Bài học từ việc Lehman Brothers sụp đổ

Trụ sở cũ của ngân hàng Lehman Brothers tọa lạc tại Đại Lộ số Bảy ở New York đã được chỉnh trang lại hoàn toàn từ đêm Chủ nhật cách đây đúng 12 tháng khi một đám đông người hiếu kỳ đứng nhìn các nhân viên khăn gói rời khỏi tòa nhà này.

Tòa nhà này nay được gắn một thương hiệu khác, Barclays Capital, và tấm thảm màu xanh lá cây có thêu chữ Lehman ở sàn giao dịch cũng đã được thay bằng một tấm thảm màu xanh dương có hàng chữ Barclays.

"Rất căng thẳng", ông Bob Diamond, giám đốc của Barclays Capital, người chủ mưu trong việc mua lại ngân hàng Lehman nói về bầu không khí trong mấy ngày điều đình sau khi ngân hàng này khánh tận.

Ông nói tiếp: "Trong một vài cung cách nào đó, quả thật là một điều thích thú khi tôi nhúng tay vào một vụ mua bán quá lớn như vậy. Tôi không dám chắc là bất cứ người nào trong nhóm của tôi có thể ngủ ngon giấc được một hay hai tiếng đồng hồ."

'Bàng hoàng'

David DeMuro, một trong số các giám đốc điều hành của ngân hàng Lehman Brothers từ gần 25 năm nay, nói rằng "bàng hoàng tới tận cùng" khi ông nhìn toàn bộ vấn đề từ một góc độ khác.

Ông nói: "Mọi người trong chúng tôi đều tin rằng chính phủ sẽ không để cho chúng tôi sụp đổ. Khi tôi nhận được tin nhắn hôm Chủ nhật rằng chúng tôi sẽ nạp đơn xin được phá sản vào hôm sau, thì quả thật từ bàng hoàng là từ đúng."

Ông DeMuro lúc đó là giám đốc bộ phận "tuân thủ toàn cầu" (global compliance) của ngân hàng Lehman, hay nói cách khác ông là người có trách nhiệm trông coi mọi việc có tuân thủ đúng theo theo các quy định của thị trường hay không. Ông công nhận rằng có một lúc ông lo ngại về các khoản tín dụng có thế chấp bằng bất động sản của ngân hàng này.

Ông nói: "Lẽ dĩ nhiên, đáng lý ra tôi phải lên tiếng mạnh hơn thế nữa. Nhưng liệu những lời báo động của tôi có sẽ mang lại một sự khác biệt nào hay không? Tôi cũng không biết."

"Có phải bạn muốn đưa ra một ông tiến sĩ về toán để thử nghiệm một khuôn mẫu thương mại hay không? Tôi có thể nói rằng linh tính của tôi báo cho tôi biết có một điều gì đó không ổn thỏa cho lắm. Liệu tôi có nghĩ rằng một thảm họa sẽ xảy ra như nó đã xảy ra hay không? Không, tôi không nghĩ như vậy."

Kẻ thắng người thua

Tuy nhiên, một số người đã thủ lợi từ thảm họa này. Vụ thương thảo để mua lại ngân hàng Lehman đã giúp cho ngân hàng Barclays nhảy lên hàng đầu trong số các ngân hàng chuyên về đầu tư, hay theo danh từ của ông Diamond là "chuyển hóa".

Ông bác bỏ chuyện Barclays mua lại ngân hàng Lehman với giá "bèo": "Tôi nghĩ rằng không nên nhìn ngược lại thời gian và nói rằng chúng tôi đã mua được một món hàng "bở" với giá "bèo". Vào thời điểm đó, đa số dân trong nghề nói rằng chúng tôi quá "bạo".

Sự thất bại của ngân hàng Lehman làm cho tất cả mọi người trong nghề khó đi xin vay tiền nhưng ngược lại họ rất đễ bị mất việc. Nó cũng làm cho các nước phải bỏ rà hàng tỷ đôla tiền thuế để cố giữ vững các định chế tài chính và cứu cho nền kinh tế của các nước này khỏi phải rơi vào một cơn Đại Suy Thoái khác.

Nay, nhiều ngân hàng đầu tư có trụ sở tại phố Wall loan báo có lãi to trở lại và đang tính tới chuyện thưởng hậu hĩ cho nhân viên vào cuối năm nay. Liệu họ có trở lại lề thoái cũ là làm ăn bất chấp rủi ro và tự tưởng thưởng quá mức hay không ?

Bob Diamond nói rằng: "Tôi nghĩ rằng có tình trạng "khái quát hóa" nhưng tôi đồng thời cũng nghĩ rằng không phải chúng tôi ngồi đây và tự nhủ là chúng tôi không có làm gì sai trái cả."

"Chúng tôi có làm lỗi. Điều quan trọng là chúng tôi phải học hỏi từ các lỗi lầm này và thay đổi cách làm việc. Trong tương lai, các ngân hàng sẽ hoạt động với số lượng tiền tươi nhiều hơn, với số vốn nhiều."

Vấn đề điều hành

Ông Bob Diamond nói: "Còn các khoản tiền thưởng thì sao? Liệu chuyện bồi thường trong nghề này có được tính theo công lao của họ hay không? Liệu có sai trái gì khi một người được trả cho một số tiền vì đã thất bại hiểu theo nghĩa là ngược lại thành công hay không? Hoàn toàn không."

Ông DeMuro nay là tư vấn về "tuân thủ toàn cầu" cho một công ty luật tại Manhattan. Ông đã học được một bài học tuyệt đối trong thời gian làm việc cho ngân hàng Lehman: đó là phải có các quy định tài chính nghiêm nhặt hơn.

Ông giải thích: "Một trong các vấn đề đối với lãnh vực ngân hàng đầu tư là lãnh vực này thực sự không có tự quản lý nổi."

"Khi quí vị đang theo đuổi một vụ làm ăn, một vụ làm ăn có tính đầu cơ, thì thứ nhất khó lòng quí vị có thể dứt áo ra đi."

"Nếu quí vị nhận chân ra được, thì đại đa số các định chế tài chính lớn sẽ ở lại cho tới cuối canh bạc, trừ phi họ dứt khoát rời bỏ. Lý do, là nếu quí vị bỏ cuộc chơi quá sớm, thì quí vị sẽ bị chỉ trích là quí vị đã để lại quá nhiều tiền trên chiếu bạc, thế thôi."

Nhưng có thể nào một vụ Lehman thứ nhì xảy ra không? Ông David DeMuro nói: "Các vụ làm ăn theo kiểu này rất độc hại. Tôi không thể bảo đảm là vụ làm ăn kế tiếp theo kiểu này sẽ có hình thái nào, hoặc chừng nào sẽ có một vụ làm ăn có khả năng làm cho các thị trường co cụm lại, nhưng tôi chỉ có thể nói là sẽ có một cái gì đó mà thôi."

Bob Diamond tỏ vẻ lạc quan hơn: "Tôi nghĩ rằng quí vị sẽ không bao giờ có thể nói là "không bao giờ sẽ có", nhưng tôi vững tin là mọi người đã học được bài học rồi."

Hy vọng rằng ông Bob Diamond đúng vì sự phồn vinh kinh tế của chúng ta tùy thuộc nhiều vào những gì học hỏi được.