Việt Nam cấm ấn bản The Economist về ông Tô Lâm, báo chí gỡ bài

Báo Phụ nữ TP HCM đã gỡ bài viết khen ngợi ông Tô Lâm dựa vào một bài báo của tờ The Economist, trong khi có thông tin chính quyền cấm việc phát hành số báo này tại Việt Nam.

Ngày 23/5, báo Phụ nữ TP HCM phiên bản điện tử (Phụ nữ Online) đã đăng bài viết với nhan đề Báo chí nước ngoài gọi Tổng Bí thư Tô Lâm là người viết tiếp câu chuyện Việt Nam vĩ đại, kèm hình trang bìa của ấn bản ngày 24/5 của The Economist.

Trang bìa này in hình ông Tô Lâm với hai ngôi sao trên mắt trên nền đỏ, gợi đến quốc kỳ Việt Nam, cùng dòng tít: Người đàn ông với một kế hoạch cho Việt Nam.

Tuy nhiên, theo tìm hiểu của BBC News Tiếng Việt, đến tối ngày 29/5, bài báo của Phụ nữ TP HCM không còn truy cập được nữa. Khi bấm vào đường dẫn tới bài báo này, nội dung mới hiện lên có nhan đề Thủ tướng Phạm Minh Chính lên đường thăm Malaysia, dự Hội nghị Cấp cao ASEAN 46.

The Economist là một tờ báo lâu năm của Anh, ra đời năm 1843. Đây là tờ báo chuyên về kinh tế nổi tiếng hàng đầu thế giới, với hơn 1,2 triệu người đăng ký trả tiền trực tuyến, lượng phát hành báo giấy khoảng hơn 450.000 bản/số. Ước tính mỗi tuần tờ báo này có 6,5 triệu lượt người đọc.

Bài viết của The Economist mô tả ông Tô Lâm là một nhà lãnh đạo đầy tham vọng, người "nổi lên từ bộ máy an ninh" và "phải tự biến mình thành một nhà cải cách" để điều chỉnh mô hình kinh tế của đất nước và làm cho đất nước trở nên giàu có hơn.

Theo nội dung bài báo của Phụ nữ TP HCM bị gỡ mà BBC thu thập được, tác giả Linh La đã chọn lọc từ ngữ và một số chi tiết đáng lưu ý về Tổng Bí thư Tô Lâm và tình hình kinh tế của Việt Nam khi lược dịch bản gốc, bỏ qua các từ ngữ và chi tiết nhạy cảm, hay cấm kỵ, đối với báo chí Việt Nam.

Chẳng hạn, Phụ nữ TP HCM đã lược bỏ mô tả của The Economist về quá trình ông Tô Lâm vươn lên vị trí cao nhất của Đảng Cộng sản Việt Nam ''từ bộ máy an ninh vào năm ngoái sau một cuộc đấu đá quyền lực''. Ông tạo dựng tiếng tăm của mình "nhờ chỉ đạo chiến dịch chống tham nhũng'', và giờ đây, thứ mà ông cho vào lò tiếp theo sẽ là mô hình kinh tế của Việt Nam.

Phụ nữ TP HCM dẫn lại The Economist rằng ông Tô Lâm là người điều hành đất nước, phải biến mình thành nhà cải cách trong bối cảnh Việt Nam phải tìm ra những hướng mới để phát triển đất nước và đạt được Đổi mới 2.0.

Ông nhận ra rằng công thức phát triển của đất nước - thứ vốn được tạo ra vào những năm 1980 trong các cải cách đổi mới mở cửa nền kinh tế - sắp không còn hiệu quả nữa.

Tờ báo Anh này gọi tuyên bố về những kỳ vọng của ông Tô Lâm là ''hào nhoáng'' - chi tiết mà Phụ nữ TP HCM cũng gỡ bỏ - bao gồm chủ trương tăng gấp bốn lần ngân sách dành cho khoa học và công nghệ, và mục tiêu đạt doanh thu 100 tỷ USD mỗi năm từ ngành bán dẫn vào năm 2050.

Nền kinh tế của Việt Nam bật lên nhờ một số đòn bẩy từ các công xưởng khổng lồ dùng nhân công địa phương mà các đầu tư nước ngoài tạo dựng, nhưng họ chủ yếu mua nguyên liệu đầu vào ở nước ngoài và tạo ra ít tác động lan tỏa cho phần còn lại của nền kinh tế. ''Đây là lý do tại sao Việt Nam vẫn chưa thể gia tăng tỷ trọng giá trị gia tăng trong xuất khẩu được tạo ra ngay trong nước,'' theo The Economist.

Tờ báo này cũng cho rằng một số tập đoàn Việt Nam có quan hệ chính trị đang chi phối các lĩnh vực chủ chốt nhưng không tập đoàn nào đạt được năng lực cạnh tranh toàn cầu, bao gồm cả VinFast mang tham vọng trở thành ''Tesla của Việt Nam" nhưng thua lỗ. Đây cũng là chi tiết không được Phụ nữ TP HCM cho vào bài "lược thuật".

Để đạt được sự thịnh vượng mà chính ông kỳ vọng, Phụ nữ TP HCM dẫn lại nhận định của The Economist rằng ông Tô Lâm cần phải mở rộng sân chơi cho các công ty nhỏ hơn và những người mới tham gia, khuyến khích kinh tế tư nhân.

Nhưng báo Phụ nữ TP HCM không thuật lại cách để thực hiện việc này, mà theo The Economist, là ''cắt bỏ hệ thống cấp phép rườm rà khó hiểu và thúc đẩy dòng tín dụng chảy đến các doanh nghiệp nhỏ bằng cách cải tổ ngành ngân hàng vốn dễ bị tham nhũng chi phối.''

Cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy do ông Tô Lâm khởi xướng - bao gồm việc tinh giản ít nhất 100.000 cán bộ, công chức và xóa bỏ một số bộ ngành cũng được The Economist xem là một điều đáng khích lệ để cắt giảm thủ tục hành chính và hệ thống quan liêu, nhưng cũng là ''một cách tuyệt vời để tạo ra nhiều kẻ thù'' - một điều không được báo Phụ nữ TP HCM ghi nhận.

Báo này cũng bỏ qua nhận định của The Economist về nguy cơ ông Tô Lâm sẽ tập trung quyền lực nhằm cải tổ hệ thống chính trị - giống như Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình - trong quá trình đó ông sẽ "duy trì một văn hóa sợ hãi và phục tùng, điều này làm xói mòn các nỗ lực cải cách của ông."

"Nếu thất bại, ông Tô Lâm sẽ khiến Việt Nam tiếp tục loay hoay như một trung tâm sản xuất có giá trị gia tăng thấp, bỏ lỡ thời cơ của mình.''

Ngoài việc thu hút được Phụ nữ TP HCM, bìa báo và nội dung của ấn phẩm 24/5 của tờ báo Anh cũng đã tạo nên một làn sóng chia sẻ trong cộng đồng mạng tại Việt Nam trong tuần qua.

Hôm 23/5, trang Facebook Tifosi, vốn được biết tới với các nội dung định hướng dư luận và tuyên truyền cho các đường lối của chính quyền Việt Nam, đã chỉ trích làn sóng này vì đã tỏ ra ''tự hào, phấn chấn'' và cho rằng họ bị ''dắt mũi bởi những bản dịch không đầy đủ hay những thông tin bị che giấu''.

Trang này liệt kê và chỉ trích một số luận điểm mang tính phê phán mà The Economist đưa ra là ''nguy hiểm'', ''xuyên tạc'' và ''sai sự thực''.

Dường như quan điểm này đã báo trước động thái sau đó của chính quyền Việt Nam, khi họ đưa ra quyết định cấm phân phối ấn bản này của tờ The Economist trong thị trường nội địa.

Cấm ấn bản The Economist

Hôm 29/5, hai nhà phân phối truyền thông địa phương đã tiết lộ với hãng tin Reuters rằng số báo này đã bị cấm không được phát hành ở Việt Nam.

Tuy nhiên, bài viết này hiện vẫn có thể truy cập bản điện tử tại Việt Nam.

Các cơ quan liên quan của Việt Nam chưa đưa ra bình luận về thông tin cấm phát hành. The Economist cũng chưa phản hồi yêu cầu bình luận từ Reuters.

Một quản lý giấu tên tại nhà phân phối Ngày Mới kể rằng họ nhận được lệnh xé bỏ trang bìa và trang có bài viết về ông Tô Lâm, khiến tạp chí không thể bán được nữa. Sau đó, họ được lệnh không bán tạp chí đó nữa.

Một nhân viên tại nhà phân phối Global Book Corporation cho hay chính phủ Việt Nam đã cấm phân phối ấn bản đặc biệt này mà không nói rõ lý do.

Một nguồn tin thứ ba tại nhà phân phối Xunhasaba nói với Reuters rằng họ không gặp phải vấn đề đó vì không nhận đủ đơn đặt hàng.

Trong quá khứ, nhiều người đặt báo ở Việt Nam từng chia sẻ rằng đôi khi họ nhận được các tờ tạp chí nổi tiếng thế giới với một số trang, có nội dung mà chính phủ Việt Nam cho là nhạy cảm, bị cắt bỏ.

Việt Nam thường xuyên cấm sách, phim và các tác phẩm văn hóa khác vì các lý do chính trị.