Vì sao Vingroup muốn chi hơn 4 tỷ USD xây đường sắt đi Cần Giờ?

Tập đoàn Vingroup đã đề xuất phương án đầu tư xây dựng một tuyến đường sắt đô thị tốc độ cao kết nối trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh với huyện Cần Giờ.

Dự kiến, công trình sẽ được khởi công từ năm 2026, và sau đó tiến hành vận hành thử nghiệm và bàn giao vào năm 2028.

Đề xuất này đã được gửi đến UBND TP HCM và Sở Giao thông công chánh của thành phố để xem xét, truyền thông trong nước đưa tin ngày 20/3.

Dự án có điểm đầu tại đường Nguyễn Văn Linh, phường Tân Phú, quận 7 và điểm cuối tại khu đất tiếp giáp dự án Khu đô thị du lịch lấn biển Cần Giờ - một dự án khác thuộc tập đoàn của tỷ phú Phạm Nhật Vượng tại xã Long Hòa, huyện Cần Giờ.

Tuyến đường sắt có quy mô đường đôi, khổ 1.435mm, đi trên cao với chiều dài 48,5km. Hạ tầng được thiết kế với tốc độ 250km/h, tải trọng trục 17 tấn/trục. Năng lực vận chuyển hành khách đạt 30.000 - 40.000 người/giờ/hướng.

Công trình được đề xuất đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP), hợp đồng BOO (xây dựng - sở hữu - kinh doanh). Tập đoàn Vingroup sẽ đầu tư xây dựng bằng nguồn vốn của mình và vốn huy động theo quy định của pháp luật.

Sau khi dự án hoàn thành, Vingroup sẽ sở hữu và khai thác, vận hành.

Vingroup đã đề xuất dự án với tổng mức vốn đầu tư khoảng 102.370 tỷ đồng. Trong đó, chi phí giải phóng mặt bằng ước tính khoảng 8.665 tỷ đồng, chi phí xây lắp khoảng 37.537 tỷ đồng và chi phí thiết bị khoảng 25.777 tỷ đồng.

Huyện Cần Giờ nằm cách trung tâm TP HCM khoảng 50 km và là huyện duy nhất của thành phố giáp biển.

Đề xuất trên được đưa ra trong bối cảnh vào hôm 19/3, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ đạo TP HCM cần gấp rút tiến hành việc nghiên cứu và triển khai các dự án xây dựng đường sắt đô thị.

Các dự án này có mục tiêu kết nối Cần Giờ và TP HCM với sân bay Long Thành. Thủ tướng Chính yêu cầu thành phố phải báo cáo kết quả của việc nghiên cứu và triển khai này trong tháng 4/2025.

Trước đó, Thủ tướng Chính vào hôm 4/1 cho hay ông đã đề nghị tỷ phú Phạm Nhật Vượng - người giàu nhất Việt Nam - xây dựng một hệ thống tàu điện ngầm từ trung tâm TP HCM đến huyện Cần Giờ.

"Tôi có trao đổi anh Vượng Vingroup xây dựng một hệ thống tàu điện ngầm từ trung tâm TP HCM đến huyện Cần Giờ. Anh đồng tình và rất say sưa," ông Chính nói.

"Mình phải giao nhiều việc cho các doanh nghiệp lớn, tôi hiện cũng giao một số việc để người ta hình thành tư duy. Nguồn lực bắt nguồn từ tư duy, động lực bắt nguồn từ sự đổi mới. Chúng ta phải quán triệt tinh thần này khi triển khai thực hiện quy hoạch," ông nói thêm.

Người đứng đầu Chính phủ Việt Nam cũng nhấn mạnh TP HCM cần tiếp tục khai thác không gian đô thị ngầm, cũng như không gian trên cao và không gian biển.

Trong số các công trình, dự án lớn tại TP HCM, ông Chính lưu ý tầm quan trọng đặc biệt của trung tâm tài chính quốc tế, cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ, dự án kết nối sân bay Tân Sơn Nhất với sân bay Long Thành, mạng lưới đường sắt đô thị.

Đại dự án lấn biển Cần Giờ

Không lâu trước khi Vingroup đề xuất dự án đường sắt nối trung tâm TP HCM với Cần Giờ, đại diện doanh nghiệp này đã gặp gỡ lãnh đạo thành phố vào hôm 6/3 để thông báo mục tiêu khởi công khu đô thị lấn biển Cần Giờ với quy mô lên đến 2.870 ha trước ngày 30/4.

Như đã đề cập ở trên, điểm cuối trong tuyến đường sắt tới Cần Giờ mà Vingroup trình bày sẽ nằm ngay trong khu đô thị này.

Bà Cao Thị Hà An, giám đốc phát triển dự án Tập đoàn Vingroup, cho biết tập đoàn đã hoàn thành một số thủ tục pháp lý ban đầu cho dự án khu đô thị lấn biển Cần Giờ.

Các thủ tục này bao gồm quy hoạch chi tiết 1/500, báo cáo đánh giá tác động môi trường và báo cáo nghiên cứu khả thi.

Bộ Tài nguyên và Môi trường là một trong những bên chịu trách nhiệm liên quan tới báo cáo đánh giá tác động môi trường. Sau khi thực hiện việc tinh gọn bộ máy chính phủ vào tháng Hai vừa qua, bộ này đã sáp nhập với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Để đạt được tiến độ đề ra, Vingroup hôm 6/3 đã kiến nghị UBND TP HCM và các sở ngành đẩy nhanh tiến độ dự án. Đáp lại, ông Võ Văn Hoan, Phó Chủ tịch UBND TP HCM, đánh giá cao nỗ lực của Vingroup trong việc cố gắng khởi công dự án trước ngày 30/4, cho rằng điều này sẽ tạo động lực cho sự phát triển.

Điều này phần nào thể hiện sự đồng thuận của tập đoàn và thành phố. Bản thân UBND thành phố đã đốc thúc các đơn vị sớm hoàn thành các thủ tục riêng cho dự án đô thị lấn biển này.

Dự án Khu đô thị lấn biển Cần Giờ, sau nhiều năm "thai nghén", đã được UBND TP HCM phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500 vào đầu năm nay.

Theo quyết định điều chỉnh chủ trương đầu tư vào tháng 6/2020, quy mô dự án được mở rộng từ 600ha lên 2.870ha, với tổng vốn đầu tư hơn 217.050 tỷ đồng, trong đó vốn chủ sở hữu gần 33.000 tỷ đồng.

Công ty cổ phần Đô thị du lịch Cần Giờ là chủ đầu tư dự án. Quy mô dân số tối đa 228.560 người và lượng khách du lịch dự kiến khoảng 8,887 triệu lượt mỗi năm.

Theo quy hoạch phát triển TP HCM giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, huyện Cần Giờ được định hướng trở thành một đô thị sinh thái, đồng thời bảo tồn khu dự trữ sinh quyển quan trọng.

Địa phương này sẽ tập trung phát triển mạnh mẽ kinh tế biển, đặc biệt là các lĩnh vực cảng trung chuyển quốc tế, khu thương mại tự do, vận tải, logistics, du lịch, đô thị sinh thái biển và năng lượng tái tạo...

Khu đô thị gây nhiều tranh cãi

Vào năm 2020, dự án đô thị lấn biển Cần Giờ đã vấp phải sự phản đối kịch liệt, mạnh mẽ.

Một bản kiến nghị với hàng ngàn chữ ký đã được gửi lên chính phủ cho rằng dự án của tập đoàn bất động sản lớn nhất Việt Nam chứa đựng nguy cơ gây tác động xấu lên rừng ngập mặn Cần Giờ, đồng thời có những ảnh hưởng tiêu cực khác lên khu vực đô thị TP HCM lẫn Đồng bằng sông Cửu Long.

Bản kiến nghị này đã thu hút sự tham gia của nhiều trí thức tên tuổi, có thể kể tới: chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, Giáo sư Ngô Bảo Châu, Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Lân Hiếu,...

Về rủi ro của dự án, kiến trúc sư Sơn Đặng (người có tên trong bản kiến nghị) phân tích với BBC News Tiếng Việt vào tháng 7/2020:

"Riêng về mặt địa chất đã mang tính rủi ro cực cao. Các mũi khoan đến độ sâu 100m chỉ toàn bùn cát, bùn chảy và đất sét. Ở độ sâu 200m thì được cho là có một lớp đá trẻ. Với nền địa chất mềm, yếu và có tính biến động cao, sẽ rất khó xử lý về mặt địa kỹ thuật và kỹ thuật hạ tầng đô thị. Và kể cả xử lý được thì sẽ cực kì tốn kém."

"Khi dồn tải trọng của 30-40 nhà cao tầng, hàng trăm chung cư, hàng nghìn biệt thự lên một nền đất sình lầy ven biển sẽ thúc đẩy cho tốc độ lún của toàn khu tăng nhanh. Với tốc độ lún tối thiểu 5-10cm/năm, sau 10-20 năm, khu đô thị này dù có được tôn nền vẫn sẽ lún xuống ngang mặt nước biển. Bên cạnh đó, khả năng trượt ngang của lớp đất bùn sẽ mang lại nguy cơ cao cho toàn dự án," ông Sơn dự báo.

Tiến sĩ tài nguyên nước Đào Trọng Tứ trả lời BBC vào tháng 7/2020:

"Bức tranh phát triển chung của khu vực gồm có Đồng bằng sông Cửu Long, TP HCM về câu chuyện lấn biển và đây không phải vấn đề mới. Nhưng với diện tích lấn biển rất lớn ở sát khu rừng sinh quyển sẽ có những vấn đề liên quan đến môi trường và xã hội cần cân nhắc. Việc này có thể làm tăng thêm mật độ đô thị đã rất lớn hiện nay cho cả TP HCM và Cần Giờ vốn rất đông, làm co hẹp không gian môi trường."

"Khi xây dựng một siêu đô thị như thế thì khu vực xung quanh sẽ chịu biến động lớn. Ngoài câu chuyện lợi ích kinh tế và hưởng lợi từ thiên nhiên, cần nhìn rộng hơn về vấn đề đất đai, sinh kế của người dân," ông Tứ nhận định.