Hoa Kỳ sẽ 'cụ thể, thẳng thắn' về nhân quyền với Việt Nam?

Mặc dù nhân quyền không phải là nội dung được đặt cao như một ưu tiên trong chuyến thăm chính thức của Phó Tổng thống Hoa Kỳ tới Hà Nội, Mỹ sẽ đề cập vấn đề này một cách 'cụ thể, thẳng thắn' với đối tác Việt Nam, ý kiến từ giới quan sát thời sự và bang giao Mỹ - Việt nói với BBC hôm thứ Ba.

Trao đổi với BBC News Tiếng Việt về khía cạnh này trong tổng thể các nội dung của chuyến thăm cấp cao của đại diện chính quy Mỹ tới Việt Nam, hôm 24/8/2021 từ Hà Nội, Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp, nhà phân tích chính trị thuộc Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (Iseas-Singapore) nói:

"Về nhân quyền, phía Mỹ trong chuyến thăm của bà Phó Tổng thống Kamala Harris sẽ có yêu cầu rất cụ thể, thắng thắn, rất rõ về cải thiện tình hình nhân quyền, cải thiện các quyền của người dân ở nước Việt Nam, đó là những quyền về con người, nhân quyền phổ quát và các quyền khác.

Bà Harris phê phán TQ về Biển Đông và tới VN chậm vì 'lý do y tế bất thường ở HN'

Chiến dịch quyến rũ ngoại giao của Kamala Harris tới Đông Nam Á

Bà Kamala Harris thăm Việt Nam, nhấn mạnh ưu tiên gì về ngoại giao của Mỹ?

Bài học từ VNCH và Afghanistan: Liệu Hoa Kỳ có đáng tin cậy?

"Cụ thể hóa hơn nữa, có thể nói rằng người ta sẽ có ý kiến về từng vấn đề, một số cá nhân, bởi vì người ta không coi đây là một vấn đề gì thuộc về nội bộ Việt Nam, mà đây là một vấn đề phổ quát, bởi vì chính quyền tại Việt Nam đã ký công nhận công ước về nhân quyền, công nhận những tuyên bố, tuyên ngôn về nhân quyền của Liên Hợp Quốc năm 1948 và các nền công ước và các điều ước khác của LHQ về quyền con người.

"Do đó, chỉ có một cách hiểu duy nhất và đúng đắn là hiểu trên tinh thần của Liên Hợp Quốc, đấy không phải là việc can thiệp vào nội bộ của đất nước nào cả, cụ thể là người ta không can thiệp vào đất nước Việt Nam, mà người ta thấy điều gì lệch đi so với Công ước, lệch đi so với tuyên bố phổ quát, lệch đi so với thiết chế Paris, thì người ta sẽ phải cho ý kiến, và cho ý kiến một cách chụ thể, thẳng thắn, nhưng không gay gắt."

'Những gì không chỉ dừng ở chuyến thăm'

Từ Sài Gòn, Luật sư nhân quyền Đặng Đình Mạnh nêu quan điểm với BBC:

Kabul 2021, Sài Gòn 1975 và chuyến đi VN của Phó TT Mỹ Harris

Việt Nam: Afghanistan có ảnh hưởng chuyến thăm của Kamala Harris?

Quan hệ Mỹ - Việt: Tính thực tế của những 'áp lực' ngoại giao thế nào?

Mỹ - Việt thời Joe Biden: Cần thời gian để gần nhau hơn nữa

"Trước hết tôi hoan nghênh chuyến thăm cấp cao của Hoa Kỳ tới Việt Nam mà cụ thể là bà Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris tới thăm Việt Nam chính thức.

"Đây là một bước tiến tích cực trong quan hệ Mỹ - Việt song phương, tuy nhiên tôi cho rằng đây chỉ là một dịp quan trọng, còn nhiều dịp khác, mà hiện nay, cũng như tới đây và về lâu về dài, trong quan hệ đối tác song phương giữa hai nước, để Hoa Kỳ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong phát triển và tiến bộ, mà cụ thể là trong tiến bộ xã hội, cải thiện dân chủ, nhân quyền và các cải cách khác.

"Tôi cho rằng phía Mỹ trong dịp này, và cả trong ngắn, trung và dài hạn, cần đặt vấn đề với Việt Nam về tôn trọng các hiệp ước, công ước, công pháp, luật pháp quốc tế và các thỏa thuận đã ký kết đảm bảo dân chủ, tự do và nhân quyền.

"Hiện tại Việt Nam không công nhận có tù nhân lương tâm mà khép nhiều tù nhân lương tâm vào tội phạm hình sự, Việt Nam vẫn bị quốc tế chỉ trích về Bộ Luật hình sự trong đó có các điều 331 và 117, hai điều luật có vẻ khác nhau, nhưng thực tế vẫn chỉ là một, nó hạn chế quyền phát biểu, quyền thể hiện chính kiến của người dân về những gì họ quan tâm, về các vấn đề chính trị, xã hội của đất nước, hay những phát biểu có tính chất phản biện, phê phán, hoặc chỉ trích, những vấn đề này theo luật Hình sự Việt Nam hiện nay, rất dễ bị chính quyền khép vào đó để xử lý, trừng phạt.

"Vậy nên, nếu có sự tác động của quốc tế, trong đó có sự trợ giúp của Hoa Kỳ, không chỉ riêng qua chuyến thăm của bà Phó Tổng thống Kamala Harris, về khía cạnh trợ giúp pháp lý giúp cho những nhà làm luật Việt Nam hiểu được rằng nếu có thể nên rút hai điều khoản này ra khỏi bộ Luật hình sự và nên tôn trọng quyền phát ngôn, phát biểu chính kiến của người dân, không nên coi đó là những hành vi vi phạm pháp luật nữa.

"Ngoài ra, tôi cũng mong muốn Hoa Kỳ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong các lĩnh vực cải cách khác trong đó có cải cách tư pháp, hỗ trợ phát triển xã hội dân sự, đẩy mạnh nhân quyền và các quyền cơ bản của người dân. Về chuyến đi này của bà Tổng thống Mỹ, một lần nữa tôi có thể nói là rất hoan nghênh và coi đó là một dấu hiệu tích cực, và mặc dù nhân quyền có thể không được đặt cao trong lịch trình của phái đoàn Mỹ vào thời điểm này, đó nên được coi là một nội dung có tính nguyên tắc và cần ngày một ưu tiên trong bang giao và hợp tác song phương Mỹ - Việt.

"Nhân đây, tôi cũng mong muốn phía Mỹ, với sự lựa chọn các điều kiện, hoàn cảnh và dịp khác nhau, có những tác động để trao trả tự do cho nhiều tù nhân lương tâm ở Việt Nam đang bị giam giữ hiện nay, mà trong đó có nhiều người là hay từng là thân chủ của tôi, và cả các trường hợp khác, đơn cử như trong vụ Đồng Tâm, vụ các nhà báo Độc Lập như các ông Phạm Chí Dũng, Nguyễn Tường Thụy, hay nhà báo tự do Phạm Đoan Trang, nhiều tù nhân lương tâm khác trong các vụ việc liên quan đấu tranh tự do tôn giáo, hay nh người có vấn đề sức khỏe, phụ nữ, cao niên, những người bị giam cầm lâu, như trường hợp ông Trần Huỳnh Duy Thức v.v..., cũng như để Việt Nam chấm dứt việc truy tố, trừng phạt, bắt giam các tù nhân lương tâm nói chung."

Làm gì với những điểm còn 'vênh nhau'?

Từ Hà Nội, Tiến sỹ Khoa học Nguyễn Quang A, một nhà quan sát xã hội dân sự, trong dịp này đưa ra bình luận với BBC:

"Với những điểm trong nội dung đối thoại và hợp tác đối tác song phương Mỹ - Việt mà hai bên có điểm chung, thì sẽ làm cho mối quan hệ này sâu sắc, thực chất, còn những điểm mà vẫn còn vênh nhau, tôi nói thí dụ như về dân chủ, nhân quyền, vấn đề này với Mỹ có thể trong thứ tự ưu tiên có thể đứng hàng thứ năm.

"Nhưng ở Việt Nam, chính quyền bảo rằng có thể đứng ở hàng thứ hai, thứ ba, nhưng thực chất nó đứng ở hàng chót, thế thì sự trùng hợp của các lợi ích chung này về mặt dân chủ, nhân quyền giữa hai bên là không có.

"Và cái đó, theo tôi là cái có một chút nào đó gây trở ngại cho mối quan hệ, nhưng tôi nghĩ rằng đấy là cái chính, bởi vì chuyện dân chủ, nhân quyền là chuyện của nội bộ người Việt Nam.

"Người Việt Nam rất cảm ơn sự giúp đỡ quốc tế: ra sức ép, đòi hỏi, yêu cầu và các thứ này khác, nhưng vì nhân quyền, dân chủ đứng ở hàng thứ tư, thứ năm của họ, chứ không phải đứng ở hàng thứ hai, thứ ba, hay chính thức như một số người có thể mong muốn, như thế nó có một sự vênh về nhân quyền và dân chủ.

"Hai khía cạnh này là một chuyện dài hơi, cho nên hay nhất tôi nghĩ Hoa Kỳ và các đối tác phát triển của Việt Nam phải nhìn dài hạn, tìm cách làm sao thuyết phục giới cầm quyền Việt Nam họ làm việc đó thực sự là có lợi cho Việt Nam, có lợi cho chính quyền, có lợi cho dân tộc Việt Nam và nó chính là thể hiện sự tôn trọng và nghiêm túc trong thực hiện những nghĩa vụ mà chính quyền Việt Nam đã cam kết suốt hơn 40 năm nay trong các hiệp ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết.

"Và với việc dùng những cách thức xây dựng như thế, tôi nghĩ cũng là một cách thức hữu hiệu mà Hoa Kỳ và các đối tác quốc tế, khu vực và phương Tây giúp cho Việt Nam phát triển về kinh tế, phát triển văn hóa và giúp Việt Nam càng hội nhập sâu và hiệu quả, tích cực hơn vào với thế giới tiến bộ."

"Và cuộc hội nhập ấy sẽ tạo cơ sở để cho người dân Việt Nam có nâng cao nhận thức, xây dựng những yếu tố và ý thức dân chủ, tiến bộ, nhân quyền, pháp quyền ở trong lòng bản thân xã hội Việt Nam một cách từ từ, và chỉ có như thế, với sự giúp đỡ kiên trì, lâu dài của bạn bè, đối tác quốc tế, trong đó có Hoa Kỳ, dân chủ và nhân quyền sẽ được thực hiện ở Việt Nam, còn nếu ép và thúc thì có khi chưa chắc đã là hay bằng kiểu nhẹ nhàng, mang tính xây dựng," ông Nguyễn Quang A nói với BBC.

Những cột mốc quan trọng trong mối quan hệ Việt - Mỹ: