Bài học từ vụ cá biển chết?

Vụ hải sản chết hàng loạt ở miền Trung có thể được khẳng định là 'sự cố môi trường' do con người gây ra, và mặc dù quá trình điều tra nguyên nhân sự cố đang tiếp diễn, có thể thấy ngay đây là 'một bài học' và các cơ quan quản lý cần ngay lập tức rà soát lại toàn bộ các khu công nghiệp ven biển ở Việt Nam, vẫn theo ý kiến này.

Trao đổi với BBC hôm 26/4/2016, sau khi Ban lãnh đạo khu công nghiệp Formosa đóng tại tỉnh Hà Tĩnh họp báo hôm thứ Ba và đưa ra lời xin lỗi về một phát ngôn của người đại diện trước đó, PGS. TSKH Nguyễn Văn Cư, nguyên Tổng Cục trưởng Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam, thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, nói:

"Lẽ ra lời xin lỗi đấy là phải sớm hơn và thứ hai là nhà chức trách Việt Nam phải có trả lời sớm hơn cho người dân, chứ không gây ra tình hình hiện nay, chúng ta biết là sản xuất của người dân bị đình trệ, nhất là các ngư dân người ta sống bằng nghề bám biển, và như vậy rất ảnh hưởng tiêu thụ các hải sản đó.

"Tôi cho rằng về phía Formosa cũng phải trả lời sớm hơn và nhà chức trách, tôi được biết là đại diện của Bộ Tài nguyên, Môi trường nói rằng đây là được cấp phép này khác, cấp phép xả thải như thế này, mà lại xả thải ra biển, thì cái này cũng phải xem xét."

'Tự họ đánh giá'

Bình luận về phát biểu của phía Formosa cho rằng khu công nghiệp này đã đáp ứng các tiêu chuẩn về môi trường của Việt Nam và vượt qua những lần kiểm tra cấp phép gần nhất, PGS. TSKH Nguyễn Văn Cư nói:

"Đấy là do họ, họ tự nhận thấy thế, chứ còn thực ra đây là trách nhiệm của các nhà chức trách lẽ ra là phải có kiểm tra, kiểm soát hết sức nghiêm túc, định kỳ và phải không theo định kỳ có kiểm tra. Mình (Việt Nam) ở đây cứ tin vào phía đối tác, như thế nó gây ra các hậu quả."

Chuyên gia và cựu quan chức môi trường cũng khẳng định các tiêu chuẩn môi trường của Việt Nam không có nhiều khoảng cách với quốc tế và khu vực, ông nói:

"Tiêu chuẩn Việt Nam, xây dựng các bộ tiêu chuẩn ấy cũng dựa vào các tiêu chuẩn của quốc tế là chính, thế còn cái mà chúng ta biến hóa thêm, cái đấy không đáng kể, chủ yếu phải dựa vào các tiêu chuẩn của khu vực và của quốc tế bây giờ, nhất là trong thời kỳ hội nhập.

"Chứ không thể nào nói là tiêu chuẩn Việt Nam thấp hơn tiêu chuẩn quốc tế và khu vực."

Gần đây, truyền thông Việt Nam phản ánh một số cơ quan liên ngành, giới chức địa phương đã gặp khó khăn khi không thể tiếp cận kiểm tra sản xuất, kinh doanh và đảm bảo môi trường ở nhiều khu chế xuất và khu công nghiệp tập trung của nhà đầu tư nước ngoài ở địa phương, và bị từ chối tiếp với lý do họ có giấy phép đầu tư lâu dài và có quyền 'nội bộ, tự chủ'.

Bình luận về hiện tượng này, ông Nguyễn Văn Cư nói:

"Các khiếm khuyết, bây giờ các bộ luật của mình (Việt Nam) có khiếm khuyết là phải bổ sung ngay, bởi vì các luật, ngay cả Hiến pháp cũng phải có thay đổi để cho phù hợp với từng giai đoạn phát triển một.

"Thì các luật cũng vậy, tiếp theo là các nghị định, các thông tư là phải có sửa đổi, mà các nhà đầu tư vào Việt Nam là phải tuân theo các luật pháp của Việt Nam, đấy là một cơ sở pháp lý, để chúng ta có thể để chúng ta có thể vào bất cứ một cơ sở nào để kiểm tra, kiểm soát xả thải, cũng như gây ô nhiễm môi trường."

Từ kinh nghiệm xử lý sự cố môi trường do con người gây ra ở quốc tế và khu vực, cựu quan chức Bộ Tài nguyên, Môi trường Việt Nam, bình luận liên quan vụ cá, hải sản chết hàng loạt đang nằm ở tâm điểm quan tâm của dư luận.

Ông nói: "Ngay trong luật cũng đã xử lý rồi, những người gây ra ô nhiễm phải có trách nhiệm bồi hoàn và xử lý, khắc phục hậu quả ô nhiễm môi trường, đấy là trách nhiệm và trong luật cũng ghi rất rõ.

"Ngay cả đối với Formosa cũng phải có trách nhiệm và đồng thời ngay lần này, Việt Nam phải làm rất nghiêm túc, nghiêm khắc và phải cho đúng luật, như thế mới được.

"Những người có trách nhiệm, ngay cả những nhà quản lý mà để lơi lỏng quản lý ấy cũng phải có trách nhiệm, và đồng thời những người quản lý ở cấp trên cao nhất ở Bộ Tài nguyên, Môi trường cũng phải có trách nhiệm."

Truyền thông Việt Nam hôm thứ Ba đưa tin Ban lãnh đạo Formosa đã họp báo và đưa ra một lời xin lỗi công khai trước truyền thông Việt Nam, <link type="page"><caption> tờ VnExpress.net</caption><url href="http://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/formosa-xin-loi-ve-phat-ngon-gay-soc-vu-ca-chet-hang-loat-3393540.html" platform="highweb"/></link> cho hay:

"Mở đầu buổi họp báo, ông Trương Phục Ninh, Phó tổng giám đốc Công ty Formosa, cho rằng những phát ngôn của ông Chu Xuân Phàm, Phó phòng đối ngoại, đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới mối quan hệ tốt đẹp giữa Formosa, chính quyền Hà Tĩnh và Chính phủ Việt Nam.

"Đây là ý kiến cá nhân của ông Phàm và công ty sẽ xử phạt nghiêm khắc", ông Ninh nói và cùng tập thể lãnh đạo công ty cúi đầu xin lỗi người dân Việt Nam," VnExpress tường thuật.

"Trước đó ngày 25/4, trả lời VTC, ông Chu Xuân Phàm đã nói: "Hồi xưa, khi giải phóng mặt bằng đã tính phương án hỗ trợ ngư dân đánh bắt cá chuyển sang nghề khác rồi, sao cứ phải đánh bắt quanh vùng biển này. Muốn bắt cá, bắt tôm hay nhà máy, hãy chọn đi. Nếu chọn cả hai thì làm Thủ tướng cũng không giải quyết được”.

Cùng ngày, một thông báo gồm bốn điểm của Tổng Công ty thép Formosa Hà Tĩnh, được nhà đầu tư đến từ Đài Loan công bố, mà BBC đọc được, có đoạn viết:

"Đối với sự kiện sinh vật biển tử vong trên quy mô lớn ở Hà Tĩnh, Quảng Bình lần này, công ty chúng tôi hy vọng chính phủ Việt Nam và các bộ ngành có liên quan điều tra tìm ra nguyên nhân đích thực, giải đáp thắc mắc của các giới xã hội có nghi vấn."

Hôm 26/4, một thông tin về kết quả xét nghiệm nguyên nhân cá chết đã được giới chức một trong bốn địa phương ven biển miền Trung Việt Nam đưa ra, cho hay cá chết hàng loạt do nhiễm kim loại nặng.

Tờ <link type="page"><caption> Vietnamnet.vn</caption><url href="http://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/tam-diem/301613/ca-chet-hang-loat-do-nuoc-nhiem-kim-loai-nang.html" platform="highweb"/></link> hôm thứ Ba viết:

"Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Thừa Thiên Huế sáng nay cho biết đã có kết quả phân tích mẫu nước lấy tại khu vực đầm Lập An, cửa biển Lăng Cô (huyện Phú Lộc) vào thời điểm xuất hiện cá chết tràn lan.

"Kết quả cho thấy các chỉ tiêu về hóa lý như độ pH, hàm lượng ô xy hòa tan (DO), nhu cầu ô xy hóa học (COD), hàm lượng xyanua (CN-), tổng hàm lượng dầu mỡ, tổng các chất hoạt động bề mặt đều nằm trong giới hạn cho phép của Bộ TN&MT.

"Các thông số gồm tổng hàm lượng nitơ tính theo amoni (NH4+-N), hàm lượng kim loại nặng crôm (Cr) vượt giới hạn cho phép của quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước biển cũng như quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước mặt.

"Sở NN&PTNT Thừa Thiên - Huế đã khảo sát và lấy 9 mẫu nước mặt và 7 mẫu trầm tích tại khu vực đầm Lập An (gần cửa biển Lăng Cô), vùng ven bờ xã Quảng Công (huyện Quảng Điền) và các xã Điền Hương, Điền Hải (huyện Phong Điền) để phân tích, đánh giá các thông số về môi trường theo quy chuẩn Việt Nam," tờ <link type="page"><caption> Vietnamnet.vn</caption><url href="http://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/tam-diem/301613/ca-chet-hang-loat-do-nuoc-nhiem-kim-loai-nang.html" platform="highweb"/></link> cho biết.