Ông Y Quynh Bđắp bị dẫn độ về nước, quốc tế nói Thái Lan nhượng bộ trước Đảng Cộng sản Việt Nam
Ông Y Quynh Bđắp - nhà hoạt động người Ê Đê được Liên Hợp Quốc cấp quy chế tị nạn – đã bị dẫn độ về Việt Nam sau phán quyết của tòa án tại Thái Lan, bất chấp cảnh báo từ các nhóm nhân quyền.
Cục Cải huấn Thái Lan cho biết trong một thông cáo muộn tối thứ Sáu (28/11) rằng họ đã bàn giao ông Bđắp – người bị giam giữ kể từ khi bị bắt tại Bangkok vào tháng 6/2024 – cho cảnh sát Thái Lan.
Ông Bđắp đã bị đưa trở lại Việt Nam chỉ hai ngày sau phán quyết của tòa phúc thẩm, luật sư của ông, bà Nadthasiri Bergman, nói với BBC News Tiếng Việt vào sáng 30/11.
Trước đó một ngày, sau khi có phán quyết của tòa án, luật sư Nadthasiri đã bày tỏ lo ngại: "Tôi chắc chắn ông không thể sống sót với 10 năm tù ở Việt Nam."
Ông Sunai Phasuk, nhà nghiên cứu cấp cao của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) tại Thái Lan, cho biết trong một bài đăng trên X hôm thứ Bảy (29/11) rằng Liên Hợp Quốc, Ủy ban Nhân quyền Quốc gia Thái Lan và các chính phủ phương Tây đều đã cảnh báo rằng ông Bđắp sẽ phải đối mặt với một bản án hình sự bất công và nguy cơ bị tra tấn hoặc đối xử tệ hại tại Việt Nam.
Hôm thứ Tư (26/11), các thẩm phán đã giữ nguyên phán quyết của tòa án sơ thẩm năm 2024 rằng Y Quỳnh Bđắp, người đã sống lưu vong tại Thái Lan từ năm 2018, phải bị trục xuất về Việt Nam.
Nhiều tổ chức quốc tế đã lên tiếng chỉ trích chính quyền Thái Lan nhượng bộ trước áp lực từ Đảng Cộng sản Việt Nam trong vụ việc này.
Năm 2023, tòa án ở tỉnh Đắk Lắk đã tuyên án vắng mặt ông Bđắp 10 năm tù với tội danh "khủng bố".
Ông bị cáo buộc đã "tuyển mộ, kích động, chỉ đạo thực hiện" vụ tấn công vào ngày 11/6/2023 ở tỉnh Đắk Lắk, trong đó các tay súng đi xe máy đã nổ súng vào hai đồn công an, chín người thiệt mạng, trong đó có hai công an.
Ông Bđắp đã phủ nhận các cáo buộc này.
Ông Bđắp từng cho hay ông đã bị tra tấn, đánh đập dã man trong đồn công an trong một lần bị bắt giữ tại Việt Nam năm 2010.
Ông chạy sang Thái Lan lánh nạn năm 2018.
Ông bị cảnh sát thuộc Cục Quản lý Xuất nhập cảnh Thái Lan bắt giữ năm 2024.
Những người này sau đó tuyên bố rằng họ làm theo yêu cầu của chính phủ Việt Nam.
Phán quyết của tòa phúc thẩm Thái Lan được đưa ra trong bối cảnh Quốc hội Việt Nam vừa biểu quyết thông qua Luật Dẫn độ, trong đó quy định rằng khi nước ngoài yêu cầu Việt Nam phải đáp ứng một số điều kiện nhất định để họ đồng ý dẫn độ, thì Bộ Công an Việt Nam "có thể chấp nhận một phần hoặc toàn bộ điều kiện này".
Vì sao tòa án phê chuẩn dẫn độ ông Bđắp?
Tòa phúc thẩm cho rằng mặc dù Thái Lan và Việt Nam không có hiệp ước dẫn độ, vụ việc vẫn thuộc phạm vi Điều 9 Luật Dẫn độ của nước này.
Tòa kết luận rằng tội danh mà ông Bđắp bị kết án tại Việt Nam không phải là tội phạm mang tính chất chính trị và do đó đáp ứng các điều kiện để dẫn độ.
"Tòa án thấy không đủ bằng chứng để chứng minh rằng ông ấy sẽ gặp nguy cơ bị tra tấn hoặc bị cưỡng bức mất tích, và đơn kháng cáo của ông là không hợp lý," tòa phúc thẩm tuyên bố trong phán quyết.
Trước đó, luật sư của ông Bđắp nói với BBC rằng quyền quyết định có dẫn độ ông Bđắp hay không hiện nằm hoàn toàn trong tay thủ tướng Thái Lan, theo Điều 22 Luật Dẫn độ.
Theo đó, luật quy định rằng sau khi tòa án ra phán quyết cuối cùng về việc dẫn độ một người, nếu chính phủ Thái Lan không xem xét dẫn độ trong vòng 90 ngày, người đó có thể được trả tự do.
Bên cạnh đó, một văn bản pháp lý do Bộ trưởng Bộ Tư pháp Thái Lan ban hành vào năm 2010 nhằm quy định chi tiết việc thực thi Luật Dẫn độ cũng nêu rõ:
"Trong trường hợp Bộ Ngoại giao cho rằng yêu cầu dẫn độ có thể ảnh hưởng đến quan hệ quốc tế hoặc có những lý do khác khiến việc này không thể tiến hành, Bộ Ngoại giao phải trình ý kiến đó cùng với yêu cầu dẫn độ lên Nội các để được xem xét kịp thời."
Sau phiên tòa phúc thẩm, nhóm luật sư của bà Nadthasiri Bergman đã gửi đơn kiến nghị tới Thủ tướng Thái Lan, ông Anutin Charnvirakuarnvirakul, đề nghị tuân thủ Điều 13 Luật Phòng chống Tra tấn và Cưỡng bức Mất tích của Thái Lan, tuân thủ các công ước quốc tế liên quan, đình chỉ việc dẫn độ ông Y Quynh Bđắp về Việt Nam, đồng thời đề nghị xem xét dẫn độ ông sang một nước thứ ba.
Bà Nadthasiri Bergman cũng bày tỏ lo ngại với BBC rằng là ông Anutin chưa từng có kinh nghiệm giải quyết các vụ việc tương tự trong quá khứ.
"Ông ấy cũng chưa từng cho thấy ông quan tâm gì về vấn đề nhân quyền trong lịch sử làm việc của ông," luật sư Nadthasiri Bergman nói.
Diễn biến mới nhất của vụ việc – ông Bđắp bị dẫn độ – cho thấy các kiến nghị đã không được chấp nhận.
'Nhượng bộ trước áp lực của Đảng Cộng sản Việt Nam'
Tổ chức International Christian Concern (ICC) đặt câu hỏi phải chăng "tòa án Thái Lan đang nhượng bộ trước áp lực từ Đảng Cộng sản Việt Nam" trong vụ việc này.
"Điều này sẽ tạo ra một tiền lệ nguy hiểm cho hàng ngàn người tị nạn Cơ đốc giáo khác ở Thái Lan, những người cũng có thể bị dẫn độ về nước, nơi họ chạy trốn khỏi sự đàn áp," thông cáo của ICC hôm 26/11 nêu.
ICC cũng bày tỏ lo ngại rằng ông Bđắp "có thể sẽ phải đối mặt với tra tấn, bạo lực và tù đày" khi bị đưa về Việt Nam.
ICC cũng cho hay nhân viên của tổ chức đã thăm cộng đồng người Thượng theo đạo Tin lành đang xin tị nạn tại Thái Lan "sau khi bị đàn áp" và đã chứng kiến "hàng chục gia đình sống trong điều kiện rất khắc nghiệt".
Nhà nghiên cứu Thái Lan của Tổ chức Ân xá Quốc tế Chanatip Tatiyakaroonwong thì nói rằng việc đưa một nhà hoạt động trở về một quốc gia "có truyền thống tra tấn và phân biệt đối xử với người Thượng" sẽ khiến Y Quỳnh Bđắp gặp nguy hiểm nghiêm trọng.
Ông Chanatip Tatiyakaroonwong chỉ trích gay gắt chính phủ Thái Lan, rằng bằng việc "đồng ý giao nộp ông Bđắp cho Việt Nam dựa trên một bán án của một phiên tòa bất công", Thái Lan đã vi phạm một trong những quyền bảo vệ cơ bản nhất của luật pháp quốc tế.
"Chính quyền Thái Lan phải đảm bảo an toàn và bảo vệ cho tất cả những người chạy trốn khỏi sự đàn áp – bao gồm cả các nhóm thiểu số bản địa và tôn giáo từ Việt Nam – thay vì đặt họ vào nguy cơ bị tổn hại," ông Chanatip Tatiyakaroonwong nói.
Quỹ Giao lưu Văn hóa (Cross Cultural Foundation) - một tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại Thái Lan phát đi thông cáo hôm 27/11 rằng việc tôn trọng nguyên tắc không trục xuất – một nguyên tắc phổ quát được tất cả các quốc gia văn minh tuân thủ nghiêm ngặt – là bắt buộc.
Ủy ban Nhân quyền Quốc gia, Đại sứ Robert Rehak phụ trách về Holocaust, Đối thoại Liên tôn giáo và Tự do Tôn giáo của Cộng hòa Séc, Đặc sứ của Vương quốc Anh về tự do tôn giáo quốc tế, ông David Smith, cùng nhiều tổ chức nhân quyền khác đã đồng loạt kêu gọi Thái Lan hoãn việc trục xuất ông Y Quynh Bđắp, nhưng không có kết quả.
