Nơi nhạy cảm bậc nhất

Vụ đâm xe làm chết năm người và làm bị thương 38 người khác ở Quảng trường Thiên An Môn hôm thứ Hai ngày 28/10 xảy ra vào thời điểm nhạy cảm về chính trị và ở một nơi nhạy cảm chính trị bậc nhất Trung Quốc.

Nó xảy ra chỉ vài tuần trước khi Đảng Cộng sản Trung Quốc họp một hội nghị quan trọng để thông qua nguyên tắc cho các cuộc cải cách mới.

Hội nghị Trung ương 3 khóa 18 này cũng đánh dấu khởi đầu thời kỳ Chủ tịch Tập Cận Bình – người lên cầm quyền cách đây một năm – nắm quyền kiểm soát hoàn toàn quốc gia đông dân nhất thế giới này.

Dù cho vụ đâm xe kia là một tai nạn hay một vụ tấn công liều chết do những người Duy Ngô Nhĩ ly khai đến từ Tân Cương thực hiện thì chỉ riêng việc nó xảy ra ở Quảng trường Thiên An Môn cũng khiến nó trở thành một câu chuyện chính trị.

‘Chưa bao giờ bình an’

Đó là vì tính chất chính trị của nơi này mà không nơi nào có được.

Thật ra trên thế giới không có nơi nào như vậy. Thiên An Môn có nghĩa là ‘cổng bình an nơi thượng giới’. Tuy nhiên, nơi này chưa bao giờ bình an cả.

Nó từng là khoảng sân trước Tử Cấm Thành trước khi vị hoàng đế cuối cùng của Trung Hoa bị trục xuất trong cuộc Cách mạng Tân Hợi năm 1911 do Tôn Dật Tiên lãnh đạo.

Kể từ đó nó đã trở thành một địa điểm chính trị. Nhưng chỉ từ năm 1949 khi mà Đảng Cộng sản lên nắm quyền sau một cuộc nội chiến đẫm máu thì nơi đây mới bắt đầu có ý nghĩa chính trị thật sự.

Ngày 1/10 năm 1949, Chủ tịch Mao Trạch Đông, từ một bục phía trên cổng chính ra vào Tử Cấm Thành, tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa trước đám đông cuồng nhiệt trên quảng trường.

Đối với nhiều người đang mơ về một nước Trung Hoa mới vào lúc đó, Quảng trường Thiên An Môn giống như là thánh địa Mecca, nơi thiêng liêng nhất trên thế giới.

Quảng trường được mở rộng ra rất nhiều một vài lần trong thập niên cai trị đầu tiên của Đảng Cộng sản để đạt được diện tích 440.000 mét vuông như ngày nay – tương đương với gần 70 sân bóng đá. Cùng một lúc nó có thể chứa đến 600.000 người.

Đây không phải là nơi để mọi người thư giãn hay xã giao. Không có băng ghế cho khách ngồi, cũng như không có cây cối hay chỗ trú mưa nắng gì cả. Nhà vệ sinh cũng không có nốt.

Đảng Cộng sản muốn nơi này chỉ phục vụ một mục đích duy nhất: chính trị ở quy mô lớn.

Nếu có một chiếc máy quay nào đấy có thể quay liên tục những gì đã xảy ra trên quảng trường này từ năm 1949 thì chúng ta sẽ có lịch sử đầy đủ và toàn diện của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa bởi vì mỗi khúc ngoặt quan trọng của lịch sử hoặc là diễn ra hoặc là được cảm nhận từ nơi này.

Nổi tiếng toàn cầu

Quảng trường Thiên An Môn đã trở nên nổi tiếng toàn cầu phần lớn là do một sự kiện xảy ra vào năm 1989. Vào ngày 4/6 năm đó, Chính phủ Trung Quốc đã huy động binh lính và xe tăng để đàn áp cuộc biểu tình đòi dân chủ do sinh viên lãnh đạo diễn ra trên quảng trường. Nhiều người đã bị giết hoặc bị thương.

Quảng trường Thiên An Môn từng là không gian mở – nơi mà người ta có thể tiếp cận từ mọi phía. Vào những chiều hè nóng nực và ẩm ướt, người dân Bắc Kinh sẽ đến đây ngồi trên nền đất để hóng mát. Nhiều người cũng thả diều trên quảng trường – một thú vui rất phổ biến của nhiều người dân Bắc Kinh.

Tuy nhiên giờ đây nơi này đã biến thành gần như một pháo đài. Hàng rào sắt được dựng lên xung quanh và người dân chỉ có thể tiếp cận được từ bốn trạm xe điện ngầm ở bốn góc. Các trạm kiểm tra an ninh có mặt để ngăn chặn những kẻ phá rối.

Máy quay theo dõi được lắp đặt ở nhiều nơi trên quảng trường để chính quyền và công an có thể giám sát mọi hoạt động ở đây 24/7.

Quảng trường Thiên An Môn đã có thêm một vai trò mà chắc chắn Đảng Cộng sản Trung Quốc không hề mong muốn: nó trở thành địa điểm để người dân bày tỏ nỗi khổ của mình. Các nhà hoạt động nhân quyền và những nhân vật đối kháng chế độ đều dùng nơi này để lên án Đảng một cách công khai.

Vào lúc mà Đảng Cộng sản Trung Quốc đang đối mặt với ngày càng nhiều lời chỉ trích về tính chính danh của quyền lực của họ thì họ cũng bị ám ảnh về trật tự xã hội.

Họ lo sợ rằng bất cứ cuộc biểu tình nào trên Quảng trường Thiên An Môn cũng sẽ được xem như là dấu hiệu của sự suy yếu của Đảng. Họ sẵn sàng sử dụng mọi phương tiện có sẵn để ngăn chặn các cuộc biểu tình nào ở đây trước khi nó vượt ra ngoài tầm kiểm soát.

Hiện vẫn chưa rõ vụ đâm xe hôm 28/10 là một tai nạn hay là một hành động tuyệt vọng để cất lên tiếng nói chính trị gì đó. Tuy nhiên có một điều chắc chắn - Quảng trường Thiên An Môn sẽ càng được canh phòng cẩn mật hơn nữa.