Covid-19: Đêm Trung thu đông nghịt ở Hà Nội và bài học cho VN

Cũng giống như rất nhiều người tại Việt Nam, đặc biệt tại những nơi bị ảnh hưởng nặng nề của Covid và đang trong tình trạng phong toả, tôi thực sự sốc vào ngày 22/9 thấy trên báo chí và mạng xã hội Việt Nam ảnh chụp và video cảnh người lớn, trẻ em ra đường đông nghẹt khu trung tâm thủ đô Hà Nội đêm Trung thu như chưa từng có Covid và giãn cách xã hội.

Có thể hiểu phần nào tâm lý vui mừng được "sổ lồng tung cánh" sau một thời gian dài thực hiện các Chỉ thị 15, 16, 19, với những quy định ngặt nghèo về giấy đi chợ, các chốt chặn nhiều khu vực bị phong toả v.v. vừa qua.

Nhưng không lẽ chỉ nhờ quyết định nới lỏng của chính quyền thành phố thông qua Chỉ thị 22 mà dường như Covid đã đột nhiên biến mất và hàng ngàn người đổ ra đường như chưa từng có những mất mát của bao gia đình có người thân qua đời vì Covid, và quên luôn cả việc bảo vệ chính mình và gia đình mình?

Covid: Ngân sách Việt Nam 'trống rỗng'?

Covid: Chủ tịch VN Nguyễn Xuân Phúc đề nghị LHQ hỗ trợ vaccine

Vaccine Abdala Việt Nam mua từ Cuba có gì đặc biệt?

Nhiều người nói rằng giá Chỉ thị 22 ra chậm một ngày, sau Trung thu mới nới lỏng, thì có lẽ đã không xảy ra cảnh "trẩy hội" đó.

Nhưng tôi không nghĩ vậy. Đêm rằm Trung thu chỉ là cái cớ thêm vào để ra đường và chỉ là một phần rất nhỏ của vấn đề.

Thực hiện nới lỏng từng bước

Có thể thấy sự khác biệt về cách thức nới lỏng ở Hà Nội so với ở Anh Quốc, nhất là nhìn từ London, nơi tôi đang sống.

Sau một thời gian phong toả, khi chuẩn bị thực hiện nới lỏng, chính phủ Anh ngày 21/2 đã đưa ra cho dân chúng một lộ trình rất rõ ràng, gồm 4 giai đoạn, nhằm từng bước đưa cuộc sống của người dân trở lại bình thường.

Các giai đoạn được dự trù cách nhau ít nhất 5 tuần: bốn tuần thu thập dữ liệu để quyết định bước kế tiếp và một tuần để thông báo cho dân trước khi thực hiện.

Trong khi đó, Chỉ thị 22 đề ngày 20/9 và bắt đầu thực hiện từ 06h ngày 21/9.

Điều đáng nói là tuy đưa ra lộ trình, chính phủ Anh vẫn nhấn mạnh rằng quyết định bước nới lỏng kế tiếp sẽ phụ thuộc vào đánh giá số liệu dựa trên 4 tiêu chí chứ không phụ thuộc theo lịch trình đã đề ra.

Bốn tiêu chí này gồm:

Các bước nới lỏng theo lộ trình tại Anh là rất cụ thể, ví dụ như bước đầu tiên vào ngày 8/3 là việc trẻ em đi học lại (ưu tiên hàng đầu), sau đó 29/3 cho phép gặp gỡ ngoài trời, tối đa 6 người hoặc 2 gia đình.

Bước kế tiếp là ngày 12/4 cho phép các cửa hàng không thiết yếu như cắt tóc, thư viện được mở cửa, được tổ chức tang lễ (30 người), cưới xin (15 người).

Tới ngày 17/5 bỏ các quy định về số người gặp gỡ ngoài trời (nhưng vẫn không quá 30 người) và cho phép gặp gỡ trong nhà (cũng tối đa 6 người hoặc hai gia đình), đồng thời các sự kiện thể thao ngoài trời được tổ chức trở lại với những quy định rất cụ thể đi kèm.

Chẳng hạn như giải Quần vợt Wimbledon hay Giải Ngoại hạng Anh với hàng chục ngàn người xem chỉ được tổ chức lại khi Anh đã tiêm đủ 2 mũi cho 60% - 70% dân số và người vào xem phải tuân thủ đòi hỏi xét nghiệm âm tính hoặc đã tiêm 2 mũi (trong đó mũi 2 phải được tiêm trước đó ít nhất 2 tuần).

Bước nới lỏng cuối cùng dự kiến vào ngày 21/6 sẽ bỏ phần lớn các hạn chế còn lại nhưng đã phải hoãn tới ngày 19/7 sau khi đánh giá dựa trên 4 tiêu chí đặt ra ban đầu.

Có lộ trình rõ ràng giúp tuân thủ tốt?

Tôi cho là việc chính phủ Anh Quốc đưa ra được một lộ trình rõ ràng và nêu rõ lý do phải có từng bước như vậy nên người dân cảm thấy có tương lai, biết lộ trình để có kế hoạch cho cuộc sống của mình, và nó có lẽ đã giúp người dân dễ chấp nhận và đồng lòng với chính phủ trong việc tuân thủ các quy định đưa ra.

Phải nói rằng, tuy không còn các hạn chế như trước đây nhưng ý thức của người dân Anh về phòng tránh Covid-19 vẫn không thay đổi.

Anh chuẩn bị Kế hoạch mùa Đông Covid

Anh sẽ tiêm vaccine Covid cho trẻ em 12-15 tuổi

Covid-19: Biến thể Delta lây truyền nhanh hơn 40%

Thói quen mang khẩu trang theo người và lấy ra đeo mỗi khi vào không gian kín như cửa hàng, siêu thị vẫn được đa số người dân tiếp tục thực hiện.

Khi đi bộ ngoài đường, ai cũng có ý thức dừng bước, tránh hẳn sang một bên, nhường đường cho người đi ngược chiều chứ không thản nhiên đi ngang qua nhau như thời trước Covid nữa.

Tương tự như Anh, Singapore khi nới lỏng sau phong toả cũng có lộ trình rất cụ thể với các quy định rõ ràng cho từng giai đoạn (như số người được gặp ngoài đường hay trong nhà, quán ăn khi được mở cửa lại cũng hạn chế số người được ngồi chung bàn, vào các cửa hàng, siêu thị vẫn phài đeo khẩu trang v.v.)

Đọc Chỉ thị 22 thấy có quy định "không tụ tập từ 10 người trở lên ngoài phạm vi công sở, trường học, bệnh viện; yêu cầu thực hiện khoảng cách tối thiểu 2m giữa người với người tại các địa điểm công cộng".

Thế nhưng, cảnh xếp hàng rồng rắn mua bánh Trung thu và việc đổ ra đường đông nghẹt đêm Trung thu tại Hà Nội khiến tôi chợt nghĩ không lẽ các nguyên tắc căn bản về phòng chống Covid-19 như sát khuẩn, khẩu trang, khoảng cách 2m đã không được nhấn mạnh lại khi Chỉ thị 22 được công bố, hay người dân chỉ quan tâm điểm mấu chốt mà họ đang mong đợi là được ra đường không cần giấy phép mà quên hết khẩu hiệu 5K vẫn được nhắc tới tại Việt Nam?

Tâm lý chủ quan sau khi tiêm chủng?

Cho tới nay Hà Nội và TP HCM là hai thành phố có tỉ lệ tiêm chủng phòng chống Covid-19 cao nhất trong cả nước và việc "đã tiêm một mũi" phải chăng đã phần nào dẫn tới tâm lý chủ quan, coi thường bệnh dịch nên đã đổ ra đường như vậy?

Từ đầu tháng 9, Hà Nội tăng tốc tiêm chủng.

Theo số liệu ngày 23/9 trên Cổng thông tin tiêm chủng Covid của chính phủ thì dân số trên 18 tuổi của Hà Nội là 5,75 triệu, được phân bổ 7,34 triệu liều vaccines và nay đã tiêm được gần 6,5 triệu liệu, đạt tỉ lệ tiêm ít nhất 1 mũi/dân số là 113%.

Thế nhưng có lẽ nhiều người không biết rằng sau khi tiêm 1-2 tuần vaccine mới có tác dụng, và cần phải tiêm đủ 2 mũi mới đạt hiệu quả tối đa.

Covid-19: Dồn dập thư doanh nghiệp gửi Thủ tướng VN

VN: 'Chưa đủ dữ liệu đánh giá hiệu lực bảo vệ của Nanocovax'

Covid: Việt Nam tiêm được bao nhiêu và Sinopharm hiệu quả đến đâu?

Covid-19: Việt Nam bối rối ‘thẻ xanh’, ‘thẻ vàng’

Phóng viên khoa học và môi trường của BBC, Laura Foster, trích dẫn số liệu từ một nghiên cứu lớn nhất từ trước tới nay do Đại học Oxford và Cục Thống kê quốc gia của Anh (NSO) thực hiện.

Nghiên cứu thu thập số liệu từ 2,5 triệu xét nghiệm với 743.500 người cho thấy hai tuần sau khi tiêm mũi 2 vaccine Pfizer-BioNTech đạt hiệu quả 93% đối với lây nhiễm có triệu chứng, trong khi vaccine Oxford-AstraZeneca (AZ) đạt 71%.

Nhưng sau đó tính hiệu quả của vaccine Pfizer-BioNTech giảm dần xuống còn tương tự vaccine AZ trong khi AZ vẫn duy trì hiệu quả này.

Cần nói thêm rằng, tiêm chủng có thể khiến người được tiêm không phát triển bệnh nhưng vẫn có thể là nguồn lây truyền bệnh cho người khác.

Chưa kể không có vaccine nào đạt hiệu quả 100% về chống lây nhiễm, nên người đã tiêm vẫn có thể rơi vào số % còn lại mà vaccine không có hiệu quả.

Vì thế, giới khoa học tại Anh vẫn khuyến cáo khi mới tiêm mũi 1 vẫn cần ứng xử như khi chưa tiêm và kể cả sau khi tiêm 2 mũi cũng vẫn phải cẩn trọng, tiếp tục thực hiện các nguyên tắc phòng chống như sát khuẩn, khẩu trang, khoảng cách... nhất là khi tỉ lệ tiêm chủng trong dân số còn thấp, và như vậy không chỉ bảo vệ chính mình mà còn bảo vệ cả cộng đồng.

Những tiêu chuẩn này thiết nghĩ cũng rất cần được áp dụng ở Việt Nam hay các nước khác, khi mà dịch Covid vẫn chưa mất đi.

Bài viết thể hiện văn phong và quan điểm của tác giả hiện đang sống tại London, Anh Quốc.