Ông Trump hứa sẽ ‘trả thù’ - ông sẽ đi xa đến đâu?

Tổng thống Donald Trump đã trở lại Nhà Trắng trong năm nay với lời hứa — trong đó có việc trả thù những người ông cho là kẻ thù. Chín tháng sau, ở một phương diện chưa từng có từng tiền lệ, mức độ thực hiện lời hứa – hay lời đe dọa – này đang dần thành hình.

Ông đã lên tiếng khuyến khích bộ trưởng tư pháp nhắm vào các đối thủ chính trị. Ông đề nghị chính phủ nên thu hồi giấy phép truyền hình để kiểm soát giới truyền thông chính thống thiên vị. Ông cũng nhắm vào các công ty luật mà ông coi là đối thủ, tước bỏ quyền miễn trừ an ninh và huỷ các hợp đồng với chính phủ của họ.

Ông Trump thực hiện những việc này với sự nhiệt tình thấy rõ - cái mà những người chỉ trích ông cho là trơ tráo.

Điều này có thể che giấu mức độ kịch tính và việc những động thái này của ông đã phá vỡ các chuẩn mực chung.

Một tuần trước, ông Trump đã yêu cầu Bộ Tư pháp truy tố một số đối thủ chính trị được nêu đích danh. Khi những chuyện như vậy bị tiết lộ qua băng ghi âm trong Phòng Bầu dục cách đây nửa thế kỷ, nó từng gây ra làn sóng phẫn nộ ở cả hai đảng và dẫn đến việc cựu tổng thống Richard Nixon phải từ chức.

Giờ đây, điều đó chỉ còn là một sự thoáng qua trong vòng xoáy tin tức hàng tuần. Thêm vào đó, ông Trump đang tăng tốc trong việc mở rộng quyền lực tổng thống để áp đặt mong muốn của mình.

Ngày 25/9, ông Trump đã ký một sắc lệnh về "khủng bố trong nước và bạo lực chính trị" và cho biết nó sẽ được dùng để điều tra những "người giàu" tài trợ cho "những kẻ vô chính phủ và những kẻ chuyên kích động một cách chuyên nghiệp".

Ông còn gợi ý rằng các tỷ phú theo chủ nghĩa tự do như ông George Soros và nhà sáng lập LinkedIn Reid Hoffman có thể nằm trong số đó.

Chỉ vài giờ sau đó, Bộ Tư pháp dưới thời ông Trump thông báo đã truy tố cựu giám đốc FBI James Comey, một người thường lên tiếng chỉ trích ông Trump. Trước đó vài ngày, tổng thống đã nói người này có "tội rõ rành rành".

Ông Trump đã biện minh cho việc sắp có cuộc đàn áp các nhóm cánh tả bằng cách chỉ ra hai hành động bạo lực gây sốc gần đây.

Đầu tiên là vụ sát hại nhà hoạt động bảo thủ Charlie Kirk trong khuôn viên trường đại học, và sau đó là vụ tấn công bằng súng nhắm vào các nhân viên di trú ở Dallas tuần này, khiến hai người di cư bị thương và một người thiệt mạng.

Tổng thống cho biết chiến dịch hành động rộng hơn của ông là cần thiết và cấp bách. Ông nói rằng các cuộc điều tra đối thủ chính trị là nhằm vào những kẻ vi phạm pháp luật và các thành viên của "nhà nước ngầm" đã làm suy yếu nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông.

Theo quan điểm của liên minh Maga (Hãy làm nước Mỹ vĩ đại trở lại), truyền thông chính thống cần phải chịu trách nhiệm về những cáo buộc thiên vị và "tin giả".

Các doanh nghiệp tư nhân bị suy yếu do chính sách đa dạng hóa và tham nhũng chính trị cần sự can thiệp mạnh tay của chính phủ để chấn chỉnh.

Ông và những người ủng hộ ông cũng cáo buộc chính quyền Biden là thủ phạm thực sự đứng sau mọi hành vi phá vỡ chuẩn mực của tổng thống.

Câu chuyện về hai vị tổng thống

Trong bốn năm cầm quyền của đảng Dân chủ, ông Trump đã bị truy tố bốn lần và bị kết án một lần. Một số phụ tá thân cận của ông - bao gồm cựu chủ tịch chiến dịch tranh cử năm 2016 Steve Bannon và cố vấn thương mại Peter Navarro - đã bị truy tố và bỏ tù vì tội coi thường Quốc hội. Những người khác bị truy tố vì bị cáo buộc có vai trò trong nỗ lực lật ngược kết quả bầu cử tổng thống năm 2020.

Nhà Trắng dưới thời ông Biden đã chỉ đạo các công ty mạng xã hội hạn chế những gì họ cho là phát ngôn gây hại trong đại dịch Covid.

Tổng thống cũng tìm cách mở rộng quyền lực hành pháp để thực hiện chương trình nghị sự của mình, bao gồm xóa nợ tiền học của sinh viên, bắt buộc tiêm vắc-xin, bảo vệ quyền của người chuyển giới trong các trường công lập và ban hành quy định về môi trường.

Phía ông Trump có thể nói rằng "ăn miếng trả miếng" là công bằng, nhưng sự khác biệt giữa các hành động của ông Biden và những gì vị tổng thống đương nhiệm đang làm đôi khi lại rất rõ rệt.

Mặc dù ông Trump bị truy tố, chỉ có hai vụ án được đưa ra chính quyền liên bang nhờ một công tố viên đặc biệt, một vị trí được thành lập để có sự độc lập với bộ tư pháp của ông Biden.

Không giống như ông Trump, ông Biden hầu như im lặng về các vụ án. Nhiều hành động hành pháp của ông Biden đã bị Tòa án Tối cao bác bỏ, và cho đến nay, điều này đã trao cho ông Trump toàn quyền hành động.

Tuy nhiên, những chi tiết như vậy có thể ít được ông Trump quan tâm hơn, người đã tự coi mình là một nhân vật bị bức hại. Ông đã sử dụng cảm giác bất bình này để kết nối với nhiều cử tri của mình, những người có cùng cảm giác bất công về một thể chế mà họ cho là chống lại họ.

Và ông Trump có thể cảm thấy ít bị kiềm chế hơn trong nhiệm kỳ thứ hai của mình vì năm ngoái, Tòa án Tối cao đã phán quyết rằng các tổng thống Hoa Kỳ, bao gồm cả ông Trump, phần lớn không phải chịu trách nhiệm hình sự đối với các hoạt động chính thức được thực hiện trên cương vị của một tổng thống.

Xuyên suốt toàn bộ cuộc tranh luận về quyền lực tổng thống và "sự trả thù" của ông Trump là bất đồng căn bản giữa ông và ông Biden về bản chất của những mối đe dọa hiện sinh mà nước Mỹ và thế giới đang phải đối mặt.

Niềm tin cốt lõi trong giới lãnh đạo cao cấp của Nhà Trắng dưới thời ông Trump là nước Mỹ – và rộng hơn là cả nền văn minh phương Tây – đang đứng trước những hiểm họa nghiêm trọng từ văn hóa cánh tả, làn sóng di cư ồ ạt, thương mại toàn cầu mất cân bằng và sự can thiệp quá mức của chính phủ.

Trong bài phát biểu đầy nhiệt huyết tại lễ tưởng niệm nhà hoạt động bảo thủ Charlie Kirk, người bị ám sát, cố vấn lâu năm của ông Trump là Stephen Miller - kiến ​​trúc sư của các chính sách nhập cư của ông và là một trong những người bảo vệ ông quyết liệt nhất - cho biết di sản của nước Mỹ "có nguồn gốc từ Athens, Rome, Philadelphia và Monticello".

"Các bạn không thể tưởng tượng được chúng tôi sẽ quyết tâm đến thế nào để cứu nền văn minh này đâu," ông nói. "Để cứu phương Tây, để cứu nền cộng hòa này."

Quan điểm này hoàn toàn trái ngược với quan điểm mà ông Biden đã vạch ra trong nhiệm kỳ tổng thống của mình. Theo quan điểm của ông, cuộc chiến quyết định của thời đại không phải là giữa nền văn minh phương Tây và các thế lực muốn hủy diệt nó, mà là giữa các quốc gia dân chủ và các nước độc tài.

"Chúng ta đang ở thời điểm chuyển giao giữa những người cho rằng chế độ chuyên quyền là con đường tốt nhất để tiến về phía trước và những người hiểu rằng dân chủ là điều cần thiết", ông Biden phát biểu vào năm 2021.

"Chúng ta phải chứng minh rằng nền dân chủ vẫn có thể mang lại lợi ích cho người dân trong thế giới đang thay đổi này."

Giờ đây, những người lên tiếng chỉ trích ông Trump cho rằng vị tổng thống hiện tại không chỉ từ bỏ cuộc chiến đó. Theo quan điểm của họ, ông đang đẩy nước Mỹ đến chủ nghĩa độc tài.

Bối cảnh chính trị Hoa Kỳ đã thay đổi như thế nào?

Đối với những người tin rằng ông Trump là một nhà độc tài đầy tham vọng, bản cáo trạng của ông Comey chỉ là ví dụ mới nhất về việc vị tổng thống này đang nhắm vào những người chỉ trích ông dựa trên cảm giác bất bình và trả thù cá nhân.

Vào những ngày trước khi ông Comey bị buộc tội khai man trước Quốc hội và cản trở công lý, ông Trump đã kêu gọi Tổng chưởng lý Pam Bondi truy tố không chỉ cựu giám đốc FBI mà còn cả Tổng chưởng lý New York Letitia James và Thượng nghị sĩ California Adam Schiff - những người mà ông cáo buộc là âm mưu chống lại mình.

"Chúng ta không thể trì hoãn thêm nữa, điều đó đang hủy hoại danh tiếng và uy tín của chúng ta", ông viết. "Họ đã luận tội tôi hai lần, và truy tố tôi (5 lần!), mà chẳng vì lý do gì cả. CÔNG LÝ PHẢI ĐƯỢC THỰC THI, NGAY BÂY GIỜ!!!"

Công tố viên liên bang phụ trách điều tra ông Comey và ông James đã từ chức trướcáp lực, và được thay thế bởi một cựu luật sư riêng của ông Trump. Bà được cho là đã đích thân trình bày vụ án Comey trước đại bồi thẩm đoàn - một hội đồng gồm các công dân đánh giá tính xác thực của vụ án - để truy tố ông.

Bà Laurie Levenson, giáo sư luật tại Đại học Loyola Marymount, nói với BBC: "Đây là điều chưa từng có tiền lệ, khi tổng thống về cơ bản chỉ đạo người của mình truy tố một cá nhân cụ thể chỉ vì ông tức giận với người đó".

Những người hay chỉ trích vị tổng thống nổi tiếng khác cũng phải đối mặt với các cuộc điều tra.

Vào tháng Tám, các đặc vụ liên bang đã đột kích nhà riêng và văn phòng của ông John Bolton, cựu cố vấn an ninh quốc gia của ông Trump, người sau này trở thành người lên tiếng chỉ trích ông rất gay gắt, như một phần của cuộc điều tra về cách ông xử lý tài liệu mật.

Ông John Brennan, người đứng đầu CIA dưới thời cựu tổng thống Obama, được cho là cũng đang bị điều tra.

Tổng thống Trump cũng đã phát động một chiến dịch chống lại các hãng truyền thông lớn, những hãng mà ông cho là chỉ trích ông quá mức, qua đó vi phạm luật liên bang. Ông đã kiện tờ New York Times và Wall Street Journal đòi bồi thường hàng tỷ đô la, sau khi dàn xếp các vụ kiện với cả ABC News và CBS News.

Tuần trước, ngay cả một số đảng viên Cộng hòa cấp cao cũng lên tiếng phản đối sau khi Brendan Carr, người đứng đầu Ủy ban Truyền thông Liên bang, đã thành công trong việc thúc giục các đài truyền hình địa phương ngừng phát sóng một trong những chương trình hài kịch đêm khuya lớn nhất nước Mỹ. Lý do là vì những lời bình luận của người dẫn chương trình Jimmy Kimmel về ông Charlie Kirk, nghi phạm giết ông và cách ông Trump thương tiếc ông Kirk.

Sau đó, tổng thống còn nhấn mạnh thêm rằng các mạng lưới đưa tin xấu về ông có lẽ nên bị đưa vào tầm ngắm.

Giữa cơn phẫn nộ, Thượng nghị sĩ Texas Ted Cruz đã so sánh những lời đe dọa của ông Carr đối với các công ty truyền thông với chiến thuật của một đám đông hung hăng, trong khi đồng nghiệp của ông là Rand Paul đến từ Kentucky gọi chúng là "hoàn toàn không phù hợp".

Tuy nhiên, một số người cánh tả còn đi xa hơn, khi đưa ra một so sánh đầy đen tối với nước Đức những năm 1930.

"Trump là Hitler của thời đại chúng ta", là một trong những khẩu hiệu mà những người biểu tình hô vang chống lại tổng thống khi ông dùng bữa tối với các phụ tá tại một nhà hàng ở Washington vào tháng trước.

"Bất cứ ai nghĩ rằng chúng ta đang trên đường đi đến chủ nghĩa độc tài đều sai lầm", Thượng nghị sĩ Dân chủ Chris Van Hollen đến từ Maryland phát biểu tuần này.

"Chúng ta đang sống trong chủ nghĩa đó rồi."

Chính quyền ông Trump cho rằng những cảnh báo như vậy không chỉ vô căn cứ mà còn cực đoan - biểu hiện của "hội chứng rối loạn về Trump".

Họ vạch ra mối liên hệ trực tiếp giữa những lời chỉ trích như vậy với các hành vi bạo lực gần đây, bao gồm cả vụ sát hại ông Kirk.

Phó Tổng thống JD Vance phát biểu tuần này: "Nếu bạn muốn chấm dứt bạo lực chính trị, hãy ngừng nói với những người ủng hộ bạn rằng bất kỳ ai không đồng tình với bạn đều là Đức Quốc xã".

Tranh luận xung quanh 'sự thoái lui của nền dân chủ'

Tuy nhiên, khái niệm "sự thoái trào dân chủ" và liệu nó có xảy ra ở Hoa Kỳ hay không không nhất thiết phải dựa vào những cuộc tranh luận căng thẳng liên quan đến sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít thế kỷ 20.

Viện Các Loại Hình Dân Chủ có trụ sở tại Đại học Gothenburg ở Thụy Điển thực hiện một cuộc khảo sát thường niên về tình trạng chính phủ trên toàn cầu. Khảo sát cho thấy 72% dân số thế giới hiện đang sống trong các chế độ độc tài - mức cao nhất kể từ năm 1978.

Vào năm 2024, 45 quốc gia trên toàn cầu đang chuyển sang chế độ chính phủ độc tài hơn, bao gồm cả những nơi như Hungary, Thổ Nhĩ Kỳ, Mexico, Hy Lạp và Ghana.

Ở những quốc gia này, các xu hướng đều tương tự nhau – sự xói mòn quyền tự do ngôn luận, bầu cử công khai, pháp quyền, một nền tư pháp độc lập, xã hội dân sự và tự do học thuật.

Chính phủ đã mở rộng quyền lực của mình đối với các tổ chức và cá nhân. Điều này không diễn ra theo cùng một trình tự hay tốc độ, nhưng cuối cùng đích đến vẫn như nhau.

Theo viện này, Hoa Kỳ đã và đang thể hiện những xu hướng "đáng lo ngại" tương tự - những xu hướng mà họ cho là đang diễn ra với tốc độ chưa từng có trong lịch sử hiện đại của Hoa Kỳ.

"Việc mở rộng quyền lực hành pháp, làm suy yếu quyền kiểm soát ngân sách của Quốc hội, các cuộc tấn công vào những thể chế độc lập và mang tính đối trọng cũng như thanh trừng, tháo dỡ các cơ quan nhà nước — những chiến lược cổ điển của những người hướng tới quyền lực độc đoán — dường như đang được triển khai," theo báo cáo mới nhất của tổ chức, công bố vào tháng Ba.

"Sự im lặng từ những nhà phê bình lo sợ bị trả thù đã trở nên phổ biến."

"Tôi là người báo thù cho các bạn"

Tại một cuộc vận động vào tháng 3/2023 ở Waco, Texas, ông Trump bắt đầu lấy lại vị thế trong nỗ lực trở lại Nhà Trắng.

Một tuần trước đó, ông công khai dự đoán rằng mình sắp bị truy tố tại New York vì cáo buộc gian lận liên quan đến các khoản tiền bịt miệng cựu ngôi sao phim khiêu dâm Stormy Daniels trước cuộc bầu cử năm 2016.

Những cáo buộc này – mà theo đó ông Trump cuối cùng đã bị kết án – được đưa ra chỉ năm ngày sau đó.

Tuy nhiên, vào buổi chiều oi bức đó, trước khoảng 15.000 người ủng hộ trung thành, ông Trump đã đưa ra một loạt lời hứa.

"Tôi là chiến binh của các bạn," ông nói. "Tôi là công lý của các bạn. Và, cho những người đã bị tổn thương và phản bội, tôi là người báo thù của các bạn."

Khái niệm "trả thù" đã trở thành một chủ đề quen thuộc xuyên suốt chặng đường vận động tranh cử của ông Trump trong suốt một năm rưỡi tiếp theo.

Đôi khi ông nói rằng "thành công" sẽ chính là khi ông trả thù. Những lúc khác, chẳng hạn trong một loạt phỏng vấn sau khi ông bị kết án trọng tội vào tháng 5/2024, ông lại thẳng thắn hơn.

Ông nói với tiến sĩ Phil, một nhà tâm lý học nổi tiếng trên truyền hình, rằng "đôi khi trả thù là chính đáng" và "trả thù cần thời gian".

Khi trả lời câu hỏi về chuyện trả thù của ông Sean Hannity bên Fox News, ông nói rằng ông có toàn quyền "truy đuổi" các nghị sĩ Dân chủ "dựa trên những gì họ đã làm".

Hôm 25/9, ông Trump nói rằng việc truy tố ông Comey là "về công lý, chứ không phải trả thù", nhưng ông cũng nói thêm rằng ông mong "những người khác" sẽ làm theo.

"Điều này cũng liên quan đến việc bạn không thể để chuyện này tiếp diễn," ông nói với báo giới tại Nhà Trắng.

"Họ là những kẻ bệnh hoạn, cánh tả cực đoan và bạn không thể để họ thoát được."