Tố Việt Nam bồi đắp trái phép: Chiêu hỏa mù của Trung Quốc?

Hôm 15/5, một viện nghiên cứu tại Bắc Kinh đưa ra cảnh báo rằng Việt Nam đang gia tăng bồi đắp đảo trên Biển Đông. Tới ngày 22/5, có một số chuyên gia cho rằng đây là cách mà Trung Quốc “gán tiếng xấu” cho Việt Nam.

Trong một bài viết ngày 15/5, báo South China Morning Post (SCMP) dẫn nghiên cứu của Quốc Quan Trí Khố (Grandview Institution) với nội dung rằng Việt Nam "đã chiếm thêm đảo và rạn san hô, tăng thêm binh sĩ đồn trú và xây dựng thêm cơ sở hạ tầng hơn bất kỳ quốc gia ven biển nào khác".

Grandview là một viện nghiên cứu được thành lập năm vào năm 2013 tại Bắc Kinh.

Truyền thông Việt Nam ngày 16/5 đã trích dẫn ý kiến chuyên gia gọi nhận định của Viện Grandview là "vu cáo, bóp méo sự thật".

Báo Thanh Niên dẫn ý kiến của Tiến sĩ Satoru Nagao (Viện Nghiên cứu Hudson, Mỹ) cho rằng: "Đánh giá của Grandview Institution bỏ qua lịch sử của khu vực này và tuyên truyền thông tin sai sự thật."

Tới ngày 22/5, SCMP đăng tải một bài viết nhắc tới khả năng Trung Quốc đang dùng báo cáo của Grandview để đánh lạc hướng dư luận khỏi mâu thuẫn giữa Bắc Kinh và Manila.

‘Gán tiếng xấu’ cho Việt Nam

Bài viết ngày 22/5 nói trên của SCMP dẫn lời Tiến sĩ Nguyễn Khắc Giang, nghiên cứu viên khách mời thuộc Viện ISEAS (Singapore), như sau:

"Bắc Kinh có thể đang muốn gán tiếng xấu cho các quốc gia ở Đông Nam Á, bao gồm cả Việt Nam và Philippines, khi mô tả các quốc gia này như những kẻ gây rối."

Ông Giang nói thêm rằng Bắc Kinh đang tìm cách làm suy yếu vị thế của Việt Nam và cô lập Việt Nam khỏi các quốc gia khác, những nước cũng có yêu sách về Biển Đông.

Ông Daniel Russel, cựu quan chức ngoại giao Mỹ từng phụ trách Đông Á dưới thời Tổng thống Barack Obama, từng nêu nhận xét rằng “chiêu quen thuộc của Trung Quốc là cô lập mục tiêu trong các chiến dịch gây sức ép.”

Cũng trong bài viết nói trên của SCMP, ông Vũ Khang, nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Khoa Chính trị học tại Trường Đại học Boston, đánh giá rằng báo cáo của Grandview chính là một thông điệp gửi đến Việt Nam – việc nâng cấp quan hệ giữa hai nước sẽ không khiến Bắc Kinh xao nhãng tới tranh chấp ở Biển Đông.

“Bắc Kinh muốn giảm thiểu khả năng Việt Nam phản đối Trung Quốc, trong khi Trung Quốc tiếp tục các hoạt động bồi đắp.

“Nhắc tới vấn đề này một cách công khai, ngay sau khi quan hệ Việt-Trung được nâng cấp, có thể giúp Bắc Kinh khẳng định chủ quyền và hạn chế phản ứng từ Việt Nam,” ông Khang nhận định.

Ở đây ông Khang đang nói tới mối quan hệ "Cộng đồng chia sẻ tương lai Việt Nam - Trung Quốc" được thiết lập vào tháng 12/2023 khi Chủ tịch Tập Cận Bình tới Hà Nội.

Theo một báo cáo công bố hồi tháng 3/2024 của Bộ Quốc phòng Nhật Bản, Trung Quốc đã tiến hành hàng loạt các hoạt động bồi đắp đảo quy mô lớn, với tốc độ nhanh ở bảy thực thể thuộc quần đảo Trường Sa.

Trong mục “Đánh giá an ninh” của báo cáo này, Bộ Quốc phòng Nhật Bản nêu ra hai điều:

Báo cáo của Viện Nghiên cứu Minh bạch Hàng hải châu Á (AMTI) hồi cuối năm 2023 cũng cho thấy Trung Quốc đang tiếp tục phá hủy khoảng 6.691 hecta san hô khi cào sò tai tượng trên Biển Đông.

"Việc Việt Nam nạo vét và bồi đắp trong thời gian qua rõ ràng là để đáp trả trước việc xây đảo và quân sự hóa của Trung Quốc trong thập kỷ trước."

"Việc một viện nghiên cứu có trụ sở tại Bắc Kinh lên tiếng chỉ trích về các hoạt động này của Việt Nam là cực kỳ đạo đức giả," Đại tá Raymond M. Powell từ Đại học Stanford, người thường xuyên theo dõi hoạt động tàu của Trung Quốc trên Biển Đông, nhận định với BBC News Tiếng Việt ngày 16/5.

Thứ Bảy 11/5, Cảnh sát biển Philippines cho biết đã cử một tàu đến Bãi Sa Bin thuộc quần đảo Trường Sa, nơi mà Philippines cáo buộc Trung Quốc đang xây dựng một đảo nhân tạo.

Ngày 13/5, Trung Quốc bác bỏ cáo buộc nói trên, cho rằng điều này “vô căn cứ và hoàn toàn là tin đồn".

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân phát biểu trong buổi họp báo ngày 13/5:

“Gần đây, Philippines liên tục tung tin đồn, cố tình bôi nhọ Trung Quốc và tìm cách đánh lạc hướng cộng đồng quốc tế, điều này hoàn toàn vô ích."

Ông kêu gọi Manila "giải quyết các tranh chấp trên biển một cách thỏa đáng thông qua đàm phán và tham vấn".

Philippines gần đây đã cho thấy phản ứng ngày càng cứng rắn trước Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông, trong đó rõ rệt nhất là việc Philippines tăng cường quan hệ với Mỹ.

Hồi tháng 4, hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nhật - Philippines đã mở ra một chương mới trong liên minh ba nước.

Khởi động cuộc họp tại Nhà Trắng, ông Biden khẳng định hiệp ước phòng thủ chung có từ những năm 1950 giữa Washington và Manila có yêu cầu Mỹ phải đáp trả khi có một cuộc tấn công vũ trang nhằm vào Philippines trên Biển Đông.

"Cam kết quốc phòng của Hoa Kỳ đối với Nhật Bản và Philippines là không thể lay chuyển," ông Biden nhấn mạnh.

Đây được coi là thành công của Tổng thống Philippines Marcos Jr., khi ông đã giải tỏa được tính chất mơ hồ lâu nay của hiệp ước bằng việc chỉ rõ ra rằng hiệp ước sẽ áp dụng cho các tranh chấp trên Biển Đông.

Đánh giá với BBC News Tiếng Việt, Đại tá Powell cho rằng Philippines tiếp tục cho thấy chiến lược vùng xám của Trung Quốc đang "dễ bị tổn hại" trước sự soi xét của chính phủ các nước và "dũng cảm" phô bày công khai trước quốc tế.

Trong khi đó, những năm qua Việt Nam liên tục lặp lại tuyên bố "khẳng định Việt Nam có đầy đủ bằng chứng lịch sử và cơ sở pháp lý để khẳng định chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa".

Tuy nhiên, cách thức xử lý tranh chấp của Việt Nam sẽ khó có thể giống như Philippines do “phụ thuộc nặng về kinh tế, nhất là về chính trị và lại tiếp giáp với Trung Quốc trên đất liền”, nhà nghiên cứu Song Phan trả lời với BBC ngày 16/5.

Viện Grandview viết gì?

Theo bài viết trên SCMP hôm 15/5, Viện Grandview cho rằng Việt Nam "đã chiếm thêm đảo và rạn san hô, tăng thêm binh sĩ đồn trú và xây dựng thêm cơ sở hạ tầng hơn bất kỳ quốc gia ven biển khác".

Đồng thời, Viện Grandview đưa ra nhận định rằng, tính trong 3 năm qua, Việt Nam đã bồi đắp đảo trên Biển Đông nhiều hơn 40 năm trước đó.

Viện Grandview cảnh báo hoạt động này có thể "gây phức tạp và mở rộng" tranh chấp về chủ quyền Biển Đông.

Báo cáo Tình trạng An ninh Biển Đông 2023 (2023 South China Sea Security Situation Report) do Viện Grandview thực hiện và đăng tải vào tháng 1/2024 cho rằng Việt Nam đã bồi đắp trên những hòn đảo và bãi san hô "chiếm đóng trái phép" của Trung Quốc từ năm 2022 đến năm 2023:

"Từ năm 2022 đến 2023, Việt Nam đã bồi đắp diện tích đáng kể trên các hòn đảo và đá san hô chiếm đóng trái phép trong quần đảo Nam Sa của Trung Quốc.

"Trong số 29 hòn đảo và bãi san hô trong quần đảo Nam Sa mà Việt Nam chiếm đóng trái phép thì Việt Nam đã nạo vét đáng kể và bồi đắp đất trên 5 hòn đảo và bãi san hô [...]," báo cáo viết.

Nam Sa là tên gọi của Trung Quốc đối với quần đảo Trường Sa mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền.