Dầu mỏ đã đưa Nga, Trung Quốc và Ấn Độ lại gần nhau như thế nào?

Cuộc gặp hôm 1/9 giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đánh dấu một sự thể hiện đoàn kết hiếm hoi - và là cơ hội để Putin tiếp xúc trực tiếp với những nước mua dầu hàng đầu của nước mình.

Ấn Độ và Trung Quốc bị thu hút bởi dầu mỏ của Nga, vốn đã trở nên rẻ hơn sau khi các nước phương Tây cắt đứt quan hệ thương mại với Moscow do việc Nga xâm lược Ukraine năm 2022.

Nhưng Bắc Kinh, New Delhi và Moscow đã làm cho mối quan hệ của họ trở nên sâu sắc hơn.

Hiện tại, họ có chung một đối thủ là Hoa Kỳ, quốc gia đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga và áp đặt mức thuế quan sâu rộng đối với các đối tác thương mại.

Ấn Độ đang lao đao với một số mức thuế cao nhất do Washington áp đặt vì đã mua dầu từ Nga. Trung Quốc vẫn đang đàm phán một thỏa thuận với Hoa Kỳ nhằm tránh các mức thuế quan khắc nghiệt và các lệnh trừng phạt tiềm tàng vì đã mua dầu thô của Nga.

Ba nhà lãnh đạo đã gặp nhau tại Thiên Tân trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Diễn đàn khu vực này nhằm mục đích thúc đẩy một thế giới quan khác so với phương Tây - điều mà các nhà phân tích đã mô tả là một thách thức đối với ảnh hưởng của Mỹ.

Các nhà phân tích nói với BBC rằng diễn đàn này mang đến cho các nhà lãnh đạo cơ hội hiếm có để củng cố mối quan hệ trong bối cảnh kinh tế bất ổn hiện nay.

Sinh lộ cho nước Nga

Họ nói rằng Nga có cơ hội giành được nhiều hoạt động kinh doanh hơn với Ấn Độ và Trung Quốc, những đối tác thương mại lớn nhất của nước này.

Hai quốc gia đông dân nhất đã giúp hỗ trợ nền kinh tế của Nga sau khi cuộc xâm lược Ukraine khiến nước này bị cắt đứt khỏi hầu hết các hoạt động thương mại của phương Tây.

Năm ngoái, Trung Quốc đã mua kỷ lục hơn 100 triệu tấn dầu thô của Nga, chiếm gần 20% tổng nhập khẩu năng lượng của nước này.

Tương tự, xuất khẩu dầu sang Ấn Độ, vốn chỉ chiếm một phần nhỏ lượng dầu nhập khẩu trước chiến tranh Ukraine, đã tăng lên khoảng 140 tỷ đô la.

Trung Quốc và Ấn Độ chiếm phần lớn kim ngạch xuất khẩu năng lượng của Nga.

Nga phụ thuộc vào xuất khẩu dầu khí để tạo ra khoảng một phần tư thu ngân sách, nguồn tài trợ cho ngân quỹ chiến tranh của nước này.

Chuyên gia chính sách công Mandar Oak nói với BBC rằng sẽ không có gì ngạc nhiên nếu Moscow đưa ra thêm mức chiết khấu để đảm bảo tăng cường thương mại với Ấn Độ và Trung Quốc.

Giáo sư Oak từ Đại học Adelaide cho biết điều này đặc biệt cần thiết đối với Ấn Độ để đảm bảo nước này không lùi bước trước sức ép từ Hoa Kỳ.

New Delhi đã cho Nga một sinh lộ sau khi phần lớn lượng cung dầu bị xáo trộn bởi lệnh trừng phạt của phương Tây đã được chuyển hướng sang Ấn Độ, quốc gia được hưởng lợi từ nguồn năng lượng rẻ hơn.

Ấn Độ hiện có thể tiếp tục mua nhiều dầu hơn từ Nga, bất chấp sự lên án từ Washington.

Hôm 1/9, ông Modi đã khẳng định mối quan hệ với Moscow, nói với ông Putin rằng hai nước "đã kề vai sát cánh". Các quan chức New Delhi cũng cho biết họ sẽ mua năng lượng từ nơi nào có "thỏa thuận tốt nhất".

Quan hệ Delhi-Washington đã xuống mức thấp nhất mọi thời đại sau khi chính quyền Trump áp đặt mức thuế bổ sung 25% để trừng phạt việc mua dầu của Nga. New Delhi mô tả quyết định của Nhà Trắng là "vô lý", xét đến lịch sử giao thương giữa hai nước.

Điểm cho thủ tướng Modi

Đối với Thủ tướng Modi, động thái này sẽ cải thiện hình ảnh của ông ở trong nước.

Giáo sư Oak nói: "Về mặt chính trị, việc Modi khinh thường Hoa Kỳ gần như có lợi" vì điều này gửi đi tín hiệu rằng Ấn Độ sẽ không khuất phục trước áp lực từ chính quyền Trump.

Việc mua thêm dầu của Nga là giải pháp kinh tế hợp lý vì Ấn Độ phụ thuộc rất nhiều vào các nhà cung cấp dầu thô nước ngoài.

Ấn Độ từng là khách hàng quan trọng của Trung Đông, nhưng đã chuyển sang mua dầu thô giá rẻ từ Nga sau khi phương Tây áp đặt lệnh trừng phạt lên Moscow sau cuộc xâm lược Ukraine năm 2022.

Các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ kể từ đó đã có chi phí thấp hơn do nguồn cung rẻ hơn, vì dầu của Nga rẻ hơn so với các lựa chọn thay thế từ Trung Đông.

Chuyên gia chính sách thương mại Peter Draper nói rằng Trung Quốc, quốc gia cũng đã tăng cường mua dầu từ Nga, mong muốn bảo vệ lợi ích năng lượng của mình khi các nhà lãnh đạo nhóm họp tại hội nghị thượng đỉnh.

Vào ngày 2/9, các tập đoàn khí đốt của Nga và Trung Quốc đã đồng ý tăng nguồn cung cấp cho quốc gia châu Á này.

Nhưng Giáo sư Draper nhận định Nga có thể sẽ không giảm giá tương tự cho Trung Quốc, đặc biệt nếu Putin đảm bảo bán được nhiều hàng hơn cho Ấn Độ.

Một sân khấu cho Trung Quốc

Giáo sư Draper cho rằng ngoài thương mại, có lẽ mục tiêu chính của Trung Quốc tại hội nghị thượng đỉnh SCO là chứng tỏ nước này có thể là một lựa chọn thay thế mạnh mẽ cho Hoa Kỳ, đặc biệt là sau những động thái chính sách gần đây của Trump.

Tại diễn đàn, Trung Quốc đứng cùng các quốc gia như Pakistan, Myanmar và Sri Lanka, những nước đều bị ảnh hưởng bởi thuế quan của ông Trump.

Giáo sư Draper đánh giá rằng Trung Quốc từ lâu đã mong muốn thúc đẩy một trật tự thế giới "đa cực", ám chỉ khái niệm về một hệ thống trong đó quyền lực được phân bổ giữa nhiều nước lớn.

Giáo sư Oak nói hội nghị thượng đỉnh này đã quy tụ ba quốc gia có mối quan hệ kinh tế từ lâu vốn đã phức tạp do căng thẳng địa chính trị.

Nhưng trước mối đe dọa kinh tế từ thuế quan của Hoa Kỳ, các nước có "lợi ích kinh tế lớn đã bắt tay nhau", ông nói.