Bộ trưởng bị nêu tên trong sai phạm thất thoát 1.200 tỷ đồng tại hai bệnh viện

Nguồn hình ảnh, VGP/BBC
Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ hôm 31/3, cần xử lý nghiêm các bộ trưởng và thứ trưởng Bộ Y tế có liên quan tới những vi phạm và sai phạm của dự án xây dựng hai cơ sở bệnh viện Bạch Mai và Việt Đức. Sau đó vài ngày, Thanh tra Chính phủ nhắc đích danh cựu bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến.
Quyết định đầu tư xây dựng hai cơ sở của Bệnh viện Bạch Mai và Việt Đức tại TP Phủ Lý, Hà Nam, là do Bộ Y tế phê duyệt vào năm 2014.
Bà Tiến giữ chức bộ trưởng từ tháng 8/2011 tới tháng 11/2019, và theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, là người trực tiếp ký các quyết định liên quan đến cả hai dự án trong thời gian từ năm 2013-2017.
Thanh tra Chính phủ kết luận bà Tiến cùng hai cựu thứ trưởng Bộ Y tế liên quan đã có hành vi vi phạm trong nhiều khâu, từ phê duyệt chủ trương tuyển tư vấn nước ngoài đến buông lỏng.
Hai thứ trưởng ở đây là ông Nguyễn Viết Tiến, người phụ trách xây dựng cơ bản và là người đứng đầu Ban Quản lý dự án chuyên trách từ 2016-2019, và ông Nguyễn Trường Sơn, phụ trách Ban Quản lý dự án chuyên ngành xây dựng công trình y tế từ ngày 27/3/2021.
Các tổ chức liên quan đến sai phạm trong hai dự án này là Bộ Y tế, Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế (nay là Cục Hạ tầng và Thiết bị y tế), các đơn vị thuộc Ban Y tế trọng điểm, cũng theo Thanh tra Chính phủ.
Tổng mức đầu tư của hai dự án xây dựng này là gần 10.000 tỷ đồng. Theo ước tính hiện tại, thiệt hại do hai dự án xây dựng này gây ra lên đến hơn 1.200 tỷ đồng, cao hơn khoảng 12 lần so với con số tạm tính ban đầu là khoảng 100 tỷ đồng.
Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Bộ Y tế bồi thường thiệt hại ngân sách nhà nước hơn 354 tỷ đồng. Trong đó, 80 tỷ đồng từ bốn gói thầu tư vấn do giá hợp đồng vượt định mức, 253,6 tỷ đồng chi phí phát sinh từ dừng thi công đến 31/12/2024.
Hiện vẫn chưa rõ liệu bà Nguyễn Thị Kim Tiến có phải chịu bất kỳ hình thức kỷ luật nào hay không, đặc biệt khi ông Tô Lâm đang đẩy mạnh công cuộc chống lãng phí ở Việt Nam, điều mà ông từng nhiều lần đánh giá là có thể nghiêm trọng và gây tổn thất nặng nề hơn cả tham nhũng, tiêu cực.
Cố ý làm trái, thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý

Nguồn hình ảnh, Getty Images
Bà Nguyễn Thị Kim Tiến cùng thứ trưởng Bộ Y tế được phân công phụ trách theo từng thời kỳ bị xác định "thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý", thiếu kiểm tra, giám sát, theo dõi công tác đấu thầu thực hiện hợp đồng đối với chủ đầu tư, Thanh tra Chính phủ kết luận.
Cơ quan này phát hiện việc trình, phê duyệt chủ trương thuê tư vấn nước ngoài lập dự án mang tính chủ quan, "cố ý lựa chọn tư vấn nước ngoài" là Công ty VK khi chưa đánh giá khả năng đáp ứng điều kiện về năng lực, kinh nghiệm của tư vấn trong nước.
Bà Tiến đã xác định Công ty VK là đơn vị lập dự án trước khi thực hiện quy trình lựa chọn nhà thầu theo đúng quy định.
Cựu bộ trưởng Y tế còn ban hành kết luận "có nội dung trái quy định" Luật Đấu thầu năm 2005 khi xác định rõ Công ty VK Group phải lập xong dự án đầu tư bao gồm thuyết minh và thiết kế cơ sở, khi chưa triển khai các bước lựa chọn nhà thầu.
Những việc này được đánh giá là "vi phạm nghiêm trọng" hoặc trái quy định về đấu thầu.
Ngoài bà Tiến, một người khác cũng được nhắc tên trong sai phạm này là ông Nguyễn Chiến Thắng, giám đốc Ban Quản lý dự án y tế trọng điểm.
Hai người này một lần nữa được nêu trong phần tổ chức, cá nhân vi phạm đối với nội dung cố ý trình, phê duyệt kế hoạch tuyển chọn phương án kiến trúc khi không đủ cơ sở, không đảm bảo tính cạnh tranh.
Tên của bà Tiến và ông Thắng cũng xuất hiện trong phần tổ chức, cá nhân vi phạm liên quan một số gói thầu "có nhiều vi phạm quy định về pháp luật" tại dự án cơ sở 2 Bệnh viện Bạch Mai.
Theo Thanh tra Chính phủ, công tác tổ chức lựa chọn các nhà thầu tư vấn tại hai gói thầu và nhà thầu thi công tại bốn gói thầu đã xảy ra nhiều vi phạm quy định của pháp luật.
Những tổ chức, cá nhân có trách nhiệm liên quan đến vi phạm ở nội dung này gồm: bà Tiến, ông Thắng, ông Nguyễn Hữu Tuấn - giám đốc Ban Quản lý dự án y tế trọng điểm 2017 - 2020, ông Nguyễn Minh Tuấn - vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và công trình y tế thời điểm đó.
Cảnh cáo, miễn nhiệm bà Tiến
Bà Nguyễn Thị Kim Tiến, 65 tuổi, là tiến sĩ y khoa, phó giáo sư.
Bà là ủy viên Trung ương Đảng khóa X (dự khuyết), khóa 11; đại biểu Quốc hội khóa 13; thành viên Chính phủ duy nhất không phải Uỷ viên Trung ương ở khóa 12.
Sau tám năm làm Bộ trưởng Y tế, đầu tháng 7/2019, bà được Bộ Chính trị giao nhiệm vụ kiêm Trưởng Ban Bảo vệ, chăm sóc sức khỏe cán bộ Trung ương.
Bà Tiến đã từng bị kỷ luật vào năm 2021.
Lúc ấy, Bộ Chính trị quyết định thi hành kỷ luật cảnh cáo, đồng thời miễn nhiệm đối với bà Tiến chức vụ trưởng ban Bảo vệ, Chăm sóc sức khỏe Cán bộ Trung ương – chức vụ bà Tiến nắm giữ từ tháng 7/2019, không lâu trước khi bà dừng làm bộ trưởng Y tế.
Cảnh cáo là mức kỷ luật cao thứ hai trong bốn mức kỷ luật của Đảng gồm khiển trách, cảnh cáo, cách chức hoặc khai trừ.
Theo kết luận của Bộ Chính trị, bà Tiến, với cương vị bí thư Ban cán sự đảng, bí thư Đảng ủy, bộ trưởng Y tế, chịu trách nhiệm chính, trách nhiệm người đứng đầu về những vi phạm, khuyết điểm của Ban cán sự đảng Bộ Y tế nhiệm kỳ 2016 - 2021 và Ban Thường vụ Đảng uỷ Bộ Y tế nhiệm kỳ 2015 - 2020.
Bà được đánh giá là đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, thiếu kiểm tra, giám sát, để Bộ Y tế và một số cơ sở khám, chữa bệnh vi phạm có hệ thống, kéo dài, gây hậu quả nghiêm trọng, làm thất thoát, lãng phí tiền, tài sản của Nhà nước.
Quyết định được đưa ra trong cuộc họp Bộ Chính trị, Ban Bí thư ngày 19/11/2021, do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chủ trì. Lúc ấy, thông báo của Bộ Chính trị không nhắc cụ thể tới một vụ việc nào.
Tuy nhiên, cũng trong cuộc họp này, Ban Bí thư đã quyết định khai trừ Đảng đối với người làm dưới quyền của bà Tiến là ông Trương Quốc Cường, mức kỷ luật nặng nhất.
Ông Cường có cương vị ủy viên Ban Cán sự Đảng, thứ trưởng Bộ Y tế (xét từ tháng 11/2016 tới thời điểm cuộc họp diễn ra) và bí thư Đảng ủy, cục trưởng Cục Quản lý dược các nhiệm kỳ 2010 - 2015, 2015 - 2020, cục trưởng Cục Quản lý dược (từ tháng 8/2007 tới tháng 11/2016).
Vi phạm của Ban cán sự đảng Bộ Y tế nhiệm kỳ 2016 - 2021 và vi phạm của bà Tiến được xác định là nghiêm trọng; vi phạm của Thứ trưởng Y tế Trương Quốc Cường là rất nghiêm trọng.

Nguồn hình ảnh, Bộ Y tế
Trước khi cuộc họp này diễn ra không lâu, vào ngày 4/11/2021, Bộ Công an đã khởi tố ông Cường về tội "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" liên quan tới vụ án buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh xảy ra tại Công ty Cổ phần VN Pharma.
Tới tháng 5/2022, ông Cường lĩnh án tù bốn năm vì vụ án này.
Về vụ án VN Pharma, bà Tiến cũng phải chịu những đàm tiếng do có thông tin nói rằng người thân của bà có liên quan. Sau đó, báo chí Việt Nam đã gọi đây là thông tin "bịa đặt, vu khống, dựng chuyện".
Bà Tiến cũng từng khẳng định người thân của bà không liên quan gì đến hoạt động của Công ty VN Pharma.
Công ty VN Pharma được thành lập năm 2011 với số vốn 25 tỷ đồng. Công ty có đà phát triển chóng mặt, mở hàng loạt công ty con ở nhiều tỉnh thành và báo cáo doanh thu bán hàng năm 2014 khoảng 1.077 tỉ đồng - gấp 43 lần vốn điều lệ chỉ sau ba năm.
Trước đó, vào năm 2019, Thanh tra Chính phủ từng kết luận trách nhiệm vụ việc này thuộc về bộ trưởng Bộ Y tế với vai trò quản lý nhà nước về lĩnh vực dược, cục trưởng Cục Quản lý dược chịu trách nhiệm với vai trò là người tham mưu, giúp việc cho bộ trưởng Bộ Y tế; đã để xảy ra những thiếu sót, vi phạm qua các thời kỳ được nêu tại phần kết quả kiểm tra, xác minh.
Bộ trưởng được nhắc tới ở đây chính là Nguyễn Thị Kim Tiến.
Phần lớn thời gian bà Tiến làm bộ trưởng là dưới thời là ông Nguyễn Tấn Dũng, người giữ chức thủ tướng từ tháng 6/2006 tới tháng 4/2016.
Chính phủ dưới thời ông Dũng đã để xảy ra nhiều vụ tham nhũng lớn, khiến nhiều quan chức dưới quyền ông phải vào tù, ví dụ như Bộ trưởng Giao thông vận tải Đinh La Thăng (nhiệm kỳ 2011-2016).
Tổng bí thư chỉ đạo, Bộ Công an vào cuộc
Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhiều lần nhắc đích danh hai dự án xây dựng cơ sở bệnh viện nói trên như ví dụ của việc gây thất thoát, lãng phí.
Ví dụ, vào tháng 10/2024, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhắc tới dự án xây dựng hai cơ sở nói trên, coi đây là ví dụ của việc gây thất thoát, lãng phí. Theo đánh giá của ông Tô Lâm, nếu đây là dự án tư nhân thì đã hoàn thành việc thu hồi vốn.
Lúc bấy giờ, báo Thanh Tra dẫn lời Phó Trưởng Ban Nội chính Trung ương Đặng Văn Dũng rằng "tổng bí thư yêu cầu dứt khoát phải có địa chỉ chịu trách nhiệm, vì đây là tài sản của Nhà nước, là tiền của Nhân dân."
Tới tháng 3/2025, hai dự án xây dựng này lại được nhắc tới trong cuộc họp của Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Cuộc thanh tra được thực hiện từ đầu tháng 1/2025 và có kết quả công bố vào ngày 4/4 nêu trên, được làm theo chỉ đạo của tổng bí thư.
Vào ngày 31/3, Thanh tra Chính Phủ cũng đã công bố các yếu tố sai phạm được đánh giá là xảy ra ở hầu hết các khâu, từ chuẩn bị đến đầu tư, phê duyệt chủ trương, lựa chọn nhà thầu, tổ chức đấu thầu.
Một số sai phạm khác gồm việc hợp đồng xây dựng ký kết không rõ ràng, không tuân thủ bất kỳ quy định nào tại các văn bản quy phạm pháp luật về hợp đồng trong xây dựng.

Nguồn hình ảnh, Getty Images
Hiện tại, Thanh tra Chính phủ đã chuyển hồ sơ, tài liệu vụ việc có dấu hiệu vi phạm các quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng quy định tại Điều 222 Bộ Luật hình sự năm 2015 đến Bộ Công an để xem xét, điều tra xử lý đối với hai nội dung:
- Bốn gói thầu tư vấn cố ý vi phạm quy định pháp luật về đấu thầu xây dựng trong việc trình phê duyệt chủ trương thuê đơn vị tư vấn nước ngoài lập dự án khi chưa rõ về khả năng đáp ứng của đơn vị tư vấn trong nước theo quy định, sử dụng đề xuất tài chính, chi phí tư vấn lập dự án kiến trúc do nhà thầu được chỉ định thầu lập để thẩm tra là trái quy định…
- Quá trình đấu thầu ký kết hợp đồng đối với gói thầu thiết bị y tế Bạch Mai 01 có nhiều vi phạm, đặc biệt có dấu hiệu vi phạm hành vi bị cấm trong đấu thầu, có sự sai khác trong nội dung yêu cầu của hồ sơ mời thầu…
Đáng chú ý, Thanh tra Chính phủ yêu cầu các bộ, ví dụ như Bộ Xây dựng và Bộ Tài chính, phải chuyển thông tin đến Bộ Công an nếu phát hiện thêm vi phạm khác.
Trước đó, vào ngày 25/2, Phó Thủ tướng Lê Thành Long yêu cầu Bộ Y tế, chủ đầu tư, các nhà thầu và các đơn vị liên quan tập trung nhân lực sớm đưa hai cơ sở bệnh viện này vào hoạt động, trước ngày 30/11/2025.
Theo đó, Bộ Xây dựng hướng dẫn, đẩy nhanh các quy trình, thủ tục để giải quyết các đề xuất của nhà thầu; Bộ Tài chính bảo đảm có nguồn kinh phí cho dự án. Hai bệnh viện cần chủ động về nguồn nhân lực, để khi tiếp nhận có thể vận hành tốt. Bộ Y tế có trách nhiệm đôn đốc thường xuyên các công việc thuộc thẩm quyền.
Ông Long cũng yêu cầu việc báo cáo tiến độ với chính phủ sẽ diễn ra một tháng một lần.
Hơn 10 năm xây dựng
Cuối năm 2014, cơ sở 2 của Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức tại TP Phủ Lý (Hà Nam) được khởi công xây dựng. Tới tháng 10/2018, khu khám bệnh của cả hai cơ sở này đã chính thức được khánh thành.
Tuy nhiên sau đó chỉ có khu khám bệnh của Bệnh viện Bạch Mai cơ sở 2 được đưa vào sử dụng một thời gian (từ tháng 3-2019 đến tháng 3/2020), rồi thông báo tạm thời dừng hoạt động. Theo báo Dân trí, khu này từng được trưng dụng làm khu cách ly tập trung phòng Covid-19.
Trong khi đó, Bệnh viện Việt Đức cơ sở 2 cũng chỉ dừng lại ở cắt băng khánh thành và chưa từng tiếp nhận bệnh nhân.
Hai bệnh viện có quy mô 1.000 giường/bệnh viện; diện tích hơn 100.000m² sàn/bệnh viện. Tổng mức đầu tư khoảng gần 5.000 tỷ đồng/bệnh viện.
Đại diện ban quản lý dự án cho hay tính đến năm 2020, hai dự án đã hoàn thành hơn 90% hạng mục, về cơ bản đã hoàn thành. Chỉ còn một số công việc như xây cổng phụ, phân chia các phòng theo thiết kế... Tuy nhiên, do đã hết thời gian thực hiện dự án, đơn vị không thể triển khai các thủ tục bàn giao.
Ban đầu, dự kiến hai dự án này sẽ được hoàn thiện vào năm 2017.
Sự chậm trễ này diễn ra trong bối cảnh bệnh viện Bạch Mai và Việt Đức đều đang bị quá tải.
Theo bài viết vào tháng 11/2024 trên báo Tuổi Trẻ, Bệnh viện Bạch Mai mỗi ngày tiếp nhận điều trị cho hơn 7.000 bệnh nhân ngoại trú, hơn 4.000 giường bệnh nội trú lúc nào cũng kín chỗ.
Trong khi đó, Bệnh viện Việt Đức mỗi ngày cũng tiếp nhận hơn 1.000 lượt khám chữa bệnh, một năm mổ hơn 70.000 ca chủ yếu là chấn thương nặng, phức tạp, đa chấn thương.
Bộ Y tế đã nêu ra một số lý do khiến hai dự án này chậm tiến độ, gồm việc chủ đầu tư và nhà thầu chưa lường hết khó khăn, vướng mắc khi triển khai, chưa có kinh nghiệm.
Ngoài ra, Bộ Y tế cũng nói rằng thời gian dịch Covid-19 từ năm 2019 đến năm 2022 đã khiến bộ này đã khiến phải tập trung toàn bộ lực lượng cho công tác phòng, chống dịch, nên không thể tập trung cho công tác giải quyết khó khăn, vướng mắc phát sinh của các dự án.