Cựu Tổng thống Brazil bị kết án 27 năm tù - những điều cần biết

Ông Jair Bolsonaro, người lãnh đạo Brazil từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2022, đã lãnh án tù 27 năm tù sau khi bị kết tội âm mưu đảo chính.

Bốn trong số năm thẩm phán Tòa án Tối cao được giao nhiệm vụ xét xử cựu tổng thống đã kết luận rằng ông đã chỉ đạo thực hiện một âm mưu nhằm lật ngược thất bại trong cuộc bầu cử năm 2022 trước đối thủ cánh tả - ông Luiz Inácio Lula da Silva. Một thẩm phán đã tuyên ông trắng án.

Sau đây, chúng tôi tóm tắt một số thông tin cơ bản bạn cần biết về phiên tòa.

Ông Bolsonaro đã bị kết tội gì?

Ông Bolsonaro đã bị kết án về năm tội danh sau:

Âm mưu tội phạm có vũ trang

Tìm cách bãi bỏ chế độ pháp quyền dân chủ

Âm mưu đảo chính

Phá hoại tài sản công cộng một cách bạo lực

Gây thiệt hại cho các di sản quốc gia được bảo vệ

Tất cả các cáo buộc đều liên quan đến nỗ lực duy trì quyền lực của cựu tổng thống sau khi ông bị ông Lula đánh bại trong cuộc bầu cử vào tháng 10/2022.

Các thẩm phán cho biết họ biết về một âm mưu bao gồm kế hoạch ám sát ông Lula và ứng cử viên phó tổng thống Geraldo Alckmin, cũng như bắt giữ và hành quyết ông Alexandre de Moraes - thẩm phán Tòa án Tối cao giám sát phiên tòa xét xử Bolsonaro.

Âm mưu này đã bị phá vì không nhận được sự ủng hộ của các chỉ huy lục quân và không quân. Ông Lula tuyên thệ nhậm chức mà không gặp sự cố nào vào ngày 1/1/2023.

Nhưng một tuần sau, vào ngày 8/1, hàng ngàn người ủng hộ Bolsonaro đã xông vào và phá hoại các tòa nhà chính phủ ở thủ đô Brasília.

Lực lượng an ninh đã can thiệp và bắt giữ khoảng 1.500 người.

Các thẩm phán phát hiện ra rằng những kẻ bạo loạn đã bị ông Bolsonaro kích động, người mà họ cho là có kế hoạch để quân đội Brazil can thiệp, lập lại trật tự và đưa ông ta trở lại nắm quyền.

Lập luận bào chữa của Bolsonaro

Ông Bolsonaro kịch liệt phủ nhận mọi cáo buộc.

Ông chỉ ra rằng ông đã ở Mỹ vào ngày 8/1/2023 và nói rằng ông là nạn nhân của một "cuộc săn phù thủy".

Ông khẳng định rằng các cáo buộc này có động cơ chính trị và được thiết kế để ngăn ông tái tranh cử trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2026.

Dù Bolsonaro đã bị cấm ra tranh cử chức vụ công cho đến năm 2030 vì tuyên bố sai sự thật rằng hệ thống bỏ phiếu của Brazil dễ bị gian lận, ông đã tuyên bố ý định phản đối lệnh cấm đó để có thể ra tranh cử nhiệm kỳ thứ hai vào năm 2026.

Ông và các luật sư của mình cũng đặt câu hỏi về tính công bằng của hội đồng Tòa án Tối cao có nhiệm vụ xét xử ông và các bị cáo đồng phạm.

Bolsonaro từ lâu đã coi Alexandre de Moraes là kẻ thù của mình, gọi thẩm phán này là "kẻ độc tài" và cáo buộc ông lạm quyền.

Ông cũng chỉ ra rằng hai thẩm phán khác trong hội đồng có mối quan hệ thân thiết với ông Lula.

Một trong những thẩm phán đó, Cristiano Zanin, là luật sư bào chữa cho ông Lula từ năm 2013 đến năm 2023 và với vai trò đó đã giúp hủy bỏ bản án tham nhũng của ông Lula.

Một người khác, ông Flávio Dino, từng giữ chức bộ trưởng tư pháp của ông Lula từ năm 2023 đến năm 2024.

Chuyện gì xảy ra tiếp theo?

Tòa án Tối cao đã tuyên án ông Bolsonaro 27 năm ba tháng tù ngay sau khi kết tội ông âm mưu đảo chính.

Nhưng ông sẽ không bị chuyển đến nhà tù cho đến khi luật sư của ông đã sử dụng hết mọi biện pháp pháp lý.

Các luật sư của ông dự kiến ​​sẽ đặt ra câu hỏi về thời hạn bản án và tranh luận để được khoan hồng hoặc đề nghị ông Bolsonaro được quản thúc tại gia thay vì bị đưa vào tù.

Tuy nhiên, việc kháng cáo bản án chỉ có thể thực hiện được nếu hai trong số năm thẩm phán bỏ phiếu trắng án.

Ông Bolsonaro hiện đang ở đâu?

Ông Bolsonaro đã theo dõi phiên tòa từ nhà riêng của mình ở Brasília.

Ông đã bị quản thúc tại gia vào đầu tháng 8 sau khi có báo cáo của cảnh sát cáo buộc rằng ông và con trai, Eduardo, đã cố gắng can thiệp vào phiên tòa.

Cảnh sát cho biết họ đã tìm thấy một tài liệu trên điện thoại di động của Bolsonaro - có từ tháng 2/2024 - cho thấy ông ta đã có kế hoạch trốn tránh các thủ tục tố tụng hình sự bằng cách xin tị nạn ở Argentina.

Họ cũng cáo buộc Eduardo thay mặt cho cha mình vận động hành lang chính quyền Trump và cấm hai cha con liên lạc với nhau.

Mối liên hệ giữa Bolsonaro và Trump như thế nào?

Tổng thống Hoa Kỳ đã so sánh những gì đang xảy ra với cựu Tổng thống Bolsonaro với các cuộc chiến pháp lý của chính ông trong quá khứ sau khi ông từ chối chấp nhận thất bại trong cuộc bầu cử Hoa Kỳ năm 2020.

Khi được hỏi về bản án dành cho ông Bolsonaro vào hôm 11/9, ông nhận xét: "Điều đó cũng giống như những gì họ đã cố gắng làm với tôi, nhưng họ đã chẳng làm được gì cả."

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Marco Rubio chỉ trích phán quyết này và nói rằng Washington "sẽ đáp trả tương xứng với cuộc săn lùng phù thủy này".

Hai người đàn ông này cũng có mối quan hệ gia đình vì con trai họ là bạn bè.

Ông Eduardo Bolsonaro đã vận động chính quyền ông Trump gây sức ép buộc chính phủ Brazil dừng phiên tòa.

Vào tháng 7, ông Trump đã tăng thuế đối với hàng nhập khẩu từ Brazil lên 50%, lấy cách đối xử của nước này với ông Bolsonaro làm lý do cho quyết định tăng thuế.

Sau khi cha mình bị kết án, Eduardo Bolsonaro cho biết ông mong đợi các lệnh trừng phạt bổ sung của Hoa Kỳ sẽ được áp dụng đối với các quan chức Brazil.

Những đồng phạm với ông Bolsonaro là ai?

Bolsonaro không phải là người duy nhất bị xét xử. Bảy người đàn ông, tất cả đều là đồng minh thân cận của ông, đã bị kết tội đồng phạm. Họ gồm:

Ông Alexandre Ramagem, cựu Giám đốc Tình báo

Đô đốc Almir Garnier Santos, cựu Tư lệnh Hải quân

Anderson Torres, cựu Bộ trưởng An ninh

Tướng Augusto Heleno, cựu Bộ trưởng phụ trách Cục An ninh Quốc gia

Mauro Cid, trợ lý cũ của Bolsonaro

Tướng Walter Braga Netto, cựu Bộ trưởng Quốc phòng

Tướng Paulo Sérgio Nogueira de Oliveira, cựu Bộ trưởng Quốc phòng.

Tất cả họ đều bị kết án về ba tội danh nghiêm trọng nhất, đó là âm mưu tội phạm có vũ trang, âm mưu xóa bỏ chế độ pháp quyền dân chủ và âm mưu đảo chính.

Ngoại trừ ông Alexander Ramagem, tất cả những người còn lại còn bị kết tội về hai tội danh nhẹ hơn là phá hoại tài sản và di sản quốc gia.

Bolsonaro được biết đến vì điều gì?

Nhiệm kỳ tổng thống của ông nổi bật với phong cách đối đầu, những người ủng hộ ca ngợi đó là "thẳng thắn" và "chân thật", trong khi những người chỉ trích lại chê bai là "thô lỗ".

Khi Brazil trở thành một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của dịch Covid-19, cách ứng phó của ông Bolsonaro với đại dịch đã trở thành tâm điểm chú ý. Việc ông coi Covid-19 chỉ là "cúm nhẹ" đã gây phẫn nộ trong cộng đồng những người đã mất người thân vì vi rút này.

Trên bình diện quốc tế, ông bị chỉ trích vì cắt giảm ngân sách của các cơ quan có nhiệm vụ bảo vệ người dân bản địa và môi trường, khiến một số người gọi ông là "mối nguy hiểm cho rừng Amazon".

Nhưng lập trường bảo thủ của ông cũng khơi dậy lòng trung thành mãnh liệt trong số những người ủng hộ ông, nhiều người trong số họ vẫn tiếp tục ủng hộ ông trong suốt cuộc chiến pháp lý, tổ chức các buổi cầu nguyện và biểu tình để thể hiện sự ủng hộ liên tục của họ dành cho ông và yêu cầu tuyên trắng án.

Ông Bolsonaro được bầu vào năm nào?

Ông Bolsonaro đã dễ dàng đánh bại ứng cử viên của Đảng Công nhân cánh tả, Fernando Haddad, trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2018.

Đảng Công nhân đã bị chấn động bởi các vụ bê bối tham nhũng và nhiều người Brazil cho biết họ đã sẵn sàng cho sự thay đổi sau bốn năm đầy biến động trong nền chính trị Brazil.

Tổng thống đắc cử trước đó, bà Dilma Rousseff của Đảng Công nhân, đã bị luận tội vào năm 2016 vì thao túng ngân sách.

Phó tổng thống của bà, ông Michel Temer, đã làm tổng thống trong phần còn lại của nhiệm kỳ nhưng không được lòng dân.

Chính trị gia nổi tiếng nhất của Đảng Công nhân, ông Lula, đã bị cấm ra tranh cử vào thời điểm đó do đã bị kết tội tham nhũng.

Đảng Công nhân đã rơi vào tình trạng hỗn loạn khi loại ứng cử viên hàng đầu của mình và cuối cùng đã đưa ông Haddad, người ít được biết đến, ra tranh cử vào phút cuối, người đã thất cử trước ông Bolsonaro.

Bản án tham nhũng của ông Lula đã bị hủy bỏ vài năm sau đó, và ông đã đánh bại Bolsonaro trong cuộc bầu cử năm 2022.

Ông đã làm gì trước khi trở thành tổng thống?

Trước khi tham gia chính trường, ông Bolsonaro là lính dù, và trong những năm đầu tiên làm nghị sĩ, ông đã quyết liệt bảo vệ lợi ích của lực lượng vũ trang.

Ông đã phục vụ bảy nhiệm kỳ tại Quốc hội - từ năm 1991 đến năm 2018 - nhưng không được biết đến nhiều ngoài phạm vi bang Rio de Janeiro quê nhà cho đến khi ông ra tranh cử tổng thống vào năm 2018.

Nhiều người Brazil tức giận vì tình trạng tội phạm gia tăng đã chấp thuận cách tiếp cận cứng rắn của ông đối với luật pháp và trật tự.

Nhưng điều thực sự khiến ông được công chúng biết đến là vụ tấn công mà ông là mục tiêu tại một cuộc vận động tranh cử chỉ một tháng trước vòng đầu tiên của cuộc bầu cử năm 2018.

Một người đàn ông sau đó được xác định là mắc bệnh tâm thần đã đâm vào bụng Bolsonaro khi ứng cử viên tổng thống đang được những người ủng hộ đưa lên cao.

Ông Bolsonaro đã mất 40% lượng máu của mình và kể từ đó, ông liên tục phải chịu đựng các vấn đề tái phát do vết thương ở ruột gây ra.