Thanh niên Ukraine được chiêu mộ trên Telegram để phá hoại đất nước họ

Vào tháng Bảy năm nay, một thanh niên 17 tuổi đã đi quãng đường hơn 800km từ nhà mình ở miền đông Ukraine để nhận một quả bom và một chiếc điện thoại được giấu trong một công viên ở thành phố Rivne, miền tây Ukraine.

Anh ta nói rằng mình được hứa trả 2.000 USD (hơn 52 triệu đồng) để đặt quả bom đó vào một chiếc xe tải của lực lượng tuyển quân Ukraine.

"Khi tôi nối dây, tôi nghĩ nó có thể nổ ngay lúc đó. Tôi nghĩ mình có thể chết," anh nói với BBC.

Vlad là một trong hàng trăm trẻ em và thanh thiếu niên mà chính phủ Ukraine cáo buộc phía Nga đang tuyển mộ qua mạng và trả tiền để thực hiện các hành động phá hoại và tấn công ngay chính đất nước của họ.

Tên của Vlad đã được thay đổi để bảo vệ danh tính. Anh cho biết mình được yêu cầu cài đặt điện thoại để phát trực tiếp hiện trường cho người chỉ đạo quan sát từ xa và kích nổ thiết bị khi có người bước vào chiếc xe.

Tuy nhiên, Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) đã theo dõi và ngăn chặn vụ tấn công. Vlad - hiện 18 tuổi - đang chờ xét xử với các cáo buộc khủng bố, một tội có thể khiến anh ta lãnh án 12 năm tù.

Ngồi cạnh luật sư tại trung tâm giam giữ được canh phòng nghiêm ngặt ở Rivne, Vlad thừa nhận hành động của mình có thể sẽ khiến người khác thiệt mạng.

"Tôi từng nghĩ tới điều đó. Nhưng chẳng ai ưa mấy sĩ quan tuyển quân cả," anh ta nói. "Tôi nghĩ: thôi thì mình cũng như mọi người khác."

Theo SBU, trong vòng hai năm qua có hơn 800 công dân Ukraine được xác định là đã bị Nga tuyển mộ. Trong số này có 240 người là trẻ vị thành niên, có người chỉ mới 11 tuổi.

Tuy nhiên, chuyên gia an ninh mạng Anastasiia Apetyk, người giảng dạy các khóa học về an toàn internet ở Ukraine, chia sẻ rằng bà còn biết có cả những trường hợp ít tuổi hơn nữa.

"Họ tìm cách tuyển cả trẻ 9 hay 10 tuổi," bà nói.

Andriy Nebytov, Phó Giám đốc Cảnh sát Quốc gia Ukraine, cho biết có một chiến lược chủ đích nhắm vào những người dễ bị tổn thương và có thể bị thao túng.

"Không phải lúc nào trẻ em cũng nhận thức đầy đủ về hậu quả từ hành động của mình," ông nói.

"Kẻ thù không hề cảm thấy xấu hổ về việc sử dụng trẻ vị thành niên để chế tạo chất nổ từ hóa chất gia dụng và cài đặt ở nhiều nơi khác nhau như văn phòng tuyển quân hay đồn cảnh sát."

SBU cho biết việc tuyển mộ chủ yếu diễn ra trên ứng dụng nhắn tin Telegram, nhưng cũng xuất hiện trên TikTok và thậm chí cả các nền tảng trò chơi điện tử. Giới chức nói rằng những người này chủ yếu bị tiền bạc lôi kéo chứ không phải vì cảm tình với Nga.

Vlad nói mình không ủng hộ Nga và trước đó chưa từng dính líu đến các hoạt động tội phạm.

Anh ta đã tham gia hai kênh Telegram và đăng nội dung mình cần tìm việc làm từ xa. Chỉ trong vòng nửa giờ, một người đàn ông xưng là Roman đã phản hồi.

Theo Vlad, Roman nói tiếng Nga với giọng điệu đường phố khi họ nói chuyện trên điện thoại.

Vlad nói ban đầu mình ngần ngại nhưng rồi bị thuyết phục thực hiện một loạt nhiệm vụ ngày càng nguy hiểm hơn. Đầu tiên, anh được yêu cầu đi nhận một quả lựu đạn nhưng khi đến nơi thì không thấy. Nhưng rồi anh vẫn được trả 30 USD (khoảng 790.000 ngàn đồng)

Nhiệm vụ tiếp theo được giao vài ngày sau đó - đốt một chiếc xe tải của trung tâm tuyển quân, quay phim lại rồi bỏ chạy.

Trong vụ đó, Vlad nói mình nhận được khoảng 100 USD bằng tiền mã hóa - ít hơn rất nhiều so với 1.500 USD được hứa hẹn. Roman bảo anh sẽ nhận đủ số còn lại nếu đặt quả bom ở Rivne.

Tiền cho hỗn loạn

Những kênh Telegram tuyển mộ mà BBC quan sát được không công khai ủng hộ Nga, nhưng có nội dung khuếch đại sự phẫn nộ của một bộ phận người Ukraine đối với hệ thống tuyển quân vốn lâu nay đã vướng cáo buộc mang tính bạo lực và tham nhũng.

Sử dụng một chiếc điện thoại dùng một lần và danh tính giả, chúng tôi đã tham gia một số kênh được người trong cuộc tiết lộ.

Trong những kênh này có các video ghi lại cảnh cháy nổ mà những người này khẳng định là được thực hiện theo chỉ đạo của họ.

Tuy nhiên, BBC không thể xác minh bối cảnh thực sự đằng sau các đoạn video đó.

Một tài khoản mà chúng tôi liên hệ ngay lập tức đề nghị trả tiền - bằng tiền mã hóa hoặc chuyển khoản ngân hàng – cho việc thực hiện một vụ phóng hỏa. Chúng tôi được yêu cầu liên hệ thêm một tài khoản khác để biết chi tiết, rồi nhận được một bảng giá, liệt kê mức chi trả cho từng mục tiêu khác nhau.

Khoản tiền dao động từ 1.500 USD (khoảng 39,5 triệu đồng) cho việc đốt một bưu điện đến 3.000 USD (khoảng 79,1 triệu đồng) với mục tiêu ngân hàng.

Họ giải thích rằng ngân hàng có giá cao hơn vì kính chống đạn khiến việc tấn công khó hơn.

"Bạn cần tưới xăng bên trong hoặc ném vào đó vài chai bom xăng Molotov," tài khoản này hướng dẫn.

Nhưng ngay cả những người Ukraine bình thường đang tìm việc làm cũng có thể bị lôi kéo nhận tiền để phá hoại.

Chúng tôi thấy nhiều quảng cáo hứa trả lương cao cho công việc bán thời gian không nêu rõ nội dung, được đăng trong nhiều nhóm Telegram không liên quan, bao gồm nhóm hỗ trợ người tị nạn và cả nhóm chia sẻ mẹo làm đẹp.

Khi chúng tôi thử liên hệ theo một quảng cáo, người tuyển dụng lại đưa ra đề nghị trị giá hàng ngàn USD để thực hiện các vụ phóng hỏa và yêu cầu gửi video làm bằng chứng.

"Tôi cần càng nhiều vụ phóng hỏa càng tốt," họ nhắn. "Tìm được người đáng tin còn khó hơn chuyện chi tiền. Vì vậy tôi trả đúng như đã hứa, và trả rất nhanh - thường chỉ trong vài giờ sau khi nhận video."

BBC đã báo cáo nhiều kênh, tài khoản, cuộc trò chuyện và bot này với Telegram.

Nền tảng này đã gỡ bỏ một số, nhưng phần lớn vẫn còn hoạt động.

Một kênh vẫn đang hoạt động thậm chí đã tăng thêm hơn 750 thành viên kể từ khi chúng tôi bắt đầu theo dõi; trong khi đó, tài khoản từng trực tiếp đề nghị chúng tôi nhận tiền để đốt phá vẫn chưa bị xóa.

Trong một tuyên bố, Telegram cho biết: "Lời kêu gọi bạo lực hoặc phá hoại tài sản bị cấm tuyệt đối trên Telegram và sẽ bị gỡ bỏ ngay khi bị phát hiện."

Giới chức Ukraine đã công khai nêu tên một số thành viên các cơ quan tình báo Nga mà họ nghi là đang đóng vai trò chỉ đạo lực lượng phá hoại.

BBC chưa thể độc lập xác minh liệu chính quyền Nga có trực tiếp đứng sau hay không.

Tuy nhiên, một số chính phủ châu Âu cho biết họ có bằng chứng cho thấy các điệp viên Nga tuyển dụng các thanh niên để thực hiện hành vi phá hoại, phóng hỏa hoặc thậm chí theo dõi tại các nước này. Tại Anh, sáu người đàn ông đã bị kết án tù vì tham gia vụ phóng hỏa do Nga chỉ đạo nhắm vào một nhà kho ở London chuyên cung cấp viện trợ cho Ukraine.

Tại Ukraine, hàng trăm nghi phạm phá hoại đang chờ xét xử, nhưng với một số người, hậu quả là sự chết chóc. Một số nghi phạm đã thiệt mạng khi các quả mìn họ mang theo phát nổ.

SBU cho rằng các "chỉ huy" Nga đã cố ý kích nổ từ xa, dù biết rằng người nhận lệnh sẽ bị giết.

Tháng Ba vừa qua, một thiếu niên 17 tuổi đã chết và một thiếu niên 15 tuổi bị thương nặng khi quả bom mà hai người này, được cho là đang mang đến một nhà ga ở Ivano-Frankivsk, phát nổ.

BBC đã chuyển các cáo buộc của SBU tới Đại sứ quán Nga tại London. Trong phản hồi, phía Nga cáo buộc Ukraine cũng tiến hành một chiến dịch phá hoại tương tự nhắm vào công dân Nga.

"Những hành vi mà quý vị nêu ra đã trở thành 'thương hiệu' của cơ quan đặc vụ Ukraine. Cụ thể là: tuyển mộ dân thường, kể cả trẻ em, để thực hiện các vụ phóng hỏa, phá hoại hoặc đánh bom nhằm vào người dân, tòa nhà hoặc phương tiện," tuyên bố viết.

Từng có thông tin cho rằng một số vụ phá hoại trong lãnh thổ Nga được cho là do Ukraine tuyển người qua Telegram. Tuy nhiên, cũng rất khó xác minh ai thực sự đứng sau.

Trong khi đó, Vlad gửi lời cảnh báo tới những ai đang bị các "nhà tuyển dụng" dụ dỗ.

"Không đáng đâu. Họ sẽ lừa bạn, và rồi bạn sẽ giống như tôi - ngồi tù. Hoặc bạn cầm một quả bom trong tay và nó sẽ nổ tung bạn ra."