Họa sĩ Bùi Chát ‘ghi nhận chính quyền cầu thị, vui vì ý kiến phản biện’

Hải Di Nguyễn

BBC News Tiếng Việt

Liên quan vụ xử phạt ông Bùi Chát ở TPHCM, ngày 23/8 có quyết định mới, theo đó, ông Bùi Chát vẫn bị xử phạt hành chính nhưng không phải hủy tranh.

Trước đó, như BBC News Tiếng Việt đã đưa tin ngày 17/8, nhà thơ, họa sĩ Bùi Chát (tên thật Bùi Quang Viễn) bị lập biên bản xử phạt 25 triệu đồng, và bị buộc phải tiêu hủy toàn bộ 29 bức tranh trong buổi triển lãm Improvisation tại Alpha Art Station.

Quyết định xử phạt mang số 2969/QĐ-XPHC, được ký bởi ông Dương Anh Đức, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM, với lý do triển lãm “không xin phép”, dựa theo quy định tại khoản 4 điều 19 Nghị định số 38/2021/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo.

Quyết định mới nhất cũng do ông Dương Anh Đức ký, và được ông Bùi Chát ký nhận ngày 5/9: sửa điểm c, khoản 6, điều 1 của quyết định 2969/QĐ-XPHC.

Trả lời BBC Việt ngữ ngày 6/9, nhà thơ, họa sĩ Bùi Chát cho biết:

“Trước tiên tôi cảm thân thoải mái vì toàn bộ tác phẩm của mình trong triển lãm đã được trả lại tự do như nó vốn thế, sau nữa cảm thấy vui vì nhiều ý kiến, tiếng nói phản biện của văn nghệ sĩ trí thức đã có hiệu quả. Cuối cùng là cách xử lý linh hoạt, cầu thị của chính quyền rất đáng được hoan nghênh.”

Cùng ngày, nhà văn Nguyễn Viện, từ TPHCM, nói “Sự việc rất hi hữu, không có tiền lệ từ quyết định xử phạt ban đầu, đến quyết định sửa sai."

“Tôi coi đây là một hành vi dũng cảm hiếm hoi của chính quyền, công khai nhìn nhận sai lầm của mình và giải quyết một cách dứt khoát.”

Vì sao thay đổi quyết định?

Trong quyết định mới (số 2852/QĐ-SĐBSHB) có đoạn:

“Lý do sửa đổi một phần Quyết định số 2969/QĐ-XPHC: qua thẩm định 29 bức tranh triển lãm không có biểu hiện nội dung vi phạm thuần phong mỹ tục, không có biểu hiện nội dung đi ngược lại với đường lối văn hóa, nghệ thuật của Đảng, Nhà nước và ông Bùi Quang Viễn đã nhận thức hành vi vi phạm, có nguyện vọng không tiêu hủy 29 bức tranh.”

Nhà văn Nguyễn Viện nói “bản thân tác phẩm của Bùi Chát chỉ là những bức tranh trừu tượng, không thể qui kết bất cứ nội hàm nào dù tiêu cực hay tích cực. Vì thế, 29 tác phẩm của Bùi Chát là “vô tội”.”

Ngoài ra, ông cũng nói “quyết định xử phạt ban đầu của chính quyền đã dẫn đến những phản ứng rộng khắp, từ giới văn nghệ đến quần chúng nhân dân, kể cả của những văn nghệ sĩ chính thống. Tất cả đều cho rằng biện pháp tiêu hủy tác phẩm là sai, là tiêu hủy văn hóa. Cá nhân Bùi Chát có thể có vấn đề với nhà nước, nhưng tác phẩm của Bùi Chát là nghệ thuật. Không thể lẫn lộn.”

Nhà thơ, họa sĩ Bùi Chát thành lập nhóm Mở Miệng cách đây khoảng 20 năm, cùng với một số nhà thơ khác như Lý Đợi, nhằm “đưa ra một lối thơ khác, không giống thơ “định hướng””.

Nhóm Mở Miệng cũng thành lập NXB Giấy Vụn, để tự xuất bản tác phẩm của mình và các tác phẩm khác cũng là “văn chương ngoài luồng”.

Tương tự suy nghĩ của ông Nguyễn Viện, họa sĩ Huỳnh Lê Nhật Tấn, tác giả bài “Bùi Chát vẽ tranh đánh thức sự tự do”, nói với BBC Việt ngữ ngày 6/9 ông cho rằng quyết định mới là “vì dư luận và báo giới trong nước phản ứng mạnh mẽ, để tránh bị tình trạng tổn thường đến nghệ sĩ, dù họ là sáng tạo tự do, hay hội hè khắp tỉnh thành. Trong đó, nhà văn Lê Anh Hoài đã phỏng vấn trên Báo Tiền Phong, giới chức trách Họa sĩ Lương Xuân Đoàn, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, nhà văn Đỗ Phấn, họ đều lên tiếng phản đối, hành xử thiếu nhân văn, bất hợp lý trong văn bản pháp luật.

“Nghệ thuật một khi bị tàn phá, đốt hủy tác phẩm của nghệ sĩ, là đi ngược lại quyền sáng tạo văn minh loài người, trì trệ đến cái đẹp tâm hồn bị giết hại, nguy nan tổn thương đến người làm nghệ thuật.”

Nếu không có quyết định mới?

Ông Bùi Chát nói “Nếu không có quyết định mới này tôi cũng không nghĩ ra cách nào phù hợp hơn là phải khởi kiện, vì quyết định cũ buộc tôi phải đối mặt với tình huống khó khăn là phải tự tay tiêu huỷ những tác phẩm của mình nhưng trong đó có những bức lại là tài sản của người khác. Thực tình là tôi không có quyền làm chuyện đó.”

Trong số 29 bức tranh, một số đã thành tài sản của người khác vì đã được tặng, bán, hoặc trao đổi.

Nhà văn Nguyễn Viện cho rằng “Nghị định 38 là sản phẩm của một chính quyền độc tài. Nó không cho phép một tự do nào với quyền phổ biến sự sáng tạo của công dân. Nó hoàn toàn lỗi thời và vi hiến. Tôi nghĩ, chính quyền còn rất nhiều việc phải làm để theo kịp thời thế, theo sự tiến bộ chung của nhân loại.”

Chuyện gì tiếp theo?

Ông Bùi Chát nói “đối với một số nhà sưu tập thích gay cấn thì có lẽ họ hơi tiếc khi bộ tranh được ân xá, còn theo tôi thì quyết định mới này chỉ làm cho 29 bức tranh được tự do dịch chuyển như nó phải thế, còn lại hoàn toàn không ảnh hưởng gì đến bản chất của tác phẩm. Nói rõ hơn thì cả quyết định cũ và quyết định mới đều không thể làm cho tác phẩm của tôi tăng thêm tầm vóc hoặc rớt xuống tầm thường, cũng không làm cho giá cả của bộ tranh lên cao hơn hay xuống giá hơn, nó vẫn cứ như thế thôi.”

Nhà thơ Lý Đợi viết trên Facebook “nhờ bảng giá in từ trước khai mạc, trước quyết định tiêu hủy, nên không bị nói là "mượn gió bẻ măng" để làm giá, tăng giá. Giá tranh của Bùi Chát bây giờ vẫn y như cũ, không tăng một đồng.”

Ông Nguyễn Viện cho rằng “Theo tôi, quyết định mới này không ảnh hưởng gì đến 29 bức tranh của Bùi Chát ngoài việc giúp ông Bùi Chát có thể bán tranh được thuận lợi hơn, nhiều may mắn hơn. Nói một cách khác, chính quyền đã PR cho họa sĩ Bùi Chát một cách công phu nhất trong lịch sử bán tranh, kể cả với các nhà đấu giá tranh danh tiếng thế giới.”

Ông nói thêm “Tôi nghĩ sự việc sẽ rất nhanh rơi vào quên lãng. Nếu sau này có ai còn nhớ thì họ sẽ kể lại như một câu chuyện hài về một thời ở nước ta, nó thế.”