoảng 1.900ha đất, trong đó 922,25ha đất trồng lúa nước. Việc thu hồi sẽ được tiến hành một lần theo quy mô quy hoạch và phần đất này sẽ được chuyển đổi mục đích sử dụng theo quy định.

Trước đó, Bộ Công an đã lựa chọn nhà đầu tư dự án cảng hàng không theo hình thức đặc biệt trước khi Quốc hội chấp thuận chủ trương đầu tư; chuyển giao nguyên trạng đất và tài sản đã đầu tư cho UBND tỉnh Bắc Ninh, để bàn giao lại cho nhà đầu tư thực hiện dự án.

Cũng trong sáng 11/12, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về chủ trương đầu tư dự án xây dựng Đường bộ cao tốc Vinh - Thanh Thủy (tỉnh Nghệ An) với tổng mức đầu tư gần 24.000 tỷ đồng.

Cùng ngày, Quốc hội chính thức thông qua Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2026 - 2035 với trọng tâm là xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi.

Tổng nguồn vốn ngân sách nhà nước được Quốc hội "chốt" bố trí cho Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2026-2030 là khoảng 423.000 tỷ đồng.

Trước kỳ họp này, Quốc hội cũng đã cho tái khởi động những siêu dự án để tăng chỉ số "đầu tư công" là nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận và đường sắt cao tốc Bắc Nam.

Một nghị quyết khác được thông qua là thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn thủ đô Hà Nội, theo đó trao thẩm quyền đặc thù cho Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội.

Trong khi đó, TP HCM cũng được trao cho loạt cơ chế, chính sách đặc thù, chưa từng có tiền lệ về quản lý đầu tư; tài chính, ngân sách; danh mục ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược...

Một vấn đề quan trọng khác là Nhà nước sẽ được thu hồi đối với dự án đã thỏa thuận trên 75% diện tích đất và trên 75% số lượng người sử dụng đất.

Các luật nổi bật được thông qua

Quốc hội trong kỳ họp thứ 10 đã biểu quyết thông qua số lượng dự án luật lớn nhất từ trước tới nay tại một kỳ họp.

"Quốc hội đã xem xét, thảo luận, biểu quyết thông qua 51 Luật, 39 Nghị quyết, trong đó có 8 nghị quyết quy phạm pháp luật. Đây là một khối lượng lập pháp rất lớn, chiếm gần 30% tổng số luật, nghị quyết quy phạm được ban hành của cả nhiệm kỳ," ông Mẫn nói trong phát biểu bế mạc.

Hàng loạt các chính sách mới sẽ có hiệu lực trong thời gian tới, ảnh hưởng đến nhiều ngành nghề.

Luật báo chí sửa đổi trao quyền cho Bộ Công an tiếp cận các nguồn tin của nhà báo, bên cạnh tòa án và cơ quan công tố.

Điều này khiến cho giới chỉ trích thêm lo ngại về rủi ro pháp lý của các nhà báo khi đưa tin, khiến họ khó bảo vệ danh tính nguồn tin hơn và khiến cho Việt Nam trở thành "một nơi gần như không thể để các nhà báo đưa tin một cách tự do," bà Aleksandra Bielakowska, Tổ chức Phóng viên Không Biên giới, nhận định với Reuters hôm 10/12.

Tổ chức Phóng viên Không Biên giới xếp Việt Nam ở vị trí thứ 173 trên 180 quốc gia trong danh sách chỉ số tự do báo chí thế giới.

Một điểm nóng tranh luận khác trong kỳ họp là Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi).

Luật đã chính thức áp thuế đối với các giao dịch tài sản đặc biệt như vàng miếng và giao dịch bất động sản.

Đồng thời, Quốc hội ấn định ngưỡng chịu thuế đối với hộ kinh doanh là từ 500 triệu đồng doanh thu mỗi năm trở lên.

Trước đó, đề xuất ngưỡng chịu thuế đối với hộ kinh doanh là doanh thu từ 200 triệu đồng/năm - một con số được các chuyên gia kinh tế đánh giá là "quá sức" đối với các tiểu thương ở Việt Nam.

Quy định về thuế thu nhập cá nhân cũng đã nâng mức giảm trừ gia cảnh từ 11 triệu đồng/tháng lên 15,5 triệu đồng/tháng, đồng thời giảm trừ người phụ thuộc từ 4,4 triệu đồng lên 6,2 triệu đồng/tháng.

Trong khi đó, những người có mức thu nhập trên 100 triệu đồng/tháng sẽ phải nộp thuế thu nhập cá nhân ở mức 35%.

Cũng liên quan đến thuế, vào chiều 9/12, các đại biểu đã thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế Giá trị gia tăng (VAT), tập trung giải quyết những vướng mắc phát sinh từ quy định thuế VAT đối với nông sản, thủy sản vừa được ban hành, vốn đã gây khó khăn lớn cho hàng chục ngàn doanh nghiệp xuất khẩu và chế biến.

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã nhìn nhận trách nhiệm của mình và ngành "chưa làm tròn trách nhiệm" khi luật vừa được đưa vào thi hành vài tháng đã phải sửa đổi.

Bộ trưởng giải thích rằng việc sửa đổi là cần thiết vì luật mới đã phát sinh vướng mắc rất lớn, gây khó khăn cho cả doanh nghiệp nhà nước, hợp tác xã lẫn doanh nghiệp tư nhân.

Trước đó vào ngày 26/11, Luật Dẫn độ chính thức được thông qua - điều được chờ đợi sẽ giúp Bộ Công an đưa các tội phạm bị truy nã đang trốn ở nước ngoài như Chủ tịch HĐQT kiêm tổng giám đốc Công ty Cổ phần Tiến bộ Quốc tế (AIC) Nguyễn Thị Thanh Nhàn về nước.

Đảng Cộng sản Việt Nam đang trong quá trình chuẩn bị cho Đại hội 14, dự kiến diễn ra vào đầu năm sau, vốn là một thời điểm được cho là nhạy cảm.

Liên tiếp trong thời gian qua, chính quyền Việt Nam khởi tố, truy tố, phát lệnh truy nã, kêu gọi đầu thú một số nhân vật như ông Lê Trung Khoa và Nguyễn Văn Đài - vốn đang cư trú tại Đức.

Tòa án cũng đã lên lịch xét xử ông Khoa và ông Đài, trong hai vụ án riêng, vào ngày 31/12, kêu gọi hai ông này trình diện trước tòa để thực hiện quyền bào chữa.

Quốc hội cũng đã quyết định chính sách một bộ sách giáo khoa, miễn phí dùng chung cho cả nước, cùng với đó là không cấp bằng trung học cơ sở từ năm 2026, theo Luật Giáo dục.

Luật An ninh mạng sửa đổi cũng đã cấm đưa bí mật đời tư, bí mật gia đình lên mạng xã hội.

Luật này cũng quy định sử dụng công nghệ chiếm đoạt dữ liệu quan trọng của cá nhân là hành vi gián điệp mạng.

Luật An ninh mạng sửa đổi nghiêm cấm hành vi cố ý nghe lén, ghi âm, ghi hình trái phép các cuộc đàm thoại trên không gian mạng; tiết lộ thông tin về sản phẩm mật mã dân sự, thông tin về khách hàng sử dụng hợp pháp sản phẩm mật mã dân sự, sử dụng, kinh doanh các sản phẩm mật mã dân sự không rõ nguồn gốc.

Trong một luật khác, Quốc hội cũng "chốt" lập tòa chuyên biệt tại trung tâm tài chính, và cho phép bổ nhiệm thẩm phán người nước ngoài.

Luật Đầu tư cũng được thông qua với việc cắt giảm 38 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và sửa đổi, đơn giản hóa 20 ngành nghề, chủ yếu là các ngành dịch vụ.

Trong khi đó, ngành nghề kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là ngành mới được bổ sung trong danh mục cấm của luật Đầu tư.

8 nhóm công trình được miễn giấy phép xây dựng, trong đó có công trình thuộc dự án đầu tư công đặc biệt và nhà ở riêng lẻ dưới 7 tầng, theo Luật Xây dựng sửa đổi.

Đáng chú ý, Quốc hội lần đầu thông qua Luật Trí tuệ nhân tạo, yêu cầu gắn nhãn các sản phẩm AI.

Trong khi đó, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Sở hữu trí tuệ quy định AI không phải chủ thể quyền sở hữu trí tuệ.

Đây cũng là kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa 15 trong nỗ lực rút ngắn nhiệm kỳ 3 tháng nhằm rút ngắn khoảng cách giữa kỳ đại hội Đảng với bầu cử Quốc hội.

Đại hội Đảng lần thứ 14 sẽ được tổ chức vào ngày 19-25/1/2026, trong khi ngày bầu cử Quốc hội sẽ là ngày 15/3/2026.