Vợ tù binh Ukraine: phản quốc hoặc chồng bị tra tấn

Svitlana nói rằng bà chưa bao giờ nghĩ đến việc phản quốc, "không một giây nào".

"Chồng tôi sẽ không bao giờ tha thứ cho tôi," bà nói khi gặp chúng tôi tại căn hộ của bà gần Kyiv.

Trong hơn hai năm qua, người phụ nữ 42 tuổi này đã ngóng trông tin tức về chồng mình, Dima, một bác sĩ quân y bị Nga bắt giữ, cho đến khi bà đột nhiên nhận được cuộc điện thoại.

Ở đầu dây bên kia, một giọng nói khuyên nếu bà phản quốc, họ sẽ đối xử với Dima tử tế hơn, thậm chí là sớm trả tự do cho ông.

"Một số điện thoại Ukraine gọi tới. Tôi bắt máy và người đàn ông bên kia giới thiệu mình là Dmitry," Svitlana kể lại. "Hắn ta nói giọng Nga."

"Hắn nói, 'Cô có thể đốt một phòng tuyển quân, phóng hỏa một phương tiện quân sự hoặc phá một hộp điện của công ty Đường sắt Ukraine'."

Còn một lựa chọn khác: tiết lộ vị trí của các đơn vị phòng không gần đó - nơi đặt khí tài quân sự quan trọng giúp bảo vệ bầu trời Ukraine khỏi máy bay không người lái (drone) và tên lửa của Nga.

Khi Dmitry đưa ra các gợi ý, Svitlana kể bà đã nhớ lại các hướng dẫn mà chính quyền Ukraine đã cung cấp cho tất cả các gia đình trong trường hợp các điệp viên Nga tiếp cận: câu giờ càng lâu càng tốt, ghi âm và chụp ảnh mọi thứ, rồi báo cáo lại.

Svitlana đã báo cáo sự việc và chụp màn hình các tin nhắn - là các hình ảnh mà bà đã cho BBC xem.

Cơ quan An ninh Ukraine, SBU, gợi ý bà cứ câu giờ gã người Nga trong khi họ tiến hành điều tra. Vì vậy, bà vờ đồng ý phóng hỏa một tuyến đường sắt địa phương.

Trong khi chúng tôi ngồi trong gian phòng khách được sắp xếp gọn gàng, với tiếng còi báo động không kích thỉnh thoảng hú bên ngoài, bà đã cho tôi nghe bản ghi âm mà mình đã ghi lại bằng điện thoại về hai cuộc gọi thoại với Dmitry trên ứng dụng Telegram.

Trong cuộc gọi, người này hướng dẫn cách chế tạo và đặt một quả bom xăng Molotov.

"Đổ một lít dung dịch gây cháy vào và thêm một ít xăng," Dmitry hướng dẫn.

"Đi đến một ga tàu nào đó. Hãy đảm bảo không có camera an ninh. Đội thêm nón để phòng hờ."

Người này cũng hướng dẫn Svitlana cách đặt điện thoại của mình ở chế độ máy bay khi bà cách mục tiêu dự định 1-2 km, để tránh tín hiệu của bà bị các trạm phát sóng điện thoại di động - thiết bị mà các nhà điều tra có thể sử dụng - thu lại.

"Cô biết hộp rơ le là gì không? Chụp ảnh lại. Đây sẽ là mục tiêu cho vụ tấn công bằng bom xăng của cô," Dmitry nói, yêu cầu bằng chứng là đã hoàn thành nhiệm vụ.

"Viết ngày hôm nay lên một mảnh giấy và chụp ảnh với mảnh giấy này."

Đổi lại, Dmitry nói rằng có thể sắp xếp một cuộc gọi điện với chồng bà hoặc giúp giao cho Dima một gói hàng.

Sau đó, SBU xác nhận với Svitlana rằng người đàn ông mà bà đã nói chuyện thực sự ở Nga và khuyên bà nên cắt đứt liên lạc. Svitlana nói với Dmitry rằng bà đã thay đổi ý định.

"Đó là lúc họ bắt đầu đe dọa," bà Svitlana kể.

"Hắn ta nói họ sẽ giết chồng tôi và tôi sẽ không bao giờ gặp lại anh ấy nữa."

Trong nhiều ngày, Dmitry tiếp tục gọi điện, nói rằng:

"Chồng cô đang bị tra tấn, và đó là lỗi do cô!"

"Cô thấy mình lo sợ như thế nào về chuyện họ có thể làm hại Dima?" tôi hỏi Svitlana.

"Tôi đau lòng lắm và chỉ biết cầu nguyện: 'Chúa ơi, xin đừng để điều đó xảy ra'," bà trả lời, nước mắt lưng tròng.

"Trong tôi, một nửa trấn an 'người này không liên quan gì tới các tù nhân đâu', nửa còn lại hỏi: 'Nếu hắn ta thực sự làm thế được thì sao? Tôi sẽ sống thế nào đây?'."

SBU nói với BBC rằng hợp tác với các điệp viên Nga "sẽ không giảm đi sự khốn khổ của tù nhân; ngược lại, có thể làm phức tạp đáng kể cơ hội trao đổi của họ."

Các nhà chức trách đang kêu gọi tất cả người thân nếu bị các điệp viên Nga tiếp cận thì hãy lập tức trình báo.

Họ nói rằng những ai làm vậy sẽ được "bảo vệ" và đối xử như nạn nhân.

Nhưng nếu người thân đồng ý thực hiện phá hoại hoặc gián điệp, thì "điều này có thể bị coi là tội phản quốc. Mức phạt tối đa là chung thân", SBU cho hay.

Các nhà chức trách thường xuyên công bố việc bắt giữ những người Ukraine bị cáo buộc phóng hỏa hoặc tiết lộ vị trí các địa điểm quân sự cho Nga.

Truyền thông thân Điện Kremlin thường xuyên đăng các video cố tình chiếu cảnh người Ukraine đốt xe quân sự hoặc tủ điện đường sắt.

Một số thủ phạm thực hiện điều đó vì tiền, do những người nghi là điệp viên Nga chi trả, nhưng cũng có những cuộc tấn công được cho là do người thân nạn nhân thực hiện vì tuyệt vọng.

Petro Yatsenko, từ Bộ chỉ huy Đối xử Tù binh Chiến tranh của Quân đội Ukraine, cho biết khoảng 50% gia đình của tất cả tù binh chiến tranh bị các điệp viên Nga tiếp cận.

"Họ đang ở trong một tình thế rất dễ tổn thương và một số người trong số họ sẵn sàng làm bất cứ điều gì," ông nói.

"Nhưng chúng tôi đang cố gắng cho họ thấy rằng điều đó sẽ không giúp ích gì cho [người thân của họ trong tù]."

Petro Yatsenko nói rằng một hành động như phóng hỏa một phương tiện quân sự không được coi là một tổn thất đáng kể đối với Lực lượng Vũ trang Ukraine:

"Nhưng nó có thể làm mất ổn định sự đoàn kết trong xã hội Ukraine, đó mới là điều quan trọng. Và tất nhiên, nếu ai đó chỉ điểm vị trí của các hệ thống phòng không chẳng hạn, thì đó cũng là một vấn đề lớn đối với chúng tôi," ông thừa nhận.

Các nhà chức trách không công bố số lượng người Ukraine bị giam giữ làm tù binh chiến tranh, nhưng con số này được cho là hơn 8.000 người.

Một nguồn tin tình báo Ukraine nói với BBC rằng số trường hợp người thân đồng ý hợp tác với Nga là rất nhỏ.

Chính phủ Nga trong một tuyên bố gửi BBC, nói rằng cáo buộc họ lợi dụng gia đình tù nhân là "vô căn cứ", và rằng Nga đối xử "nhân đạo và tuân thủ đầy đủ Công ước Geneva" với "các binh sĩ Ukraine".

Tuyên bố tiếp tục cáo buộc Ukraine sử dụng các phương pháp tương tự:

"Các nhà lãnh đạo Ukraine đang cố gắng ép buộc cư dân Nga thực hiện các hành vi phá hoại và phóng hỏa trong lãnh thổ Nga, nhắm vào cơ sở dân sự và hạ tầng quan trọng."

Chồng của bà Svitlana, Dima, đã được thả khỏi nơi giam giữ cách đây hơn ba tháng.

Cặp đôi đang hạnh phúc bên nhau và vui vẻ chơi đùa với cậu con trai bốn tuổi, Vova.

Svitlana cảm thấy thế nào khi cuối cùng thì chồng bà cũng được tự do?

"Trước đây, tôi chưa bao giờ khóc bằng những giọt nước mắt hạnh phúc như thế," bà nói với nét mặt rạng rỡ.

"Cảm giác như thể tôi đã giành lại được tình yêu của mình khỏi nanh vuốt tử thần."

Dima nói với vợ rằng người Nga đã không thực hiện những lời đe dọa tra tấn ông khi bà từ chối hợp tác.

Khi nghe Svitlana kể về những cuộc gọi, Dima cảm thấy sốc.

"Anh ấy hỏi tôi đã trụ vững bằng cách nào," bà kể lại và nháy mắt.

"Chà, như tôi vẫn luôn nói, 'em là vợ của một sĩ quan mà'."