Hàn Quốc bước vào kỳ bầu cử tổng thống kịch tính: những điều cần biết

Hàn Quốc sẽ bầu tổng thống mới vào ngày 3/6 để thay thế ông Yoon Suk-yeol, người đã bị phế truất do ban hành thiết quân luật vào tháng 12 năm ngoái.

Tổng thống kế nhiệm sẽ đối mặt với việc khắc phục những hậu quả chính trị và kinh tế do hành động của ông Yoon gây ra – một quyết định đẩy đất nước vào khủng hoảng sâu sắc và làm dấy lên làn sóng tranh cãi trong dư luận.

Cuộc bầu cử trước thời hạn này diễn ra trong bối cảnh Hàn Quốc đang phải đối mặt với một đồng minh khó lường là Tổng thống Mỹ Donald Trump – điều có thể định hình những thách thức dài hạn như mối đe dọa từ Triều Tiên và mối quan hệ lạnh nhạt giữa Seoul và Bắc Kinh.

Dưới đây là những điều bạn cần biết khi quốc gia với khoảng 52 triệu dân này chuẩn bị chọn ra người lãnh đạo đất nước trong 5 năm tới.

Vì sao tổ chức bầu cử tổng thống sớm?

Tổng thống Yoon đáng lẽ sẽ tại vị đến năm 2027, nhưng nhiệm kỳ của ông đã kết thúc trong tai tiếng.

Ngày 3/12/2024, ông Yoon khiến cả nước chấn động khi ban bố lệnh thiết quân luật, viện dẫn mối đe dọa từ "các thế lực phản quốc" và Triều Tiên. Tuy nhiên, người ta nhanh chóng nhận ra rằng hành động này chủ yếu xuất phát từ những rắc rối chính trị ngày càng trầm trọng mà ông đang đối mặt, hơn là vì các nguy cơ an ninh thực sự.

Chỉ một tuần sau, Quốc hội tiến hành bỏ phiếu phế truất ông Yoon. Đến ngày 4/4/2025, Tòa án Hiến pháp ra phán quyết giữ nguyên quyết định luận tội và phế truất ông vĩnh viễn. Theo luật pháp Hàn Quốc, phải tổ chức một cuộc bầu cử tổng thống trước thời hạn trong vòng 60 ngày.

Trong sáu tháng hỗn loạn kể từ sau khi ông Yoon ban bố thiết quân luật, Hàn Quốc đã qua ba đời tổng thống lâm thời. Người gần đây nhất là Bộ trưởng Lao động Lee Ju-ho, đảm nhận vị trí này chỉ một tháng trước cuộc bầu cử.

Trước đó là Thủ tướng Han Duck-soo – người cũng bị Quốc hội luận tội chỉ vài tuần sau khi tạm quyền thay ông Yoon. Trước ông Han, Bộ trưởng Tài chính Choi Sang-mok từng giữ vai trò quyền tổng thống trong thời gian ngắn.

Những vấn đề nổi cộm nào trong cuộc bầu cử?

Việc ông Yoon ban bố thiết quân luật đã phơi bày những chia rẽ sâu sắc về chính trị trong nước, khi cả người ủng hộ lẫn phản đối quyết định này đều đổ xuống đường biểu tình.

Những tháng đầy bất ổn tiếp theo đã làm lung lay niềm tin của công chúng vào nền kinh tế Hàn Quốc. Điều này diễn ra trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump áp thuế quan lên các đối tác thương mại của Mỹ, trong đó hàng hóa Hàn Quốc bị đánh thuế 25%.

Nằm sát sườn về mặt địa lý, quan hệ với Triều Tiên vẫn là thách thức dai dẳng. Mặc dù năm 2025 tương đối yên bình, nhưng năm ngoái căng thẳng đã leo thang khi Kim Jong-un không ngừng đưa ra các tuyên bố gay gắt và hai bên đã trải qua nhiều tháng trời thả bóng bay và phóng drone chứa tài liệu tuyên truyền qua biên giới.

Nhà lãnh đạo mới của Hàn Quốc cũng phải tìm cách cân bằng mối quan hệ giữa đối tác thương mại lớn nhất là Trung Quốc và đồng minh an ninh then chốt nhất là Mỹ.

Ngoài ra, tân tổng thống còn phải đối mặt với nhiệm vụ giải quyết vấn đề tỷ lệ sinh thấp – hiện đang ở mức thấp nhất thế giới, chỉ đạt 0,75.

Ai có khả năng là tổng thống tiếp theo?

Các cuộc thăm dò hiện tại cho thấy ông Lee Jae-myung của Đảng Dân chủ đối lập chính là ứng viên đang dẫn đầu trong số sáu người tranh cử, theo sau là ông Kim Moon-soo của Đảng Quyền lực Quốc dân (PPP) cầm quyền.

Ông Lee, người từng để thua ông Yoon với tỷ lệ rất sít sao trong cuộc bầu cử năm 2022, được người ủng hộ ngợi ca như một "anh hùng của giai cấp công nhân." Trước khi trở thành luật sư nhân quyền và chính trị gia, ông từng làm việc trong một nhà máy. Ông cam kết xây dựng một "Đại Hàn Dân Quốc thực thụ" với nhiều công ăn việc làm và một xã hội công bằng.

Ông Kim, cựu Bộ trưởng Lao động, định vị bản thân là một tổng thống hướng đến phát triển kinh tế, hứa hẹn tạo ra môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp.

Những ứng viên còn lại gồm có Lee Jun-seok của Đảng Cải cách Mới, Kwon Young-guk của Đảng Lao động Dân chủ và hai ứng viên độc lập là Hwang Kyo-ahn và Song Jin-ho.

Đáng chú ý, đây là lần đầu tiên sau 18 năm không có ứng viên nữ nào chạy đua vào Nhà Xanh. Người phụ nữ đầu tiên từng ra tranh cử tổng thống là Hong Suk-Ja vào năm 1987, nhưng bà đã rút lui trước ngày bầu cử. Trong cuộc bầu cử năm 2012, có tới bốn nữ ứng viên tham gia tranh đua vị trí quyền lực nhất này.

Ngày bầu cử và kết quả được công bố khi nào?

Ngày bầu cử được ấn định là vào 3/6, các điểm bỏ phiếu sẽ mở cửa từ 6 giờ địa phương (4 giờ sáng tại Việt Nam) đến 20 giờ. Người Hàn Quốc sinh sống ở nước ngoài được phép bỏ phiếu sớm từ ngày 20 đến 25/5.

Kết quả dự kiến sẽ được công bố sau khi các điểm bỏ phiếu đóng cửa và có thể sẽ biết được người chiến thắng vào sáng sớm hôm sau.

Khi ông Yoon đánh bại ông Lee vào năm 2022, ông được tuyên bố thắng cử sau chín tiếng đồng hồ kể từ khi kết thúc bỏ phiếu, tức lúc 4 giờ 4 sáng ngày kế tiếp.

Đó là cuộc tranh cử tổng thống sít sao nhất trong lịch sử Hàn Quốc, với tỷ lệ chênh lệch chỉ 0,73%.

Tổng thống đắc cử sẽ nhậm chức ngay lập tức và khác với những đời tổng thống trước, sẽ không có lợi thế của một giai đoạn chuyển giao chính thức từ ông Yoon.

Tổng thống bị luận tội Yoon Suk-yeol sẽ ra sao?

Ông Yoon đang đối mặt với phiên tòa về cáo buộc phản loạn liên quan đến việc ông ban bố thiết quân luật.

Vào tháng 1 năm nay, ông trở thành tổng thống đương nhiệm đầu tiên của Hàn Quốc bị bắt giữ sau khi các điều tra viên vượt qua hàng rào và cắt dây thép gai để bắt ông. Tuy nhiên, ông đã được thả chỉ sau vài tuần do một sai sót về quy trình.

Mới đây, ông bị truy tố thêm tội lạm dụng quyền lực, một cáo buộc tách bạch với vụ phản loạn.

Trước thềm cuộc bầu cử, ông Yoon đã rút khỏi đảng PPP, hành động được các nhà phân tích nhận định nhằm tăng cơ hội chiến thắng cho ứng viên tổng thống Kim Moon-soo.