Tiếng nổ ở Iran, lời kêu gọi của ông Trump và những lựa chọn khả dĩ

Rời cuộc họp G7 sớm, khuyến cáo người dân tại thủ đô Tehran sơ tán là một số động thái mới của Tổng thống Mỹ Donald Trump liên quan tới xung đột Israel-Iran.

Nhà Trắng xác nhận Trump sẽ rời Hội nghị Thượng đỉnh G7 ở Canada sớm "để xử lý nhiều vấn đề quan trọng".

Ngay sau khi các nhà lãnh đạo tại G7 vừa tạo dáng để chụp bức ảnh tập thể, ông Trump bắt đầu trả lời các câu hỏi của phóng viên về việc ông rời đi sớm:

"Tôi phải quay trở về sớm nhất có thể," ám chỉ rằng phải xử lý công việc liên quan tới cuộc xung đột ở Trung Đông.

Reuters dẫn thông tin từ truyền thông nhà nước Iran rằng có tiếng nổ và hỏa lực phòng không dày đặc ở Tehran vào rạng sáng 17/6.

Thái độ của ông Trump và việc liệu Mỹ có tham gia vào cuộc xung đột này không đang được chú ý.

Phát biểu của tổng thống Mỹ về xung đột Israel - Iran thay đổi liên tục – từ công khai ủng hộ các cuộc tấn công của Israel, đến giữ khoảng cách rõ ràng, rồi lại quay về ủng hộ.

Sự mập mờ của ông đã góp phần làm gia tăng cảm giác bất ổn trong bối cảnh giao tranh leo thang.

Trong khi đó, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố các cuộc tấn công được "phối hợp toàn diện" với Mỹ.

Vậy những yếu tố nào đang ảnh hưởng đến ông Trump và quan trọng hơn, ông hiện có những lựa chọn gì?

Nhượng bộ áp lực từ Netanyahu và leo thang

Khi tên lửa Israel bắn trúng Tehran của Iran hôm 12/6 (giờ địa phương), ông Trump đã đe dọa các lãnh đạo Iran sẽ còn những cuộc tấn công "tàn bạo hơn nữa" từ Israel – đồng minh của Mỹ và được Mỹ trang bị bom.

Chúng ta biết mục tiêu tối thượng của ông Trump: giống như Thủ tướng Netanyahu, ông cho rằng Iran không được phép sở hữu vũ khí hạt nhân.

Tuy nhiên, điều quan trọng là ưu tiên ông Trump từng tuyên bố khác với của ông Netanyahu.

Ông Trump muốn một thỏa thuận giữa Mỹ và Iran – một viễn cảnh phản ánh hình ảnh "bậc thầy đàm phán" ông Trump tự xây dựng.

Nhưng ông nói rõ cách để đạt được điều đó – đôi lúc nghiêng về hướng đe dọa sử dụng vũ lực, khi khác lại nghiêng về ngoại giao.

Tuần trước, trong cùng một câu nói, ông Trump tuyên bố một cuộc tấn công của Israel vào Iran có thể giúp thúc đẩy một thỏa thuận – hoặc có thể "làm hỏng nó".

Sự khó lường của ông đôi khi được những người ủng hộ mô tả là một chiến lược – lý thuyết "gã điên" trong quan hệ quốc tế.

Đây là lý thuyết từng được dùng để mô tả cách đàm phán của ông Trump, cho rằng sự bất định có chủ ý sẽ khiến đối thủ (thậm chí là đồng minh, trong trường hợp của ông Trump) buộc phải nhượng bộ.

Lý thuyết này vốn nổi tiếng từ thời Chiến tranh Lạnh dưới thời Tổng thống Mỹ Richard Nixon.

Một số cố vấn và người ủng hộ ông Trump ủng hộ trường phái "gây áp lực tối đa" của lý thuyết "gã điên" khi nói đến Iran.

Họ cho rằng các lời đe dọa sẽ phát huy tác dụng vì Iran không thực sự nghiêm túc trong đàm phán – dù vào năm 2015 quốc gia này từng ký thỏa thuận hạt nhân do ông Obama dẫn dắt mà sau đó ông Trump đã rút ra.

Ông Netanyahu liên tục gây sức ép, buộc ông Trump đi theo con đường quân sự thay vì ngoại giao, và có thể ông Trump – dù nhiều lần bày tỏ mong muốn giành giải Nobel Hòa bình – rốt cuộc sẽ cảm thấy cần thực hiện những lời đe dọa cứng rắn đối với giới cầm quyền ở Tehran.

Israel cũng có thể gây sức ép hậu trường để Mỹ trực tiếp tham chiến, theo cách họ nhìn nhận, để dứt điểm cuộc chiến.

Mỹ đang sở hữu bom xuyên boong ke mà Israel tin rằng có thể phá hủy cơ sở làm giàu uranium ngầm của Iran tại Fordow.

Khi giao tranh leo thang, áp lực từ các dân biểu Cộng hòa theo đường lối diều hâu lên ông Trump cũng gia tăng. Họ là những người từ lâu đã kêu gọi thay đổi chế độ ở Iran.

Một lập luận khác mà ông Trump có thể xem xét là việc leo thang sẽ buộc Iran phải quay lại bàn đàm phán với vị thế yếu hơn.

Tuy nhiên, thực tế là Iran vốn đã sẵn sàng đàm phán: vòng đàm phán thứ sáu với đặc phái viên của Trump, ông Steve Witkoff, dự kiến diễn ra tại Oman vào hôm 15/6.

Cuộc họp hiện đã bị hủy.

Giữ thế trung lập – duy trì hiện trạng

Cho đến hiện tại, ông Trump vẫn lặp lại rằng Mỹ không tham gia vào các cuộc tấn công của Israel.

Việc leo thang có thể kéo theo những rủi ro nghiêm trọng, ảnh hưởng đến di sản chính trị của ông. Các tàu khu trục hải quân Mỹ và hệ thống phòng thủ tên lửa trên mặt đất đã được triển khai hỗ trợ Israel chống lại các đòn trả đũa từ Iran.

Một số cố vấn của ông Trump tại Hội đồng An ninh Quốc gia có lẽ đang khuyên ông tránh có những hành động có thể làm tình hình thêm căng thẳng, đặc biệt khi một số tên lửa của Iran đã vượt qua được hệ thống phòng thủ của liên quân Israel – Mỹ và gây thương vong.

Ông Netanyahu hiện đang lập luận rằng việc tấn công lãnh tụ tối cao Iran, Ali Khamenei, sẽ kết thúc chứ không làm leo thang cuộc xung đột.

Tuy nhiên, một quan chức Mỹ giấu tên cho biết ông Trump đã bày tỏ rõ quan điểm phản đối hành động này.

Lắng nghe phong trào MAGA và rút lui

Một trong những yếu tố chính trị trong nước quan trọng đang tác động đến ông Trump là sự ủng hộ từ cử tri.

Hầu hết các dân biểu Cộng hòa trong Quốc hội Mỹ vẫn ủng hộ Israel, bao gồm cả việc tiếp tục viện trợ vũ khí cho nước này. Nhiều người công khai ủng hộ các cuộc tấn công của Israel nhằm vào Iran.

Nhưng có những tiếng nói quan trọng trong phong trào ủng hộ ông Trump MAGA (Make America Great Again, tạm dịch là "Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại) hiện công khai phản đối chính sách ủng hộ Israel "sắt đá" truyền thống này.

Trong những ngày gần đây, họ đặt câu hỏi vì sao Mỹ lại mạo hiểm bị cuốn vào một cuộc chiến ở Trung Đông, trong khi ông Trump từng hứa theo đuổi chính sách đối ngoại "Nước Mỹ trên hết".

Ông Tucker Carlson, nhà báo thân Trump, hôm 13/6 đã chỉ trích gay gắt chính quyền Trump, nói rằng họ không làm theo tuyên bố "Mỹ không liên quan", đồng thời nhận định rằng Mỹ nên "bỏ rơi Israel".

Ông cho rằng ông Netanyahu "và chính phủ thèm khát chiến tranh của mình" đang hành động theo hướng sẽ lôi quân đội Mỹ vào cuộc chiến để chiến đấu thay.

Ông Carlson viết: "Can dự vào cuộc chiến này chẳng khác nào giáng một cú tát vào hàng triệu cử tri đã bỏ phiếu để tạo ra một chính phủ thực sự đặt nước Mỹ lên hàng đầu."

Tương tự, Dân biểu Marjorie Taylor Greene trung thành với ông Trump đăng trên X rằng: "Bất kỳ ai đang háo hức muốn Mỹ tham gia toàn diện vào chiến tranh Israel/Iran thì không phải là người theo chủ nghĩa Nước Mỹ trên hết/MAGA".

Điều này tạo ra một điểm yếu chính trị đáng kể cho ông Trump.

Nó tạo áp lực buộc ông phải giữ khoảng cách với các đợt tấn công của Israel, và đã có dấu hiệu – ít nhất là về mặt công khai – cho thấy ông đang đi theo hướng này.

Cuộc tranh luận liên quan tới phong trào MAGA cuối tuần qua trùng thời điểm ông Trump đăng trên mạng xã hội rằng ông cùng Tổng thống Nga Putin kêu gọi chấm dứt chiến tranh.

Đến hôm 15/6, ông nói Iran và Israel nên đạt được một thỏa thuận, và thêm rằng: "Mỹ không hề dính líu gì đến cuộc tấn công vào Iran".

Iran trước đó đã đe dọa sẽ tấn công các căn cứ Mỹ trong khu vực nếu Mỹ tiếp tục hỗ trợ Israel như hiện tại.

Nếu quân đội Mỹ có bất kỳ thương vong nào, lập luận theo hướng cô lập của phe MAGA chắc chắn sẽ mạnh mẽ hơn nhiều, qua đó có thể tạo thêm áp lực khiến ông Trump rút lui và kêu gọi ông Netanyahu kết thúc chiến dịch tấn công càng sớm càng tốt.