Trump chứng kiến Campuchia, Thái Lan ký thỏa thuận giải quyết xung đột biên giới
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul và Thủ tướng Campuchia Hun Manet vừa ký một "thỏa thuận hòa bình" chung dưới sự chứng kiến của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong khuôn khổ Thượng đỉnh ASEAN tại Kuala Lumpur hôm 26/10.
Khi Thái Lan và Campuchia chấm dứt giao tranh hồi tháng Bảy, lệnh ngừng bắn đó được đưa ra không lâu sau khi ông Trump cảnh báo rằng cuộc chiến của họ có thể đe dọa các thỏa thuận thương mại và đàm phán thuế quan của hai nước với Mỹ.
Với lễ ký kết hôm 26/10, cùng với việc ông Trump công bố một thỏa thuận thương mại Mỹ - Campuchia và một thỏa thuận khoáng sản với Thái Lan, ông đã cho thấy rõ ràng rằng chính quyền của mình sẽ sử dụng các hiệp định thương mại như một công cụ ngoại giao chủ chốt để gây sức ép buộc các nước gìn giữ hòa bình.
"Chúng tôi thực hiện các giao dịch – rất nhiều – với cả hai quốc gia, miễn là họ sống trong hòa bình," ông Trump nói.
"Và tôi thực sự cảm thấy rằng khi chúng tôi ký kết các thỏa thuận, với hai quốc gia mà chúng tôi làm ăn cùng rất nhiều, chúng tôi phải tận dụng các mối quan hệ kinh tế đó để đảm bảo họ không lao vào chiến tranh."
Có gì trong thỏa thuận?
Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul và Thủ tướng Campuchia Hun Manet "cam kết giảm leo thang căng thẳng và khôi phục lòng tin" cũng như thúc đẩy mối quan hệ hữu nghị giữa hai nước.
Hai bên đồng ý triển khai các bước nhằm đảm bảo thực thi hiệu quả lệnh ngừng bắn, vốn đã được ký kết từ hồi đầu tháng Tám, trong đó có thể kể đến việc rút vũ khí hạng nặng khỏi khu vực biên giới và đưa về các căn cứ quân sự của mỗi nước dưới sự giám sát của Nhóm Quan sát viên Lâm thời và sau đó là Nhóm Quan sát viên ASEAN (AOT).
Hai bên cũng đề ra cam kết "kiềm chế việc lan truyền hoặc cổ súy thông tin sai lệch, cáo buộc hay ngôn từ kích động - dù qua kênh chính thức hay không chính thức".
Lời hứa này thể hiện ý định đẩy lùi cuộc khẩu chiến giữa hai quốc gia kể từ khi xung đột biên giới bùng nổ hồi tháng Bảy, khi cả hai tìm cách giành sự ủng hộ từ công chúng trong nước và sự đồng cảm từ quốc tế.
Hai bên cũng sẽ phối hợp rà phá bom mìn nhân đạo ở khu vực biên giới, theo thỏa thuận đã đạt được trước đó tại Ủy ban Biên giới Chung.
Sau khi thực hiện hiệu quả các biện pháp nói trên, Thái Lan và Campuchia sẽ công nhận việc chấm dứt giao tranh.
"Như một cử chỉ thể hiện thiện chí, Thái Lan cam kết thả ngay các tù nhân chiến tranh," thỏa thuận cho hay.
Trước đó, vào hôm 29/7, Quân đội Hoàng gia Thái Lan đã chính thức gọi 18 binh sĩ Campuchia họ bắt giữ là tù nhân chiến tranh.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Bất đồng trong cách gọi thỏa thuận
Dù phía Thái Lan khẳng định trong các buổi họp báo rằng họ chỉ ký "Tuyên bố chung về quan hệ Thái Lan – Campuchia" chứ không gọi đó là một thỏa thuận hòa bình, nhưng rõ ràng ông Trump – và có lẽ cả Malaysia – lại có cách hiểu khác.
Trong phần phát biểu mở đầu, ông Trump nói rằng họ đang ký kết "Hiệp định Hòa bình Kuala Lumpur".
Trong khi đó, tấm phông nền trên sân khấu sự kiện do phía Malaysia chuẩn bị lại ghi dòng chữ: "Vì Hòa bình: Thỏa thuận Hòa bình Campuchia – Thái Lan".
Tại cuộc họp báo của Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan, phóng viên của BBC đã hỏi rằng Thái Lan gọi thỏa thuận vừa ký là gì, trong khi Tổng thống Trump gọi đó là "Hiệp định Hòa bình Kuala Lumpur".
Ngoại trưởng Sihasak Phuangketkeow khẳng định rằng thỏa thuận này vẫn giữ nguyên tên gọi mà phía Thái Lan đã công bố hôm 25/10 – tức là "tuyên bố chung" về kết quả của cuộc gặp song phương Thái Lan – Campuchia.
Khi phóng viên của chúng tôi hỏi lại liệu có thể gọi đây là một thỏa thuận hòa bình hay không, ông đáp: "Tôi sẽ gọi nó là một lộ trình hướng tới hòa bình."
Trả lời các câu hỏi trước đó về vai trò của Mỹ, Bộ trưởng Phuangketkeow nói rằng Mỹ và Malaysia chỉ "đóng vai trò hỗ trợ", còn các cuộc thảo luận thực chất chỉ diễn ra giữa Thái Lan và Campuchia.
Diễn biến xung đột trước đó
Cuộc tranh chấp lãnh thổ giữa hai nước láng giềng Đông Nam Á này đã kéo dài hơn một thế kỷ, kể từ khi đường biên giới của họ được vẽ ra sau thời kỳ Pháp chiếm đóng Campuchia.
Tình hình trở nên căng thẳng vào năm 2008, khi Campuchia tìm cách đăng ký ngôi đền có niên đại thế kỷ 11 nằm trong khu vực tranh chấp là Di sản Thế giới của UNESCO - động thái này đã vấp phải phản đối dữ dội từ Thái Lan.
Trong nhiều năm qua, đã xảy ra những vụ đụng độ lẻ tẻ khiến nhiều binh sĩ và dân thường ở cả hai bên thiệt mạng.
Nhiều tháng căng thẳng tại các khu vực biên giới tranh chấp giữa Campuchia và Thái Lan đã bùng phát thành xung đột công khai vào tháng Bảy, khiến khoảng 40 người thiệt mạng.
Từ đó đến thời điểm thoả thuận hôm 26/10 được ký kết, một lệnh ngừng bắn mong manh được duy trì, song "cuộc đấu khẩu" - được thổi bùng bởi tinh thần dân tộc chủ nghĩa trên mạng xã hội – vẫn khiến tình hình rất căng thẳng.
Hiện chưa có ai đưa ra con số chính xác về mức thiệt hại từ cuộc xung đột giữa Campuchia và Thái Lan, nhưng chắc chắn là rất lớn.
Hoạt động thương mại thường niên trị giá hàng tỷ đô la đã giảm xuống mức "nhỏ giọt". Hàng trăm ngàn lao động Campuchia đã rời Thái Lan, trong khi du khách Thái Lan cũng ngừng sang Campuchia.
Cuộc đối đầu đã khơi dậy mối bất hòa sâu sắc giữa những người theo chủ nghĩa dân tộc ở cả Thái Lan và Campuchia. Hàng trăm ngàn lao động nhập cư Campuchia đã rời Thái Lan, khiến cho nền kinh tế Campuchia vốn đã gặp nhiều trở ngại, càng trở nên khó khăn hơn.
Nguồn hình ảnh, Bộ Quốc phòng Thái Lan
Tháng 2/2025
- 13/2: Binh sĩ và người dân Campuchia biểu tình tại khu vực đền Ta Muean Thom, hát quốc ca, tuyên bố chủ quyền.
- 28/2: Tại Chong An Ma, binh sĩ Campuchia bị Thái Lan cáo buộc phóng hỏa một cái chòi của Thái Lan, xâm nhập sâu 150m vào lãnh thổ Thái Lan và đào công sự.
Tháng 5/2025
- 28/5: Xảy ra đấu súng tại Chong Bok, một binh sĩ Campuchia thiệt mạng.
- 29/5: Thủ tướng Hun Manet tuyên bố Campuchia không mong muốn xung đột với Thái Lan, nhưng sẽ dùng vũ lực nếu chủ quyền bị xâm phạm. Campuchia tăng quân và vũ khí hạng nặng ở khu vực biên giới. Tổng Tư lệnh Lục quân hai nước gặp gỡ, hội đàm và thống nhất rút quân khỏi nơi đụng độ.
Tháng 6/2025
- 1/6: Campuchia muốn đưa vấn đề tranh chấp biên giới ra Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ). Thái Lan không đồng ý, khẳng định vẫn ưu tiên cơ chế đàm phán song phương và Ủy ban Biên giới chung (JBC) để giải quyết tranh chấp. Thái Lan đặt quân đội vùng biên giới vào trạng thái sẵn sàng chiến đấu.
- 2/6: Quốc hội Campuchia thông qua đề xuất của Chủ tịch Thượng viện Hun Sen đưa bốn khu vực tranh chấp ra ICJ. Lực lượng Biên phòng Campuchia bắn hạ một thiết bị bay không người lái ở tỉnh Preah Vihear, gần biên giới Thái Lan.
- 4/6: Thủ tướng Hun Manet tuyên bố sẽ nộp đơn lên ICJ dù Thái Lan có đồng ý hay không. Chính phủ Thái Lan tái khẳng định sẽ giải quyết tranh chấp bằng đối thoại song phương.
- 5/6: Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan Phumtham Wechayachai đến Phnom Penh đàm phán với người đồng cấp Campuchia. Thái Lan kêu gọi Campuchia giảm leo thang và quay lại cơ chế song phương JBC.
- 6–7/6: Thái Lan tuyên bố sẵn sàng triển khai một "chiến dịch cấp cao". Hai bên tăng cường lực lượng tại biên giới. Tại Bangkok, hàng trăm người biểu tình trước Đại sứ quán Campuchia. Thái Lan đóng cửa một số cửa khẩu và giới hạn giờ hoạt động tại các cửa khẩu chính. Bộ trưởng Phumtham triệu tập cuộc họp khẩn Hội đồng An ninh Quốc gia (NSC).
- 8/6: Thái Lan và Campuchia đạt thỏa thuận rút quân về vị trí ban đầu.
- 11/6: Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra đến thăm khu vực tranh chấp biên giới với Campuchia và chủ trì cuộc họp an ninh. Ông Hun Sen kêu gọi góp tiền cho quân đội để "kháng chiến chống sự xâm lược của Thái Lan".
- 14/6: Họp Ủy ban Biên giới chung Thái Lan – Campuchia (JBC).
- 15/6: Thủ tướng Hun Manet chính thức công bố việc đệ đơn khiếu nại lên ICJ.
- 17/6: Campuchia đóng toàn bộ các cửa khẩu biên giới với Thái Lan.
- 18/6: Chủ tịch Thượng viện Hun Sen tung băng ghi âm cuộc trò chuyện riêng với Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra.
- 19/6: Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra xin lỗi người dân Thái Lan.
- 21/6 và 28/6: Người dân Thái Lan biểu tình yêu cầu Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra từ chức.
Tháng 7/2025:
- 1/7: Tòa án Hiến pháp Thái Lan đình chỉ chức vụ thủ tướng của bà Paetongtarn Shinawatra sau vụ bê bối điện thoại với ông Hun Sen.
- 10/7: Cựu Thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra, cha bà Paetongtarn, tuyên bố cắt đứt quan hệ với Hun Sen.
- 14/7: Chủ tịch Thượng viện Hun Sen nói ông Thaksin Shinawatra có "hành vi phản quốc" khi tiết lộ tài liệu nhạy cảm của Thái Lan.
- 16/7: Hai binh sĩ Thái Lan giẫm trúng mìn tại khu vực biên giới chưa phân định với Campuchia. Quân đội Thái Lan cho biết đây là mìn PMN-2 do Nga sản xuất, mới được đặt gần đây. Phía Campuchia nói đó là mìn sót lại từ các cuộc chiến tranh trước đây.
- 23/7: Một vụ nổ mìn xảy ra khiến năm binh sĩ Thái Lan bị thương, trong đó một người bị cụt mất một chân. Thái Lan hạ cấp quan hệ với Campuchia, triệu hồi đại sứ về nước và trục xuất ngoại giao đoàn Campuchia.
- 24/7: Thái Lan đóng cửa biên giới. Hai bên nổ súng giao tranh, ít nhất 2 lính Thái Lan bị thương. Bên này cáo buộc bên kia nổ súng trước.
- 29/7: thỏa thuận ngừng bắn giữa Thái Lan và Campuchia chính thức có hiệu lực, sau cuộc đàm phán tại Malaysia vào ngày 28/7, chấm dứt giao tranh dữ dội kéo dài 5 ngày. Cùng ngày, Quân đội Hoàng gia Thái Lan đã chính thức gọi 18 binh sĩ Campuchia họ bắt giữ là tù nhân chiến tranh.
Tháng 8/2025
- 7/8: Campuchia và Thái Lan đã nhất trí về khuôn khổ ngừng bắn và giảm leo thang toàn diện trong phiên họp đặc biệt của Ủy ban Biên giới chung (JBC) tại Kuala Lumpur, Malaysia.
- 9/8: Ba binh sĩ Thái Lan đã bị thương do mìn khi đang tuần tra tại khu vực giữa tỉnh Sisaket của Thái Lan và tỉnh Preah Vihear của Campuchia.
- 29/8: Tòa Hiến pháp Thái Lan phế truất Thủ tướng Paetongtarn với lý do vi phạm quy tắc về đạo đức công vụ, liên quan cuộc gọi với Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen.
Tháng 9/2025
- 5/9: ông Anutin Charnvirakul được bầu làm Thủ tướng Thái Lan sau khi dễ dàng vượt qua cuộc bỏ phiếu tại Quốc hội, đánh bại ứng cử viên của đảng từng thống trị do gia tộc Shinawatra lãnh đạo.
- 17/9: Cảnh sát Thái Lan đã bắn hơi cay và đạn cao su vào 200 người dân Campuchia khi họ biểu tình tại một khu vực biên giới tranh chấp, khiến ít nhất 23 người bị thương.
- 28/9: Quân đội Thái Lan cáo buộc Campuchia đã kích động một cuộc đụng độ để biến Thái Lan thành bên vi phạm thỏa thuận ngừng bắn, trong khi Campuchia đổ lỗi cho đối phương và mời một bên thứ ba tới hiện trường.
