Nhật Bản đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng mất trí nhớ – công nghệ có thể giúp ích được không?

Năm ngoái, hơn 18.000 người cao tuổi mắc chứng mất trí ở Nhật Bản đã rời khỏi nhà và bị lạc.

Gần 500 người sau đó được tìm thấy đã tử vong.

Cảnh sát cho biết số trường hợp như vậy đã tăng gấp đôi kể từ năm 2012, cho thấy áp lực ngày càng gia tăng đối với quốc gia có dân số già nhất thế giới này.

Cuộc khủng hoảng càng trở nên trầm trọng hơn do lực lượng lao động giảm sút và những quy định nghiêm ngặt đối với lao động nước ngoài đến Nhật Bản để cung cấp dịch vụ chăm sóc.

Chính phủ Nhật Bản đã xác định chứng mất trí nhớ là một trong những thách thức chính sách cấp bách nhất, với Bộ Y tế ước tính chi phí chăm sóc sức khỏe và xã hội liên quan đến chứng mất trí nhớ sẽ đạt 14 ngàn tỷ yên (90 tỷ đô la) vào năm 2030 - tăng từ 9 ngàn tỷ yên vào năm 2025.

Trong chiến lược gần đây nhất, chính phủ đã phát đi tín hiệu sẽ chuyển hướng mạnh mẽ hơn sang công nghệ để giảm bớt áp lực.

Trên khắp cả nước, người dân đang sử dụng các hệ thống định vị GPS để theo dõi những người có xu hướng đi lạc.

Một số địa phương cung cấp thẻ GPS đeo trên người, có thể báo động cho chính quyền ngay khi một người rời khỏi khu vực được chỉ định.

Ở một số thị trấn, nhân viên cửa hàng tiện lợi nhận được thông báo theo thời gian thực – một dạng lưới an toàn cộng đồng giúp tìm thấy người mất tích chỉ trong vài giờ.

Người chăm sóc robot và AI

Các công nghệ khác hướng tới mục tiêu phát hiện sa sút trí tuệ sớm hơn.

aiGait của Fujitsu sử dụng AI để phân tích tư thế và dáng đi, phát hiện các dấu hiệu ban đầu của việc sa sút trí tuệ – như kéo lê chân khi đi, quay người chậm, hoặc gặp khó khăn khi đứng dậy – và tạo ra các bản phác thảo khung xương để bác sĩ xem xét trong các buổi khám định kỳ.

"Phát hiện sớm các bệnh liên quan đến tuổi tác là yếu tố then chốt," phát ngôn viên của Fujitsu Hidenori Fujiwara cho biết.

"Nếu bác sĩ có thể sử dụng dữ liệu chuyển động, họ sẽ can thiệp sớm hơn và giúp người cao tuổi duy trì cuộc sống năng động lâu hơn."

Trong khi đó, các nhà nghiên cứu tại Đại học Waseda đang phát triển AIREC, một robot hình người nặng 150kg được thiết kế để trở thành "người chăm sóc trong tương lai".

Robot này có thể giúp người bệnh mang tất, chiên trứng và gấp quần áo. Các nhà khoa học tại Waseda hy vọng rằng trong tương lai, AIREC sẽ có thể giúp bệnh nhân thay tã và ngăn ngừa lở loét do nằm lâu.

Những robot tương tự đã được sử dụng tại các viện dưỡng lão để chơi nhạc cho người cao tuổi hoặc hướng dẫn họ các bài tập giãn cơ đơn giản.

Chúng cũng được sử dụng để theo dõi bệnh nhân vào ban đêm - được đặt dưới nệm để theo dõi giấc ngủ và tình trạng sức khỏe - và giảm nhu cầu phải có người túc trực.

Mặc dù robot hình người đang được phát triển trong tương lai gần, trợ lý Giáo sư Tamon Miyake cho biết mức độ chính xác và trí thông minh cần thiết sẽ mất ít nhất năm năm nữa trước khi chúng có thể tương tác an toàn với con người.

"Điều này đòi hỏi cảm biến toàn thân và khả năng hiểu biết thích ứng – biết cách điều chỉnh cho từng người và từng tình huống," ông nói.

Hỗ trợ về cảm xúc cũng là một phần của các sáng kiến đổi mới này.

Poketomo, một robot cao 12cm, có thể được mang theo trong túi xách hoặc bỏ vừa vào túi quần.

Robot nhắc nhở người dùng uống thuốc, hướng dẫn bạn cách chuẩn bị theo thời gian thực cho thời tiết bên ngoài và hỗ trợ trò chuyện với những người sống một mình, điều mà những người sáng tạo ra nó cho biết giúp giảm bớt sự cô lập xã hội.

"Chúng tôi đang tập trung vào các vấn đề xã hội... và sử dụng công nghệ mới để giúp giải quyết những vấn đề đó", Miho Kagei, giám đốc phát triển của Sharp, chia sẻ với BBC.

Mặc dù thiết bị và robot mang đến những cách thức hỗ trợ mới, nhưng kết nối giữa con người vẫn là điều không thể thay thế.

"Robot nên bổ sung, chứ không phải thay thế, cho người chăm sóc", ông Miyake, nhà khoa học tại Đại học Waseda, cho biết.

"Mặc dù chúng có thể đảm nhận một số nhiệm vụ, nhưng vai trò chính của chúng là hỗ trợ cả người chăm sóc và bệnh nhân."

Tại Nhà hàng Mistaken Orders ở Sengawa, Tokyo, do Akiko Kanna sáng lập, mọi người đổ xô đến để được phục vụ bởi những bệnh nhân mắc chứng mất trí nhớ.

Được truyền cảm hứng từ trải nghiệm của cha mình với căn bệnh này, bà Kanna muốn có một nơi mà mọi người có thể duy trì sự gắn kết và cảm thấy có mục đích.

Toshio Morita, một trong những nhân viên phục vụ của quán cà phê, sử dụng hoa để ghi nhớ bàn nào đã gọi món gì.

Mặc dù nhận thức của ông bị suy giảm, ông Morita vẫn rất thích sự tương tác. Đối với vợ ông, quán cà phê mang đến sự thư giãn và giúp ông luôn bận rộn.

Quán cà phê của bà Kanna cho thấy lý do tại sao các can thiệp xã hội và hỗ trợ cộng đồng vẫn rất cần thiết.

Công nghệ có thể cung cấp công cụ và sự hỗ trợ, nhưng sự gắn kết có ý nghĩa và kết nối giữa con người mới thực sự là yếu tố duy trì sự sống cho những người mắc chứng mất trí nhớ.

"Thật sao? Tôi muốn có chút tiền tiêu vặt. Tôi thích gặp gỡ đủ loại người," ông Morita nói.

"Mỗi người đều khác nhau - đó là điều thú vị."