Triều Tiên: Thấy gì về chế độ Kim Jong-un qua việc tái hạ thủy chiến hạm bị lật úp?

Chuyện chiếc tàu chiến mới của Triều Tiên bị lật úp xuống biển trong quá trình hạ thủy hồi tháng trước đã trở thành tiêu đề của nhiều hãng tin quốc tế. Các cơ quan truyền thông đã theo dõi mọi diễn biến, từ việc con tàu được sửa và đưa trở lại mặt nước vào hôm 14/6.

Nhưng tại sao truyền thông quốc tế lại quan tâm như vậy? Khi không có bất kỳ thương vong nào, mà thiệt hại đối với thân tàu dường như cũng chẳng bao nhiêu?

Sự tò mò không liên quan nhiều đến bản thân sự cố này, mà vì cách nhà lãnh đạo Kim Jong-un phản ứng.

Ông Kim ngay lập tức lên án sự cố trên là "một hành vi tội phạm" và điều đó "không thể dung thứ", nói rằng vụ việc đã làm tổn hại đến "phẩm giá" của đất nước. Ông đã ra lệnh khôi phục chiến hạm ngay lập tức và trừng phạt những người chịu trách nhiệm. Bốn quan chức sau đó đã bị bắt giữ.

Cơn thịnh nộ này, cùng với sau đó là việc nhanh chóng sửa chữa con tàu, cho chúng ta nhiều bài học về chế độ Triều Tiên, vốn thường rất khó giải mã.

Đầu tiên, vụ việc cho thấy rằng Triều Tiên nghiêm túc như thế nào trong việc xây dựng một lực lượng hải quân có vũ khí hạt nhân.

Dù sở hữu kho vũ khí hạt nhân ngày càng lớn và tinh vi, cùng với một đội quân thường trực khổng lồ, hải quân Triều Tiên vẫn bị coi là yếu kém hơn nhiều so với các đối thủ của họ - Hàn Quốc, Nhật Bản và Mỹ - những nước có các hạm đội hải quân hùng mạnh nhất thế giới.

"Kim Jong-un tin rằng vũ khí hạt nhân là cách duy nhất để ông ta có thể bảo vệ đất nước, nhưng tất cả những gì họ có trên biển chỉ là một chiếc tàu ngầm cũ và một số tàu hộ tống nhỏ", Choi Il, một cựu thuyền trưởng hải quân Hàn Quốc, cho biết.

Do đó, ngay từ khi lên nắm quyền, ông Kim đã ưu tiên xây dựng một lực lượng hải quân hiện đại và hùng mạnh, được trang bị vũ khí hạt nhân.

Chiến hạm nói trên là bước đi đầu tiên quan trọng hướng tới mục tiêu này. Đây là một trong hai tàu khu trục mà Triều Tiên đã đóng trong năm qua, chiếc đầu tiên đã hạ thủy thành công vào tháng 4/2025. Với trọng lượng 5.000 tấn, đây là những tàu chiến lớn nhất mà Triều Tiên sở hữu, và về mặt lý thuyết, chúng có khả năng phóng tên lửa hạt nhân tầm ngắn.

Theo ông Choi, người hiện đang đứng đầu Viện nghiên cứu tàu ngầm của Hàn Quốc, rất hiếm khi một tàu khu trục lớp này bị lật trong quá trình đóng và hạ thủy, xét đến công nghệ tiên tiến cần thiết để đóng một con tàu như vậy.

Do đó, đây sẽ là "một sự cố rất đáng xấu hổ" đối với Kim Jong-un, chuyên gia này nói, vì điều đó "làm bật những hạn chế trong ngành đóng tàu của Triều Tiên".

Tệ hơn nữa, dự án hàng đầu này đã thất bại ngay trước mắt nhà lãnh đạo Triều Tiên. Ông Kim đã tham dự lễ hạ thủy con tàu, cùng với ái nữ Kim Ju-ae và một đám đông khán giả.

"Triều Tiên bị ám ảnh với việc phô trương. Tôi đoán họ đã lên kế hoạch cho một loạt các màn trình diễn, nên đương nhiên Kim không thể không tức giận", ông Choi nói thêm.

Tuy nhiên, các chuyên gia nắm vấn đề về tuyên truyền của Triều Tiên tin rằng ngoài sự tức giận và sỉ nhục, đằng sau cơn bùng nổ của ông Kim Jong-un còn nhiều điều hơn thế nữa.

Theo họ, việc công khai sự cố lật tàu như vậy là một chiến lược chính trị có chủ đích, và cho thấy ông Kim đang rời xa xu hướng của chế độ là che giấu những sự thật tiêu cực.

Bà Rachel Minyoung Lee từ Trung tâm Stimson có trụ sở tại Washington, người đã phân tích các tuyên truyền của Triều Tiên trong nhiều thập niên, giải thích cách thức vụ việc trở thành trụ cột cốt lõi trong chiến lược tuyên truyền của ông Kim.

Trước khi ông Kim Jong-un lên nắm quyền, và thậm chí trong những năm đầu cầm quyền, chế độ này sẽ che giấu mọi thông tin tiêu cực như một cách để kiểm soát câu chuyện.

Nhưng khi thông tin bắt đầu lan truyền tự do hơn ở Triều Tiên, việc che giấu những sự cố lớn như vậy trở nên khó khăn hơn.

"Lãnh đạo nhận ra rằng cố gắng che giấu những gì mà mọi người đã biết là điều ngớ ngẩn, và khi họ cho mọi người thấy họ đang giải quyết vấn đề mang lại hiệu quả hơn nhiều", bà Lee nhận định.

"Bây giờ, khi có vấn đề, bạn công khai, gọi tên những người chịu trách nhiệm và chứng minh với mọi người rằng nếu bạn không tròn nhiệm vụ, bạn sẽ bị trừng phạt. Và khi làm như vậy, bạn cho mọi người biết rằng chính phủ và lãnh đạo đang làm tốt công việc của họ".

Trong trường hợp chiến hạm lật úp, chiến lược này dường như đã phát huy hiệu quả đáng kinh ngạc. Việc sửa chữa đã hoàn thành trước thời hạn, chỉ trong hơn ba tuần, vượt ngoài mong đợi của các chuyên gia hải quân.

"Việc hạ thủy lại nhanh chóng cho thấy ngay cả thất bại cũng có thể biến thành thành công chính trị", theo ông Kim Dong-yup từ Đại học Nghiên cứu Triều Tiên ở Seoul.

Nhưng chuyên gia này cùng một số người khác nói rằng ông Kim đã tận dụng sự cố này không chỉ để thể hiện sự thành công mà còn để củng cố lòng trung thành của người dân đối với chế độ và hệ tư tưởng của chế độ - một đặc điểm nhất quán khác trong thời kỳ ông nắm quyền.

Con tàu bị lật trong lúc được hạ thủy từ bến tàu xuống biển - một thao tác hàng hải phức tạp - và một phần mũi tàu bị kẹt trên bệ hạ thủy. Nhưng thay vì trình bày đó là lỗi kỹ thuật, ông Kim Jong-un tuyên bố sự cố là do "sự bất cẩn và hết sức vô trách nhiệm".

Ngược lại, ông biểu dương một công nhân bị tử nạn trong quá trình đóng tàu vì đã "đổ máu và mồ hôi" vào dự án.

"Họ biến cái chết của người công nhân thành biểu tượng của lòng tận tụy nhằm củng cố lòng trung thành của người dân", ông Kim Dong-yup cho biết.

Thay vì xây dựng hình ảnh ông Kim Jong-un như một vị thần không thể mắc sai lầm như trường hợp của người cha Kim Jong-il và ông nội của ông là Kim Il-sung, họ đã vinh danh người công nhân trung thành này, ông Kim Dong-yup nói.

"Đây là một sự thay đổi lớn trong kỹ thuật quản trị của Triều Tiên và cho thấy khả năng thích ứng và kiểm soát câu chuyện đáng kinh ngạc của Kim Jong-un".

Còn theo chuyên gia về tuyên truyền Rachel Minyoung Lee, bài học lớn nhất là "Triều Tiên đạt được bất cứ mục tiêu nào mà họ đã đặt ra".

"Họ đặt mục tiêu là có một lực lượng hải quân được trang bị vũ khí hạt nhân, và bây giờ họ đang chứng minh rằng họ đang trên đường đạt được điều đó".

Không ai nghĩ rằng Triều Tiên có thể chế tạo tàu khu trục chỉ trong hơn một năm, hoặc sửa chữa thiệt hại này trong vòng chưa đầy một tháng, nhưng họ đã làm được, bà Lee nói thêm, giống như cách quốc gia này đã làm với chương trình hạt nhân và tên lửa, bất chấp sự hoài nghi ban đầu của thế giới.

Cựu thuyền trưởng hải quân, ông Choi, đồng quan điểm: "Mọi người có thể xem sự việc này và cười, và nghĩ rằng 'Ồ, Triều Tiên tụt hậu quá xa', nhưng họ đang đạt được tiến bộ đáng kể", ông nói.

Điều đáng lo nhất, theo ông và những người khác, là nhà lãnh đạo Triều Tiên quyết tâm biến hải quân của mình từ một lực lượng chỉ tuần tra trong vùng biển của họ thành một lực lượng có thể đi khắp đại dương và tiến hành các cuộc tấn công hạt nhân phủ đầu.

"Chúng ta phải cảnh giác và chuẩn bị phù hợp", giáo sư Kim kết luận.

Hosu Lee và Leehyun Choi tường thuật bổ sung.