Thái Lan cáo buộc, Campuchia phủ nhận đặt mìn, căng thẳng gia tăng

Thái Lan cáo buộc Campuchia gần đây đã đặt mìn tại khu vực biên giới đang tranh chấp, Phnom Penh phủ nhận. Diễn biến mới càng khiến căng thẳng hai nước leo thang, theo Reuters.

Chính quyền Thái Lan đưa ra cáo buộc trên sau khi ba binh sĩ nước này bị thương do dẫm phải mìn khi đi tuần tra hôm 16/7 tại phía Thái Lan của khu vực biên giới tranh chấp giữa tỉnh Ubon Ratchathani và tỉnh Preah Vihear của Campuchia.

Theo Bangkok Post, sự việc diễn ra tại khu vực Chong Bok, huyện Nam Yuen, thuộc tỉnh Ubon Ratchathani.

Trong số ba người bị thương, binh nhất Thanapat Huiwan bị đứt lìa bàn chân trái ở mắt cá chân và sau đó được đưa đến bệnh viện bằng trực thăng.

Hai binh sĩ khác, Trung sĩ Patiphant Srilasak và Binh nhất Nathawut Srikhem, bị đau ngực và được đến bệnh viện để điều trị.

Campuchia phủ nhận cáo buộc này, đồng thời khẳng định các binh sĩ này đã đi chệch khỏi tuyến tuần tra được thỏa thuận và kích nổ mìn còn sót lại từ những thập kỷ chiến tranh.

Triệu hồi đại sứ

Nếu căng thẳng biên giới hai nước tiếp tục leo thang, Thái Lan có thể sẽ triệu hồi đại sứ tại Campuchia, Quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai tuyên bố vào ngày 21/7.

Nhằm ngăn chặn tình hình xấu đi thành một cuộc xung đột vũ trang công khai giữa hai nước – đặc biệt tại điểm nóng quanh di tích cổ Ta Muen Thom ở tỉnh Surin – ông Phumtham cho biết ông đã quyết định điều động hai đại đội cảnh sát kiểm soát đám đông để duy trì hòa bình và trật tự.

Ông nói rằng mình đã thảo luận về ý tưởng triển khai lực lượng cảnh sát nhằm tránh các cuộc đối đầu không cần thiết giữa quân đội Thái và Campuchia, sau khi có hơn 7.000 du khách Thái và Campuchia đến thăm khu vực này vào ngày 20/7.

Theo ông, động thái này nhằm cho cộng đồng quốc tế thấy rằng Thái Lan đang cố gắng tránh một cuộc đối đầu vũ trang không đáng có với Campuchia, và không muốn dân thường của cả hai nước bị tổn hại.

Trước đó, vào hôm 20/7, Quân đội Thái Lan cho biết trong khoảng thời gian từ ngày 18 đến 20/7, họ đã phát hiện 10 quả mìn loại PMN-2 do Nga sản xuất – loại mìn mà Thái Lan không sử dụng hay lưu trữ – tại khu vực gần nơi xảy ra vụ nổ mìn làm binh sĩ bị thương.

"Đây là sự vi phạm rõ ràng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Vương quốc Thái Lan, cũng như là hành động vi phạm trắng trợn các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế," bà Maratee Nalita Andamo, Phó phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Thái Lan, tuyên bố tại Bangkok hôm 20/7.

Cùng ngày, Bộ Ngoại giao Thái Lan đã đưa ra cáo buộc và lên án Campuchia sử dụng mìn chống bộ binh – hành động vi phạm Công ước Ottawa, vốn cấm sử dụng loại vũ khí này.

Cả Campuchia và Thái Lan đều đã ký Công ước này vào năm 1997, và phê chuẩn vào năm 1998.

"Chính phủ Hoàng gia Thái Lan kịch liệt lên án việc sử dụng mìn chống bộ binh," tuyên bố của Bộ Ngoại giao nêu rõ.

Phản bác lại cùng ngày, Trung tướng Maly Socheata – Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Campuchia đã bác bỏ cáo buộc từ phía Thái Lan rằng Campuchia phải chịu trách nhiệm về vụ nổ mìn hôm 16/7.

"Campuchia hoàn toàn bác bỏ cáo buộc của Thái Lan. Việc các binh sĩ Thái bị thương là do họ đã đi chệch khỏi các tuyến tuần tra đã thỏa thuận, vi phạm Biên bản Ghi nhớ năm 2000 (MoU 2000)," trang Khmer Times dẫn lời Trung tướng Socheata.

"Họ đã mở một lối đi mới vào lãnh thổ Campuchia – nơi vẫn còn tồn tại mìn chưa nổ, là những tàn dư chết người của chiến tranh mà Campuchia đã nhiều lần cảnh báo."

Bà nói rằng việc binh sĩ Thái xâm nhập vào đất Campuchia không chỉ là hành động không được phép mà còn là vi phạm nghiêm trọng chủ quyền lãnh thổ, nhấn mạnh khu vực xảy ra vụ nổ rõ rằng nằm trong lãnh thổ Campuchia, theo bản đồ tỷ lệ 1:200.000 được thiết lập từ quá trình phân định ranh giới lịch sử giữa Đông Dương và Xiêm, phù hợp với các hiệp ước Pháp–Xiêm năm 1904 và 1907.

"Campuchia kêu gọi phía Thái Lan thực hiện đầy đủ MoU 2000 và sử dụng các cơ chế quốc tế đã được thiết lập, như Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ), để giải quyết tranh chấp một cách hòa bình."

Trung tướng Socheata cũng bày tỏ lo ngại nghiêm trọng về ý đồ của quân đội Thái Lan.

"Tại sao các binh sĩ Thái lại được chỉ đạo tuần tra bên ngoài tuyến đường đã thỏa thuận, trong khi họ biết rõ nguy cơ từ mìn chưa nổ, mặc cho những việc Campuchia đã nhiều lần cảnh báo? Liệu đây có phải là hành động khiêu khích có chủ ý nhằm thổi bùng căng thẳng?"

Hiện tại, Campuchia vẫn còn sót lại rất nhiều mìn chưa nổ từ các cuộc chiến trong quá khứ.

Theo dữ liệu từ Trung tâm Hành động Bom mìn Campuchia, hiện vẫn còn khoảng bốn đến sáu triệu quả mìn rải rác khắp đất nước này.

Trong bốn tháng đầu năm 2025, có 5 người thiệt mạng và khoảng một chục người bị thương do mìn và vật nổ chưa nổ tại Campuchia.

Khu vực nơi xảy ra vụ nổ mìn ở gần địa điểm một binh sĩ Campuchia thiệt mạng sau một vụ đấu súng ngắn giữa binh lính hai bên vào tháng Năm.

Trong một diễn biến liên quan, cũng trong hôm 20/7, Thiếu tướng Winthai Suvaree, người phát ngôn quân đội Thái Lan, cho biết rằng một ngày trước đó, quân đội Thái Lan đã tìm thấy thêm hai quả mìn chống bộ binh mới trên lãnh thổ Thái Lan, gần khu vực biên giới với Campuchia – nơi ba binh sĩ Thái nói trên bị thương do mìn nói trên.

Một trong hai quả mìn này cách vị trí ba binh sĩ bị thương chỉ khoảng 30cm, ông Winthai cho hay, đồng thời cho biết cả hai quả mìn đã được tháo gỡ và xử lý an toàn.

Thiếu tướng Winthai cũng cho biết quân đội sẽ gặp các tùy viên quốc phòng nước ngoài vào ngày 22/7 để thông tin về các phát hiện mới nhất.

Ông cũng kêu gọi các quốc gia thành viên ASEAN và cộng đồng quốc tế lên án Campuchia về vấn đề này.

Một số chuyên gia về chính sách đối ngoại của Campuchia cũng đã kêu gọi ASEAN đóng vai trò trung gian tích cực và thúc đẩy việc phi quân sự hóa các khu vực biên giới đang tranh chấp nhằm giảm căng thẳng và hướng tới một nền hòa bình bền vững, theo Khmer Times.

Tuy nhiên, do nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ, ASEAN không thể tác động quá nhiều vào tranh chấp giữa Thái Lan và Campuchia, bất chấp cam kết của khu vực về sự hòa bình và ổn định.

Phát biểu tại một hội thảo với chủ đề quan hệ Campuchia - Thái Lan vào ngày 19/7, ông Aun Chhengpor, một nhà nghiên cứu chính sách tại tổ chức Future Forum, nhận định rằng ASEAN, với tư cách là một thể chế, khó có khả năng đóng vai trò trực tiếp, nhưng ASEAN, với tư cách là một nền tảng, vẫn có thể tạo ra không gian cho các cuộc đàm phán tiềm năng".

Tuy nhiên, ông nhấn mạnh tới việc ASEAN không thể can thiệp nếu cả hai quốc gia không đề nghị hỗ trợ.

Chuyên gia tư vấn chiến lược độc lập Po Sovinda cũng đồng tình với quan điểm này và cho rằng "vai trò của ASEAN phần lớn phụ thuộc vào việc cả hai quốc gia có đề nghị làm trung gian hay không".

Tới thời điểm hiện tại, cả Thái Lan và Campuchia đều chưa chính thức yêu cầu ASEAN hỗ trợ.

ASEAN cũng cần phải vào cuộc để hạ nhiệt căng thẳng, do tranh chấp giữa Campuchia và Thái Lan có thể ảnh hưởng tới cả khu vực, ông Pou Sothirak, đồng tác giả cuốn Preah Vihear: A Guide to the Thai-Cambodian Conflict and its Solutions (Tạm dịch: Preah Vihear: Cẩm nang xung đột Thái Lan – Campuchia và các giải pháp), nói tại sự kiện.

Dù vậy, ông Pou Sothirak cũng lưu ý rằng các cơ chế giải quyết tranh chấp của ASEAN là không bắt buộc và nhóm này thiếu các công cụ cưỡng chế.

"ASEAN không có phương tiện để buộc các bên thực hiện những gì ASEAN nói. Nên điều tốt nhất ASEAN có thể làm là... gây áp lực," ông nói, đồng thời gợi ý ASEAN có thể tạo ra một nền tảng ngoại giao kín đáo, nơi hai bên có thể thảo luận một cách âm thầm, tránh xa ánh nhìn của công chúng.

Nhưng "tránh xa ánh nhìn của công chúng" dường như đi ngược lại điều mà Thái Lan và Campuchia đang làm.

Căng thẳng

Hôm 19/7, cựu Thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra nói với truyền thông nước này rằng đã quyết định ngừng liên lạc với bạn cũ Hun Sen vì lo ngại các cuộc trò chuyện giữa họ có thể bị bí mật ghi âm lại.

Ông cũng kêu gọi chính quyền Thái Lan gửi đơn khiếu nại lên Liên Hợp Quốc liên quan đến vụ nổ mìn khiến các binh sĩ Thái bị thương, theo hãng truyền thông Thái Khaosod English.

Tới ngày 20/7, Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen đã đáp trả, khẳng định chính ông mới là người không muốn nói chuyện với ông Thaksin, sau khi con gái của ông Thaksin, tức Thủ tướng đang bị đình chỉ - bà Paetongtarn Shinawatra - đã "tỏ ra ngạo mạn và coi thường tôi".

"Hơn nữa, tôi chẳng có hứng thú gì để nói chuyện với một người đã bị kết án và còn đang chuẩn bị đối mặt với thêm các cáo buộc khác. Vậy nên, đừng tự cao – nói chuyện với ông chỉ khiến tôi thêm rắc rối!" ông Hun Sen viết trên tài khoản Facebook cá nhân vào ngày 20/7.

Mối quan hệ của hai nhà chính trị gia đang xuống dốc không phanh, khi mới chỉ vào tháng 2/2024, ông Hun Sen còn tới thăm ông Thaksin tại dinh thự Ban Chan Song La ở Bangkok để tăng cường "tình anh em" 32 năm giữa hai người.

Ông Thaksin từng hai lần đắc cử thủ tướng Thái Lan, nhưng bị lật đổ trong một cuộc đảo chính quân sự năm 2006.

Ông rời Thái Lan vào năm 2008 để tránh án tù vì cáo buộc tham nhũng mà ông cho là mang động cơ chính trị. Tới tháng 8/2023 ông mới trở về nước.

Chỉ mới tuần trước, ông Thaksin đã ra tòa để tự bào chữa trong vụ án phỉ báng hoàng gia – một vụ kiện mang tính bước ngoặt đối với dòng họ chính trị của ông.