Nhà Trắng đổi diễn ngôn vụ tấn công tàu 'chở ma túy' ở Caribe ra sao?

Một cuộc tấn công của Mỹ nhằm vào một con thuyền bị cáo buộc chở ma túy ở Caribe đã trở thành tâm điểm tranh cãi, khi cách tường thuật liên tục thay đổi và những câu hỏi chất vấn tại Quốc hội ngày càng dồn dập.

Cuộc tấn công ban đầu được cho là khiến hai người sống sót bám víu vào con tàu đang cháy, trước khi cú tấn công kế tiếp giết chết cả hai – làm dấy lên lo ngại rằng lực lượng Mỹ có thể đã vi phạm các luật xung đột vũ trang.

Đây là vụ đầu tiên trong loạt tấn công tiếp diễn sau đó, khiến hơn 80 người thiệt mạng tại Caribe và Đông Thái Bình Dương.

Dù các quan chức Mỹ khẳng định cuộc tấn công này hợp pháp, toàn cảnh sự việc – cũng như ai là người chịu trách nhiệm cuối cùng về quyết định tấn công – vẫn đang dần hé lộ.

Tuyên bố ngày 2/9 của ông Trump

Công chúng Mỹ lần đầu biết về vụ tấn công vào ngày 2/9, khi ông Trump bất ngờ thông báo với các phóng viên tại Phòng Bầu dục rằng chỉ vài phút trước, Mỹ đã "bắn hạ một con thuyền – một thuyền chở ma túy" từ Venezuela.

Cùng ngày, ông đăng trên mạng xã hội Truth Social rằng cuộc tấn công đã giết 11 thành viên băng Tren de Aragua của Venezuela. Đây là một nhóm Mỹ đã liệt vào danh sách tổ chức khủng bố nước ngoài vào đầu năm nay.

Bài đăng còn kèm video ghi lại cảnh con thuyền bị tấn công bằng một loại đạn không xác định và rồi bốc cháy.

Một quan chức Mỹ sau đó xác nhận với CBS – đối tác của BBC tại Mỹ – rằng tổng cộng 4 tên lửa đã được sử dụng trong chiến dịch.

Gần như không có thêm thông tin nào về mục tiêu được công bố vào thời điểm đó.

Trong khi ông Trump khẳng định con thuyền đang hướng đến Mỹ, Ngoại trưởng Marco Rubio cùng ngày lại nói chiếc thuyền này "có lẽ đang tới Trinidad hoặc quốc gia nào đó ở vùng Caribe".

Ngày hôm sau, ông Rubio đổi lời, nói con thuyền "đích đến cuối cùng là Mỹ".

Cùng thời điểm, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth nói với Fox News rằng ông đã theo dõi "trực tiếp" vụ tấn công.

"Chúng tôi biết chính xác ai đang ở trên thuyền. Chúng tôi biết họ đang làm gì," ông nói.

Trong những ngày sau đó, các quan chức Mỹ tiếp tục lập luận rằng cuộc tấn công không vi phạm pháp luật.

Báo chí đưa tin, tranh cãi bùng nổ

Những cuộc tấn công tương tự tiếp diễn đều đặn ở vùng Caribe và Thái Bình Dương trong nhiều tuần và nhiều tháng sau đó. Sự tăng cường những chiến dịch quân sự chống các tổ chức buôn ma túy sau đó đã khiến vụ việc ngày 2/9 dần bị lu mờ.

Tuy nhiên, ngày 28/11, Washington Post đưa tin rằng hai người đã sống sót sau đòn tấn công đầu tiên hôm 2/9, và rằng ông Hegseth đã ra lệnh cho một đòn đánh thứ hai để giết chết họ.

Ông Hegseth lập tức lên án bài báo là "bịa đặt, kích động và bôi nhọ", trong khi người phát ngôn Lầu Năm Góc Sean Parnell nói "toàn bộ diễn ngôn đó là sai".

Bản tin khiến cả nghị sĩ Dân chủ lẫn Cộng hòa lo ngại.

Trong tuyên bố chung ngày 29/11, nghị sĩ cấp cao nhất của hai đảng tại Ủy ban Quân vụ Thượng viện nói họ sẽ có "hành động lưỡng đảng để thu thập báo cáo đầy đủ" về chiến dịch.

Một tuyên bố tương tự cũng được đưa ra tại Hạ viện.

Vào Chủ nhật 30/11, nhiều nghị sĩ công khai bày tỏ lo ngại rằng vụ tấn công có thể đã vi phạm luật pháp quốc tế.

Thượng nghị sĩ Dân chủ Tim Kaine từ bang Virginia nói với CBS rằng đòn đánh kép (double-tap) này "nếu đúng sự thật thì đã chạm lằn ranh tội ác chiến tranh".

Dân biểu Cộng hòa Mike Turner, cựu Chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện, nói vụ việc ngày 2/9 "hoàn toàn nằm ngoài [phạm vi] tất cả những gì từng được thảo luận với Quốc hội" về chiến dịch quân sự.

Nhà Trắng và ông Trump xác nhận đòn đánh thứ hai

Chỉ vài giờ sau phát biểu của Thượng nghị sĩ Kaine, ông Trump trực tiếp đề cập tới vụ việc, nói với các phóng viên trên Air Force One rằng ông "không muốn" có đòn tấn công thứ hai, bổ sung rằng ông Hegseth đã nói với ông rằng mình không ra lệnh đánh tiếp, và ông "tin 100%".

Ngày hôm sau, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt lần đầu xác nhận rằng đã có lệnh tấn công tiếp theo trong ngày 2/9.

Bà Leavitt cho biết lệnh đó là do Đô đốc Hải quân Frank Bradley. Khi vụ tấn công diễn ra, ông Bradley đang là người đứng đầu Bộ Tư lệnh Chiến dịch Đặc biệt Liên quân (JSOC).

Đô đốc Bradley sau đó đã được thăng chức.

Ông hiện đang là Tư lệnh Bộ Tư lệnh Tác chiến Đặc biệt Mỹ (SOCOM), cơ quan mà JSOC trực thuộc.

Trong tuyên bố chuẩn bị sẵn, bà Leavitt bảo vệ hành động của ông Bradley, nói ông "hoàn toàn trong phạm vi thẩm quyền và pháp luật".

Ông Hegseth nói không trực tiếp thấy người sống sót'

Trong cuộc họp nội các kéo dài tại Nhà Trắng vào ngày 2/12, ông Hegseth tái khẳng định ông đã xem trực tiếp đòn tấn công đầu tiên trước khi chuyển sang các cuộc họp khác.

Thời điểm xảy ra vụ tấn công, ông Hegseth nói ông "không trực tiếp thấy người sống sót", điều ông lý giải là do tàu cháy dữ dội và "sương mù chiến tranh".

Sau đó cùng ngày, ông nói mình đã được thông báo rằng ông Bradley đã quyết định "đánh chìm con thuyền và loại bỏ mối đe dọa" – một quyết định mà ông đánh giá là hợp lý.

Ngoài ra, Bộ trưởng Quốc phòng cũng nói có thể mệnh lệnh thực hiện đòn đánh thứ hai được đưa ra sau vài giờ.

Về phần mình, ông Trump tiếp tục khẳng định ông "không biết về đòn đánh thứ hai", nhưng nói ông coi nó là một phần của chiến dịch tổng thể.

"Với tôi, đó là một cuộc tấn công," ông nói. "Không phải một, hai hay ba lần đánh."

Đến lúc này, một số nhà quan sát cho rằng ông Bradley về lý thuyết có thể bị truy cứu trách nhiệm.

"Trong hoàn cảnh bình thường, ông ta đã bị đưa ra tòa án binh," cựu Bộ trưởng Không quân Frank Kendall nói với MS NOW.

"Ông ta sẽ bị cách chức và bị đưa ra tòa án binh."

"Chính quyền này đang tự nghĩ ra logic và lý lẽ cho những gì họ làm – những điều đi ngược lại toàn bộ lịch sử và tiền lệ pháp lý. Đó chính là những gì chúng ta đang chứng kiến," ông nói.

Dưới áp lực ngày càng tăng, ông Bradley được cho là sẽ điều trần trước các nghị sĩ vào ngày 4/12 giờ Mỹ trong một phiên họp kín để báo cáo về chiến dịch.