Elon Musk ra lệnh ngắt dịch vụ Starlink khi Ukraine giành lại lãnh thổ từ Nga?

Vào cuối tháng 9/2022, trong một chiến dịch phản công quan trọng của Ukraine, tỷ phú Elon Musk đã đưa ra một yêu cầu làm gián đoạn chiến dịch này và làm suy giảm niềm tin của Kyiv đối với hệ thống Starlink, theo cuộc điều tra của hãng thông tấn Reuters.

Dẫn ba nguồn tin am hiểu vấn đề, Reuters cho biết ông Musk đã yêu cầu một kỹ sư cấp cao tại văn phòng SpaceX ở California ngắt kết nối dịch vụ internet vệ tinh Starlink tại các khu vực trong đó có Kherson, một vùng chiến lược phía bắc Biển Đen mà Ukraine đang tìm cách tái chiếm từ Nga.

"Chúng ta phải làm việc này", Michael Nicolls, kỹ sư Starlink, nói với các đồng nghiệp khi nhận lệnh, một trong những nguồn tin cho biết.

Các nhân viên đã làm theo lệnh, vô hiệu hóa ít nhất hàng trăm thiết bị đầu cuối Starlink, khiến các biểu tượng hình lục giác của các thiết bị này chuyển sang màu đen trên bản đồ nội bộ của công ty. Động thái đó cũng ảnh hưởng đến các khu vực khác bị Nga chiếm đóng, gồm cả một phần tỉnh Donetsk ở phía đông.

Theo một quan chức quân sự Ukraine, một cố vấn quân sự, và hai nhân chứng tại hiện trường, quân đội Ukraine đột ngột rơi vào tình trạng mất kết nối sau mệnh lệnh của ông Musk.

Binh lính hoảng loạn, thiết bị bay không người lái có chức năng giám sát quân Nga bị mất tín hiệu, và các đơn vị pháo binh tầm xa, vốn phụ thuộc vào Starlink để định vị mục tiêu, đã gặp khó khăn trong việc khai hỏa.

Kết quả là, theo quan chức quân sự Ukraine và cố vấn quân sự nói trên, quân đội Ukraine đã không thể bao vây lực lượng Nga tại thị trấn Beryslav, phía đông Kherson.

"Cuộc bao vây đã hoàn toàn bị đình trệ", vị quan chức quân sự này cho biết trong một cuộc phỏng vấn. "Nó đã thất bại."

Sau đó, Ukraine vẫn giành lại được Beryslav, thành phố Kherson và một số vùng lãnh thổ khác bị Nga chiếm đóng.

Nhưng mệnh lệnh của ông Elon Musk, chưa từng được công bố trước đó, là lần đầu tiên (được biết đến) vị tỷ phú giàu nhất thế giới chủ động tắt dịch vụ internet tại một khu vực đang xảy ra chiến sự.

Quyết định này đã gây sốc cho một số nhân viên Starlink và thay đổi đáng kể cục diện tiền tuyến, cho phép ông Musk "tự mình quyết định kết quả của một cuộc chiến," theo một trong ba nguồn tin nhận định.

Câu chuyện này trái ngược với những gì ông Musk từng tuyên bố về cách ông xử lý dịch vụ Starlink trong chiến tranh Ukraine. Gần đây nhất, vào tháng 3/2025, ông viết trên X (mạng xã hội do ông sở hữu): "Chúng tôi sẽ không bao giờ làm điều như vậy."

Một người phát ngôn của SpaceX gửi email cho Reuters cho rằng thông tin trên là "không chính xác" và dẫn lại bài đăng trên X của công ty đầu năm nay rằng: "Starlink hoàn toàn cam kết cung cấp dịch vụ cho Ukraine."

Tuy nhiên, vị này không nêu rõ chi tiết nào là không chính xác, cũng như không trả lời một loạt câu hỏi về vụ việc, vai trò của Starlink trong chiến tranh Ukraine, hay các vấn đề kinh doanh liên quan.

Văn phòng của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Bộ Quốc phòng nước này đã không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.

Starlink vẫn đang cung cấp dịch vụ internet cho Ukraine, và một phần liên lạc của quân đội nước này vẫn phụ thuộc vào dịch vụ của ông Musk. Gần đây, Tổng thống Zelensky vẫn công khai bày tỏ lòng biết ơn ông Musk về Starlink.

Mới đây nhất, hôm 24/7, dịch vụ internet vệ tinh Starlink của SpaceX gặp sự cố mất kết nối trên toàn cầu. Đặc biệt, sự gián đoạn này cũng được ghi nhận ở tiền tuyến Ukraine.

Phó Chủ tịch của Starlink Michael Nicolls thông báo trên mạng xã hội X vào sáng 25/7: "Mạng lưới Starlink đã gần như khôi phục hoàn toàn sau khoảng 2,5 giờ ngừng hoạt động. Sự cố gián đoạn này là do lỗi của các dịch vụ phần mềm nội bộ".

Hiện chưa rõ điều gì đã thúc đẩy ông Musk ra lệnh ngắt dịch vụ Starlink vào khoảng thời gian đó, hay chính xác ngày giờ nào ông đưa ra yêu cầu, hay sự gián đoạn kéo dài bao lâu.

Ba nguồn tin cho rằng ông Musk đưa ra quyết định đó vì lo ngại rằng đà tiến công của Ukraine có thể khiến Nga phản ứng bằng vũ khí hạt nhân - một điều mà ông chủ SpaceX đã bày tỏ sau này.

Theo lời một người, vụ ngắt kết nối diễn ra ngày 30/9/2022, hai người còn lại cũng nhớ là vào thời điểm gần đó, nhưng không rõ chính xác ngày nào.

Một cựu nhân viên Nhà Trắng cho biết, một số quan chức cấp cao của Mỹ cũng chia sẻ mối lo ngại của ông Musk rằng Nga có thể thực hiện lời đe dọa leo thang chiến tranh.

Mệnh lệnh này cho thấy quyền lực ngày càng lớn của ông Musk trong địa chính trị và an ninh toàn cầu, nhờ vào Starlink - dịch vụ internet vệ tinh đang phát triển nhanh chóng. Từng gần như không tồn tại vào đầu thập niên này, Starlink giờ đây đã cung cấp kết nối ở cả những nơi xa xôi nhất trên thế giới.

Ngay cả trước khi ông Musk trở thành cố vấn tài chính và chính trị ngắn hạn cho Tổng thống Donald Trump, thành công của Starlink, cùng với sức ảnh hưởng ngày càng tăng của SpaceX trong các vụ phóng tàu vũ trụ không gian, đã giúp ông Musk có ảnh hưởng lớn hơn với các nhà lãnh đạo, chính phủ và quân đội trên toàn cầu.

Kể từ khi rút khỏi vai trò cố vấn cho ôngTrump, tỷ phú Musk đã công khai tranh cãi với nhà lãnh đạo Mỹ, tuyên bố sẽ thành lập một đảng chính trị mới, và chỉ trích một đạo luật chi tiêu trọng yếu mà ông cho là sẽ gây thâm hụt ngân sách và khiến nhiều người mất việc làm.

Về phần mình, ông Trump đe dọa sẽ chấm dứt các hợp đồng và khoản trợ cấp nhà nước cho các công ty của ông Musk, kể cả các dự án quốc phòng mới đầy tiềm năng.

'Kherson không phải vụ duy nhất'

Vụ internet vệ tinh Starlink bị ngắt tại Kherson xảy ra riêng biệt với một sự cố được cho là diễn ra cũng vào tháng 9/2022, liên quan đến bán đảo Crimea ở phía nam, làm dấy lên lo ngại về khả năng ảnh hưởng của ông Musk đến cuộc xung đột ở Ukraine.

Trong cuốn tiểu sử về ông Musk xuất bản năm 2023, tác giả Walter Isaacson cho biết tỷ phú công nghệ này đã ra lệnh vô hiệu hóa vùng phủ sóng của Starlink ở Crimea, bán đảo mà Nga đã sáp nhập từ Ukraine sau cuộc xâm lược năm 2014 mà cộng đồng quốc tế lên án là bất hợp pháp.

Tác giả Isaacson viết ông Musk tin rằng một cuộc tấn công theo kế hoạch của Ukraine vào các tàu Nga tại cảng Sevastopol ở Crimea có thể dẫn đến sự trả đũa hạt nhân.

Sau khi cuốn sách được xuất bản, ông Musk đã phủ nhận việc ngắt dịch vụ, nói rằng Starlink chưa từng phủ sóng ở Crimea ngay từ đầu. Ông cho biết mình chỉ đơn giản là từ chối một yêu cầu từ Ukraine nhằm cấp dịch vụ trước khi tiến hành cuộc tấn công.

Ông Isaacson sau đó cũng thừa nhận bản mô tả của mình có sai sót.

Tính đến tháng 4/2025, theo các bài đăng trên mạng xã hội của chính phủ Ukraine, Kyiv đã nhận được hơn 50.000 thiết bị đầu cuối Starlink. Những thiết bị nhỏ gọn cỡ hộp bánh pizza này dễ dàng vận chuyển và triển khai, liên kết với hàng ngàn vệ tinh SpaceX hiện đang quay quanh Trái Đất.

Lô thiết bị đầu tiên do chính SpaceX cung cấp. Các thiết bị tiếp theo đến từ các nước tài trợ như Ba Lan, Mỹ và Đức.

Nhà điều hành vệ tinh lớn nhất thế giới

SpaceX là công ty đầu tiên thiết lập mạng lưới vệ tinh liên lạc rộng khắp trên quỹ đạo Trái Đất tầm thấp, khu vực gần bề mặt Trái Đất hơn so với vị trí thông thường của các vệ tinh viễn thông truyền thống.

Việc các vệ tinh nằm ở vị trí gần hơn giúp cho chòm sao vệ tinh của Starlink cung cấp kết nối không dây từ không gian nhanh hơn bất kỳ hệ thống nào từng có trước đây.

Với hơn 7.900 vệ tinh đang hoạt động trên quỹ đạo, SpaceX đã trở thành nhà điều hành vệ tinh lớn nhất thế giới.

Các thiết bị của hãng này, truyền tín hiệu lẫn nhau để tạo thành một mạng lưới kết nối với mặt đất, chiếm khoảng hai phần ba số vệ tinh đang hoạt động trên toàn cầu, theo ông Jonathan McDowell, nhà thiên văn học tại Trung tâm Vật lý Thiên văn Harvard & Smithsonian.

Starlink bắt đầu triển khai dịch vụ từ năm 2020 và đến nay đã có hơn sáu triệu khách hàng tại hơn 140 quốc gia, vùng lãnh thổ và thị trường, theo một bài đăng trên mạng xã hội của Starlink vào tháng 6/2025.

Tháng 4/2025, Reuters đưa tin rằng SpaceX khi đó đang chuẩn bị thiết lập một trạm mặt đất tại Việt Nam cho hệ thống vệ tinh Starlink và có kế hoạch xây dựng thêm nhiều trạm khác.

Việt Nam, trong bối cảnh đối mặt với rủi ro thuế quan từ Mỹ, đã quyết định cho phép Starlink hoạt động theo một chương trình thí điểm kéo dài 5- năm.

Công ty tư vấn Novaspace, có trụ sở gần Paris, Pháp, ước tính rằng trong năm 2025, Starlink sẽ tạo ra khoảng 9,8 tỷ USD doanh thu cho SpaceX, chiếm khoảng 60% tổng thu nhập của công ty này.

SpaceX là công ty tư nhân, nên họ không có nghĩa vụ công bố thông tin tài chính, nhưng ông Musk gần đây kỳ vọng công ty tên lửa của mình sẽ đạt doanh thu khoảng 15,5 tỷ USD trong năm nay.

Tuy vậy, các đối thủ đang chạy đua để tham gia thị trường.

OneWeb, một dịch vụ châu Âu thuộc sở hữu của tập đoàn Eutelsat (Pháp), là nhà tiên phong, với khoảng 650 vệ tinh trên quỹ đạo Trái đất tầm thấp. Amazon trong năm nay đã phóng vệ tinh đầu tiên của mình cho Dự án Kuiper – một nỗ lực trị giá 10 tỷ USD nhằm cạnh tranh.

Trung Quốc cũng đang phát triển nhiều mạng lưới, trong đó có một dự án do nhà nước hậu thuẫn có tên là SpaceSail.