Thỏa thuận hòa bình Gaza của ông Trump: Điều gì xảy ra tiếp theo?

Sau ba ngày đàm phán gián tiếp căng thẳng tại Ai Cập, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố Israel và Hamas đã "ký kết giai đoạn đầu tiên" của kế hoạch hòa bình 20 điểm mà ông công bố tuần trước.

"Điều này có nghĩa là TẤT CẢ các con tin sẽ sớm được trả tự do và Israel sẽ rút quân về một ranh giới đã thỏa thuận như những bước đầu tiên hướng tới một nền hòa bình vững mạnh, bền vững và lâu dài," ông đăng trên mạng xã hội, nhưng không cung cấp thêm chi tiết về nội dung của giai đoạn đầu tiên.

Sự kiện này diễn ra hơn hai năm sau cuộc tấn công do Hamas dẫn đầu vào miền nam Israel vào ngày 7/10/2023, khiến khoảng 1.200 người thiệt mạng và 251 người khác bị bắt làm con tin.

Điều này đã châm ngòi cho một cuộc tấn công quân sự quy mô lớn của Israel vào Gaza, khiến hơn 67.100 người thiệt mạng, theo Bộ Y tế Gaza do Hamas điều hành. Số liệu này được Liên Hợp Quốc và các cơ quan quốc tế khác coi là chính xác.

Chính phủ Israel đã phê duyệt lệnh ngừng bắn và kế hoạch thả con tin tại Gaza vào sáng sớm 10/10, văn phòng Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố.

Dưới đây là những gì chúng tôi biết đến nay.

Những gì đã đạt được?

Hiện thỏa thuận đã được nội các Israel chính thức phê chuẩn, một lệnh ngừng bắn dự kiến ​​sẽ có hiệu lực. Các tin tức trên phương tiện truyền thông Israel cho rằng điều này sẽ diễn ra ngay lập tức, mặc dù người phát ngôn của văn phòng thủ tướng cho biết thỏa thuận sẽ bắt đầu trong vòng 24 giờ sau khi nội các phê duyệt.

Quân đội Israel sẽ rút lui về một ranh giới cho phép họ kiểm soát khoảng 53% Dải Gaza, người phát ngôn cho hay. Theo một bản đồ do Nhà Trắng công bố tuần trước, đây là giai đoạn đầu tiên trong ba giai đoạn rút quân của Israel.

Quân đội Israel thông báo hôm 9/10 rằng các công tác chuẩn bị đang được tiến hành để "sớm chuyển sang các ranh giới được điều chỉnh".

Sau đó, một cuộc đếm ngược 72 giờ sẽ bắt đầu, trong đó Hamas phải thả tất cả 20 con tin được cho là còn sống. Việc trả lại thi thể của 28 con tin đã chết sẽ diễn ra sau đó, mặc dù không rõ sẽ mất bao lâu.

Sau đó, Israel sẽ thả khoảng 250 tù nhân Palestine đang thụ án chung thân trong các nhà tù của Israel và 1.700 người bị giam giữ tại Gaza, một nguồn tin Palestine nói với BBC. Danh tính của những người này hiện vẫn chưa rõ ràng, nhưng một danh sách do Hamas đưa ra trước khi thỏa thuận được ký kết có các nhân vật cấp cao đang thụ án chung thân vì các vụ tấn công chết người vào người Israel.

Một trong những tù nhân cấp cao nhất, Marwan Barghouti, sẽ không được thả theo thỏa thuận trao đổi, theo người phát ngôn của Israel.

Theo kế hoạch của ông Trump, Israel cũng sẽ trao trả thi thể của 15 người Gaza để lấy hài cốt của mỗi con tin Israel.

Hàng trăm xe tải chở hàng viện trợ nhân đạo cũng sẽ bắt đầu tiến vào Gaza, nơi nạn đói đã được các chuyên gia do Liên Hợp Quốc hậu thuẫn xác nhận vào tháng Tám.

Kế hoạch của ông Trump đưa ra cho phép 600 xe tải được giao hàng mỗi ngày, nhưng các nguồn tin Palestine cho biết ban đầu sẽ có tối thiểu 400 xe mỗi ngày, và con số này sẽ tăng dần sau đó.

Theo một quan chức cấp cao của Mỹ, một lực lượng đa quốc gia gồm khoảng 200 binh sĩ do quân đội Mỹ giám sát sẽ theo dõi lệnh ngừng bắn ở Gaza.

Thành phần của lực lượng này có thể bao gồm quân đội từ Ai Cập, Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ và UAE. Vị quan chức này cho biết vai trò của họ sẽ là "giám sát, quan sát [và] đảm bảo không có bất kỳ hành vi vi phạm hoặc xâm nhập" nào đối với lệnh ngừng bắn ở Gaza.

Một quan chức cấp cao khác của Mỹ cho hay sẽ không có lực lượng nào của nước này có mặt trên bộ ở Gaza.

Chuyện gì xảy ra tiếp theo?

Nếu hoàn thành, giai đoạn đầu tiên trong kế hoạch 20 điểm của ông Trump sẽ được tiếp nối bằng các cuộc đàm phán về chi tiết của các giai đoạn sau - nhưng nhiều điểm trong số này có thể khó đạt được thỏa thuận.

Đề xuất nêu rõ rằng nếu được cả hai bên đồng ý, chiến tranh sẽ "ngay lập tức kết thúc".

Đề xuất nhấn mạnh Gaza sẽ được phi quân sự hóa và tất cả "cơ sở hạ tầng quân sự, khủng bố và tấn công" sẽ bị phá hủy.

Đề xuất cũng cho hay Gaza sẽ được một ủy ban chuyển tiếp lâm thời gồm các nhà kỹ trị Palestine quản lý - dưới sự giám sát từ một "Hội đồng Hòa bình" do Tổng thống Donald Trump đứng đầu và chủ trì, cùng sự tham gia của cựu Thủ tướng Anh Tony Blair.

Quyền quản lý Dải Gaza cuối cùng sẽ được bàn giao cho Chính quyền Palestine sau khi được cải tổ.

Theo kế hoạch, Hamas sẽ không tha gia vai trò quản lý Gaza trong tương lai, dù trực tiếp hay gián tiếp.

Các thành viên Hamas sẽ được ân xá nếu họ cam kết chung sống hòa bình hoặc được cung cấp quyền di chuyển an toàn đến một quốc gia khác.

Sẽ không có người Palestine nào bị buộc phải rời khỏi Gaza và những người muốn rời đi sẽ được tự do quay trở lại.

Một "kế hoạch phát triển kinh tế của ông Trump nhằm tái thiết và hồi sinh Gaza" sẽ được một nhóm chuyên gia xây dựng.

Các điểm mấu chốt trong các giai đoạn sau là gì?

Tuy nhiên, nhiều khả năng sẽ có nhiều điểm bất đồng trong các cuộc đàm phán về các giai đoạn sau của thỏa thuận.

Hamas trước đây đã từ chối hạ vũ khí, nói rằng họ sẽ chỉ làm điều đó sau khi một nhà nước Palestine được thành lập.

Nhóm này cũng không đề cập đến việc giải giáp vũ khí trong phản ứng ban đầu đối với kế hoạch vào cuối tuần trước, làm dấy lên suy đoán rằng lập trường của họ vẫn không thay đổi.

Và mặc dù Israel đã hoàn toàn đồng ý với kế hoạch, Thủ tướng Netanyahu dường như vẫn phản đối sự can dự của Chính quyền Palestine (PA) vào Gaza sau chiến tranh, ngay cả khi ông đứng trên bục bên cạnh lãnh đạo PA vào tuần trước, khẳng định rằng PA sẽ không đóng vai trò gì trong việc quản lý lãnh thổ này.

Hamas nói họ hy vọng sẽ giữ một số vai trò trong tương lai ở Gaza như một phần của "phong trào Palestine thống nhất".

Một điểm mấu chốt khác là mức độ rút quân của Israel. Israel cho hay đợt rút quân đầu tiên sẽ giúp họ giữ quyền kiểm soát khoảng 53% Gaza. Kế hoạch của Nhà Trắng cho thấy các đợt rút quân tiếp theo sẽ giảm xuống khoảng 40%, sau đó là 15%.

Giai đoạn cuối cùng đó sẽ là một "vòng đai an ninh" sẽ "duy trì cho đến khi Gaza được bảo vệ hoàn toàn khỏi bất kỳ mối đe dọa khủng bố nào đang trỗi dậy".

Cách diễn đạt ở đây khá mơ hồ và không nêu rõ mốc thời gian cụ thể cho việc rút quân hoàn toàn của Israel - điều mà Hamas có thể muốn làm rõ.