Luật sư Nguyễn Bính Châu Đoàn luật sư TP. HCM

	Tác giả nói việc bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người dân nghèo còn nhiều bất cập

Việc đầu tiên tôi nói với họ là đó chẳng khác gì như "mò kim đáy biển" trong tình hình hiện nay có quá nhiều đơn khiếu nại án oan sai tại Toà án Tối cao, thậm chí tại Ủy ban Nhân dân các cấp, Thủ tướng Chính phủ và các đại biểu Quốc hội, các vị lãnh đạo cao cấp của Ðảng và Nhà nước.

Nhưng rồi cuối cùng tôi cũng phải nhận đơn và phán một câu như thầy bói: Thôi thì "Phước chủ may thầy", luật sư chúng tôi sẽ cố gắng hết sức.

Tôi cặm cụi làm đơn, nhiều đêm mất ngủ, có lúc phải âm thầm ứa nước mắt, nuốt đau xót vào trong trước những nỗi oan kiên đau khổ của ngưới dân, trước bức thành trì hết sức kiên cố của việc Giám đốc thẩm, chờ đợi mà vẫn "Sao chưa thấy hồi âm". Mà nếu có nhận được công văn trả lời thì chỉ vỏn vẹn một câu trả lời cực kỳ bí hiểm, hiểu sao cũng được: "Chúng tôi có nhận được đơn xin cứu xét giám đốc thẩm bản án của ông bà ngày..., sau khi nghiên cứu hồ sơ, chúng tôi thấy không có căn cứ ( cơ sở) để giải quyết theo yêu cầu của ông bà."

Việc xét xử oan sai do "trình độ hạn chế", do "quy định pháp luật còn nhiều bất cập lỏng lẻo và sơ hở", do tác động của "tham nhũng" và những "đường dây chạy án" đã thực sự gây ra những tủi thẹn nhức nhối cho những vị thẩm phán nghiêm minh tài cao đức trọng, những đau lòng xót xa cho các luật sư chân chính, và là một tội ác không thể nào tha thứ hoặc bỏ qua.

Việc xét xử oan sai do trình độ hạn chế, quy định pháp luật còn nhiều bất cập lỏng lẻo và sơ hở đã thực sự gây ra những tủi thẹn nhức nhối.

Ngoài ra, việc xét xử tài phán cũng đòi hỏi đến tính minh bạch và nhất quán trong pháp luật, hay nói cách khác, một bản án phải thực sự thể hiện việc xét xử công minh, như giữa thanh thiên bạch nhật, và việc áp dụng pháp luật phải chuẩn xác là một yêu cầu hết sức là "sống còn", "cốt lõi" đối với việc giữ vững LÒNG TIN và CÔNG LÝ, tránh được tình trạng bán sơ khai, mịt mờ về pháp luật.

Vừa qua, trong chương trình hợp tác giúp đỡ nền Pháp luật Việt Nam hội nhập Quốc tế. Dự án STAR VIỆT NAM của Hoa Kỳ (Dự án hỗ trợ kỹ thuật thực thi Hiệp định Thương mại VN-Hoa Kỳ) và sự tài trợ của cơ quan USAID, đã hỗ trợ việc cho xuất bản các quyết định Giám đốc thẩm của Hội đồng thẩm phán Toà án Nhân dân Tối cao, về việc huỷ những bản án oan sai, vi phạm pháp luật.

Tập QUYẾT ÐỊNH GIÁM ÐỐC THẨM của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao - do Ðặc san của Tạp chí Toà án Nhân dân phát hành (Hà Nội-2004), theo nhận định riêng của chúng tôi, thì đây chính là một công trình tập trung sở hữu trí tuệ hết sức giá trị, góp phần cải cách tư pháp, phòng chống tham nhũng và sai lầm trong xét xử. Ta có thể coi đó là nguồn gốc của Bước đầu Nghiên cứu Án lệ và Hướng dẫn Nghiệp vụ hết sức quý báu và cần thiết cho nền Pháp luật Việt Nam trong giai đoạn Ðổi mới và Phát triển.

Một số đề nghị cải cách

Trường hợp nếu gặp phải bản án oan sai vi phạm pháp luật, cần xin Toà án Tối cao và Viện Kiểm sát Tối cao xem xét lại bản án theo thủ tục giám đốc thẩm.

Theo quy định pháp luật, thì Chánh án TAND Tối cao và Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao là người có trách nhiệm ký quyết định kháng nghị bản án khi thấy có oan sai.

Theo quan điểm riêng của tôi, hãy để các Chánh án phát huy tinh thần trách nhiệm và trình độ tư cách trước Ðảng và Nhân dân. Chính các Chánh án TAND Tối cao và Chánh án TAND cấp Tỉnh, Thành phố phải là người ký kháng nghị các bản án sai phạm của thuộc cấp chính mình. Như vậy, hy vọng sẽ không còn tình trạng lơ mơ bê bối, nhắm mắt làm ngơ trước bất cứ một bản án oan sai nào của cấp Tòa án nơi mình lãnh đạo.

Xem ra thì ÐƯỜNG DÂY CÁ ÐỘ BÓNG ÐÁ đã tốn quá nhiều giấy mực của báo chí, và dư luận quần chúng, nhưng chúng không nguy hiểm và tàn nhẫn, không ghê gớm và đau lòng cho người dân bằng ÐƯỜNG DÂY CHẠY ÁN XỬ BẬY, vì chính nó giúp sức cho tội ác, làm thiệt hại mất mát tình cảm, mất luân thường và suy đồi đạo đức, tốn nhiều mồ hôi và nước mắt của Nhân dân, tước đoạt tài sản và quyền lợi chính đáng cho người dân nghèo thấp cổ bé miệng, mà lẽ ra Công lý và Pháp luật cần bảo vệ.

Tuy nhiên việc Phòng và chống tệ nạn tham nhũng và chạy án trong ngành Tòa án và giới luật sư tự bán mình cho quỹ dữ, quả là không dễ dàng đơn giản, vì lý do không thể bắt tận tay day tận mặt việc đưa tiền chạy án.

Do vậy, chúng ta chỉ có thể BẮT NGUỘI, tức khi xét thấy bản án oan sai thì kiên quyết hủy bỏ, và xem xét tư cách truy tố trách nhiệm hình sự những thẩm phán tham gia xét xử và những người có liên quan làm sai lệch hồ sơ vụ án.

Tôi đề nghị các Luật sư đồng nghiệp phải nộp bản lý đoán, quan điểm pháp lý của Luật sư về vụ án trước khi mở phiên tòa. Ðó là CHỨNG CỨ BẮT GIÒ THẨM PHÁN, một hình thức lỗi việt vị trong bóng đá. Nếu người ta đưa ra lập luận pháp luật chính xác mà thẩm phán đã có xem xét mà vẫn cố tình xử sai, thì chỉ có hai suy đoán:

1. SUY ÐOÁN CÓ LỢI CHO BỊ CÁO: Thẩm phán này quá ngu dốt, thiếu trình độ, yếu nghiệp vụ, không năng khiếu, cần ra khỏi ngành vĩnh viễn

2. SUY ÐOÁN BẤT LỢI CHO BỊ CÁO: Thẩm Phán này quả là tay tham nhũng, sâu dân mọt nước, cần trừng trị nghiêm khắc, nếu xử án quá bậy, số tiền thu lợi bất chính xét ra quá lớn, làm mất uy tín quốc gia, thì cần xử bắn để làm gương.

Do vậy, khi có một đơn xin xem xét việc Giám đốc thẩm xin huỷ án oan sai, nhất là đơn đó là đơn kiến nghị của luật sư, các hội đoàn tổ chức chính trị xã hội kiến nghị thì chính Chánh án Tòa án Tỉnh, Thành phố và Chánh án Tòa án Tối cao phải có trách nhiệm trả lời trước Ðảng, Quốc hội và Nhân dân về đơn đó có chính xác hay không. Tức chúng ta đã có được các chương trình tương đối lý tưởng, như sau:

1. NÂNG CẤP CƠ QUAN TỐ TỤNG THEO HƯỚNG DÂN CHỦ HÓA THỦ TỤC GIÁM ÐỐC THẨM

2. ÐÀO TẠO TỪ XA VỀ ÐẠO ÐỨC THẨM PHÁN VÀ LUẬT SƯ

3. KIÊN QUYẾT CHỐNG VÀ BÀI TRỪ THAM NHŨNG CÓ HIỆU QUẢ.

Tòa án Nhân dân các cấp cần có một website, hoặc Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp và Bộ trưởng Bộ Công an cần có website để người dân truy cập và gửi đơn khiếu nại bản án theo kiểu chính phủ điện tử, qua đó sẽ thực hiện được tính minh bạch của Pháp luật, giảm hẳn án oan sai và tình trạng kiên quyết thi hành án oan sai cho Nhân dân, tránh tình trạng im lặng đáng sợ cho số phận các đơn kêu cứu của người dân và cả của luật sư.

Chúng tôi mong muốn qua diễn đàn, quý vị luật sư đồng nghiệp, các giáo sư đại học, cơ quan cảnh sát điều tra, ủy ban bài trừ tham nhũng, các học giả và quý vị thẩm phán, các Chánh án Tòa án và Viện Kiểm sát, Ban Nội chính cũng như các sinh viên đang có mơ ước cao đẹp sẽ trở thành thẩm phán hay luật sư, xin vui lòng đóng góp ý kiến và các bình luận khoa học về quan điểm xét xử, cũng như kiến nghị một số biện pháp cần thiết để nâng cao vai trò của người luật sư trong việc hành nghề và bảo vệ công lý.

.......................................................

Kỳ Quốc Dũng
Trước hết xin nói rõ để luật sư Châu biết là Website của Bộ Tư pháp, Chính Phủ đã có từ lâu rồi và là nguồn cung cấp thông tin tuyệt vời cho những người làm công tác pháp luật còn Website của TAND tối cao thì qủa thật là chưa có.

Chống Oan sai trong tố tụng hình sự ở VN với nghị quyết 388 do UBTV Quốc Hội thông qua ngày 17/3/2003, đã phát huy tác dụng rất tốt nhưng đó mới chỉ là về oan sai trong lãnh vực hình sự. Trước đây, khi cho có nghị quyết này thì người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng của CQÐT kết luận điều tra sai chuyển sang Viện Kiểm sát truy tố và truy tố sai chuyển qua Tòa Án xét xử ; với việc phân định trách nhiệm bồi thường oan sai là (thủ trưởng) cơ quan nào hồ sơ đến mình mà lại OK cái sai của cơ quan chuyển hồ sơ qua thì cơ quan nào OK lãnh đủ, phải xin lỗi, bồi thường cho dân.

Cụ thể (Chánh Án) TANDTPHCM vừa phải bồi thường oan sai cho Bà Phạm thị Út hơn 320 triệu và đăng báo xin lỗi do TAND tối cao (phúc thẩm) huỷ án của TAND Thành phố xử sở thẩm. Có lăn lộn trong lãnh vực hình sự thì mới thấy tác dụng của 388 là rất ghê gớm. Có nghĩa là không còn cái cảnh CQÐT làm sai, VKS gánh chịu. Không! Họ đã biết cẩn trọng hơn trong việc hành xử quyền của họ và do đó người dân, bị cáo và gia đình có thể tin tưởng hơn ở Công lý rồi.

Dù vậy vẫn còn oan sai nhưng tỉ lệ án hình sự xử oan sai đã giảm rõ rệt. Dù 388 chi phối lãnh vực hình sự nhưng không phải không có tác động dây chuyền đến dân sự, hành chánh. Tác dụng của 388 tốt lắm nên người dân rất mong có Nghị quyết bồi thường oan sai trong lãnh vực án dân sự và hành chánh. Có như vậy thì có thể có niềm tin công lý không xa lắm đâu.

Hỡi các công dân bị oan sai trong những điều kiện chủ quan và khách quan như hiện nay hãy thỉnh nguyện các Ðại Biểu Quốc Hội tại đơn vị của mình và Quốc Hội để nơi đây cho ra được một nghị quyết mới bên cạnh 388 thì công lý của chúng ta có cơ cải thiện lắm lắm. Hiện nay theo thông tin mới nhất của UBTV Quốc hội cho biết chỉ có 5% số vụ án có luật sư tham gia bảo vệ ở cấp sơ thẩm. Ðó là một tỉ lệ qúa thấp. Luật sư chính là Hiệp sĩ của người dân và các hiệp sĩ thời nay hành xử như thế nào?

Các Luật sư hiện nay đang có thời vì với Cải cách tư pháp, vai trò của Luật sư được tôn trọng hơn trước nhiều. Vấn đề còn lại là DŨNG KHÍ của Luật sư khi hành nghề như thế nào mà thôi.

Các Luật sư ở khu vực phía Bắc xem ra có dũng khí thật sự khi tham gia các vụ kiện lớn như trong vụ án Năm Cam, một Luật sư ở tỉnh Thái Bình khi tranh luận tại Tòa, vạch ra cái sai lớn của việc lấy biên bản lời khai cũa CQÐT, phát biểu của LS gay gắt đến độ Bộ Công An kiến nghị xử lý nhưng Bộ Tư Pháp đã không làm theo. Cũng như vụ vườn điều, có thấy 3 Luật sư ở Hà nội cãi nẩy lửa với Viện kiểm sát và CQÐT và kết thúc vụ án vườn điều là cả gia đình các bị cáo đã đuợc trả tự do và đến nay, họ đã yêu cầu Toà Án bồi thường lên đến 4,8 tỉ đồng sau khi gần 4,5 con người ngồi tù trên dưới 10 năm trời !!

Tôi không đồng ý với LS Châu về việc sử dụng từ ngữ bắt nguội thẩm phán trên cơ sở lý đoán của luật sư. Ðó là điều kỳ khôi và qúa coi trọng lý đoán của Luật sư mà Luật sư thì bảo vệ khách hàng của mình thì mức độ chủ quan bênh vực cho khách hàng cũa LS là điều không thể tránh. Làm như LS Châu coi chừng dẫn đến oan sai cho thẩm phán đấy!

Các đề xuất khác của LS Châu như nâng cấp cơ quan tố tụng theo hướng dân chủ hóa thủ tục Giám đốc thẩmlà điều qúa chung chung. Lại còn kiến nghị đào tạo từ xa về đạo đức thẩm phán và Luật sư cũng là điều không ổn chút nào và Kiến nghị kiên quyết chống và bài trừ tham nhũng xem ra lại cũng chung chung nốt.

Vấn đề còn lại trong việc chống oan sai trong tình trạng hiện nay mà có thể làm ngay và có chuyển biến ngay được đối với các cán bộ trong các cơ quan tiến hành tố tụng là CQÐT, VKS , TA, chính là ngay chính Ðoàn Luật sư cần phải có tiếng nói mạnh hơn trong việc cùng LS lên tiếng đối với việc vi phạm quyền hành nghề LS.

Như hiện nay thì các vụ án nào luật sư bức xúc vì xử oan sai hay xử không thuyết phục có vi phạm tố tụng thì mạnh Luật sư nào luật sư đó phản kháng, khiếu nại. Ðoàn Luật sư chỉ lên tiếng về các vấn đề đại sự mà thôi. Ðó là một quan niệm làm yếu ai trò của Luật sư rất nhiều.

Mỗi một luật sư là một cây đũa, nếu đấu tranh mà chỉ là một cây đũa thì sức mạnh của cả Bó đũa tức Ðoàn thể Luật sư ở đâu tại sao không lên tiếng. Ðoàn Luật sư cần phải quan tâm và lên tiếng về từng vu việc mà khi thực thi pháp luật - luật sư hành nghề bị các cơ quan hành chánh, điều tra, VKS, Tòa Án cản trở hàng ngày - hàng giờ. Sở dĩ không làm cho cán bộ các cơ quan tiến hành tố tụng chuyển biến tôn trọng LS, chính là cách thức lên tiếng hiện nay của Luật sư và Ðoàn Luật sư còn qúa kiệm lời, còn qúa thiếu sự dũng cảm trong khi hành nghề.

Trong khi chưa có các tiền đề dân chủ đảm bảo cho LS hành nghề thì LS, đoàn thể luật sư phải đoàn kết và tỏ rõ sự dũng cảm và biết tiến hành các phương pháp đấu tranh đối với cán bộ và các cơ quan hành chánh Nhà nước, CQÐT, VKS, TA. Chỉ có như vậy thì chúng ta mới có thể tạo niềm tin cho người dân mà chúng ta bảo vệ bởi vì suy cho cùng chỉ có Luật sư mới là một đối trọng cân xứng với CQÐT-VKS- TOÀ ÁN trong nhiệm vụ bất khả thi - mission impossible mà LS ngày nay chỉ xứng danh trong vai trò hiệp sĩ khi giúp đỡ, trợ giúp pháp lý cho người dân, doanh nhân vướng vào một vụ việc về dân sự, hình sư, KT không còn bị oan sai. Và có như thế thì mới tạo sự chuyển biến ngay trước khi có được vài nghị quyết kiểu như NQ 388.

Công Lý
Tôi đang khóc khi đọc bài góp ý của Luật sư Châu. Về việc xử oan sai, do yếu kém, do chạy án thì tôi không quan tâm nhiều như bắt oan, bắt vô chứng cứ, muốn bắt ai thì bắt, thả ai thi thả, không thèm xét xử, vụ việc cứ thế kéo dài, dài mãi.

Đi gõ cửa các cơ quan công quyền, từ cấp dưới lên cấp trung ương, đều không bao giờ được. Việt Nam cũng đã có Nghị quyêt 338 về việc bồi thường các vụ xử oan sai, nhưng một ngày tù chỉ bằng ... 3 ngày lương ở ngoài, không phải một ngày tù nghìn thu ở ngoài đâu nha!

Có ai đi tù, mà không phải là do phạm tội, mà là tù oan thì mới biết hết nỗi khổ nhục, như Bác Hồ cũng có nhiều bài thơ hay viết trong ngục tù. Khong biết khi nào các vụ việc bắt oan sai, nhốt vào ngục không chứng cứ được đưa ra xét xử, và ai sẽ chịu hậu quả cho những tội ác tày trời này?

Nguyễn Nam, TP. HCM
Chuyện xét xử oan sai không phải bây giờ mới có, mà từ ngày đảng CS ra đời. Đảng là đấng tối cao, đảng đại diện cho quyền lợi của tất cả các tầng lớp nhân dân, do vậy đảng đứng trên pháp luật để phán xét quyền lợi cho nhân dân, cho bè đảng của mình.

Chỉ ở VN mới có chuyện người dân sống mấy chục năm nhưng không có quyền cư trú (hộ khẩu) mà thôi. Đây là điều vi hiến, ai đã gây ra tình trạng này?

Trần Minh, TP. HCM
Xin cám ơn tác giả bài viết luật sư Nguyễn Bính Châu. Trước hết vì không phải là luật sư nên tôi chỉ xin nói lên ý kiến của mình thôi chứ không thể đóng góp kiến thức chuyên môn được.

Luật sư có nói việc xét xử oan sai là do trình độ hạn chế, do quy định pháp luật còn nhiều bất cập lỏng lẻo và sơ hở do động tác của tham nhũng và những đường dây chạy án. Theo tôi những hạn chế của luật sư là do khách quan nhiều hơn. Ví dụ như cơ chế chính trị chẳng hạn. Vì tôi tin rằng nếu ở trong một môi trường thuận lợi được học hỏi kinh nghiệm được cọ xát được tự do phát triển tài năng các luật sư VN không thua kém ai cả. Bởi vì, dù sinh ra có bộ óc minh mẫn, có tấm lòng tốt đến đâu đi nữa nhưng những sự lý trên đời tình hình xã hội quốc gia thế giới thì phải học phải trải nghiệm mới biết chứ không phải sinh ra mà biết ngay được.

Theo tôi chính quyền nên tạo cơ hội cho các luật sư ra nước ngoài tiếp xúc nhiều với những nền văn minh Pháp, Anh, Mỹ. Qua bên ấy tự mình nghiên cứu những cái hay của xứ người, học hỏi thực tập rồi về nước mới có thể giúp dân giúp nước hiệu quả hơn.

Tôi đã từng có những tư liệu về những vụ án mà ở đó người VN đã dùng những viện dẫn trong bộ hình luật Le Poithevin có từ thế kỷ 19 của Pháp để bênh vực cho người đồng hương là các công nhân VN bị thực dân Pháp bóc lột nơi xứ người trong thập niên 40 của thế kỷ XX rất hiệu quả. Điều này cho ta thấy sự văn minh của người Pháp là như thế nào và đó là điều các luật sư VN nên tìm hiểu và học hỏi.

Luật pháp VN hiện nay giống như một màng lưới vá víu rách nát mỏng manh khiến cho tất cả "các loại cá" cứ trôi tuồn tuột. Những thủ thuật tham nhũng của các tập đoàn chính trị kinh tế ở VN thì ngaỳ càng tinh vi. Không có tiền không có quyền thì dù có kiện cáo đến đâu cũng phaỉ ngậm đắng nuốt cay mà thôi! Nhưng tôi tin rằng rồi đây công lý sẽ thắng. Màng lưới pháp luật Vn sẽ chặt hơn, ngay cả cá không thể thoát được. Tất cả còn trông chờ vào tâm huyết của các luật sư.