Giáo dục VN: Kỳ vọng gì với tân Bộ trưởng trước thềm năm học mới?
Nguồn hình ảnh, Getty Images
- Tác giả, Tiến sỹ Tạ Long
- Vai trò, Gửi cho BBC News Tiếng Việt từ Hà Nội
Trong thời gian qua, ngành Giáo dục và đào tạo của Việt Nam đã đạt được những thành tích đáng ghi nhận, nhưng nhiều hạn chế, bất cập thậm chí là bức xúc trong lĩnh vực này lại chưa được giải quyết một cách triệt để, từ năm này qua năm khác.
Sau đây là vài trong một số vấn đề đó mà tôi xin tạm liệt kê.
Thứ nhất là vấn đề đào tạo, tuyển dụng và chế độ đối với đội ngũ giáo viên và giảng viên, thứ nhì là giảm tải chương trình và vấn đề dạy thêm, học thêm, thứ ba là vấn đề sách giáo khoa, thứ tư là vấn đề học ngoại ngữ, thứ năm là gian lận trong thi cử, thứ sáu là gian lận bằng cấp, thứ bả là vấn đề đạo đức học sinh và bạo lực học đường, thứ tám là lạm thu và quản lý nhà trường, và thứ chín, nhưng chưa phải là cuối cùng, vấn đề cơ sở vật chất và điều kiện giảng dạy còn hạn chế ở vùng sâu, vùng xa thuộc biên giới, hải đảo.
Những vấn nạn chung và riêng nào cần khắc phục?
Trong những vấn đề trên có cái chung cho cả giáo dục phổ thông và đại học như vấn đề đào tạo và chế độ đối với đội ngũ giáo viên và giảng viên; giảm tải chương trình, dạy áp đặt, nhồi nhét, ít thực hành; gian lận trong thi cử.
Có những vấn đề thuộc riêng khối phổ thông như dạy thêm, học thêm; vấn đề sách giáo khoa; vấn đề số tiết học ngoại ngữ và nên ưu tiên ngoại ngữ nào; vấn đề đạo đức học sinh và bạo lực học đường; vấn đề lạm thu các loại phí và quỹ mà giáo viên cho chỉ vì lợi ích ban lãnh đạo nhà trường, trong khi giáo chức không được hưởng lợi gì từ đấy; vấn đề cơ sở vật chất và điều kiện giảng dạy còn hạn chế ở vùng sâu, vùng xa thuộc biên giới, hải đảo.
Những vấn đề thuộc khối phổ thông nổi cộm hơn khối đại học vì được nhiều người dân quan tâm. Được quan tâm hơn cả trong số những vấn đề này là việc dạy thêm, học thêm; sách giáo khoa cho học sinh tiểu học và trung học cơ sở và lạm thu.
Vấn đề sách giáo khoa hệ tiểu học và trung học cơ sở đặc biệt nóng vì luôn thay đổi, điều không thấy trong giáo dục trước đây của Việt Nam cũng như ở nhiều nước trên thế giới. Vấn đề này nóng ngay trong giới biên soạn tới mức không thống nhất mà còn xúc phạm nhau.
Để có những sách giáo khoa phổ thông tiểu học và trung học cơ sở ổn định nhưng đa dạng là vấn đề xã hội và giới phụ huynh mong mỏi và cần sớm đi đến thống nhất.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Vấn đề dạy thêm và học thêm là vấn nạn kéo dài nhiều thập niên và đã được Nhà nước cũng như Bộ Giáo dục & Đào tạo đưa ra nhiều quyết sách để khắc phục, nhưng vẫn tồn tại có thể do bắt nguồn từ hạn chế trong chính sách đãi ngộ với đội ngũ giáo viên và từ nhận thức về sứ mệnh cũng như đạo đức nghề nghiệp của nhiều giáo viên trong thòi kinh tế thị trường lệch lạc.
Vấn đề gian lận thi cử trong thi đại học năm 2018 khá nghiêm trọng và đã được xử lý nghiêm khắc. Nhưng việc gian lận thi cử chuyển cấp và vào đại học của học sinh vãn luôn tái diễn qua quay cóp hoặc dùng các thiết bị công nghệ trong phòng thi.
Vấn đề gian lận thi cử và quản lý nhà trường phổ thông đã được một số ít giáo viên tố cáo lên công luận, nhưng việc xử lý thiếu thấu đáo khiến các đương sự bị trù dập và chịu nhiều thiệt thòi và cô đơn như thày giáo Đỗ Việt Khoa; thậm chí bị học sinh xúc phạm, hành hung như ở trường trung học Sài Sơn, huyện Quốc Oai, Hà Nội năm 2020.
Những vấn đề chủ yếu thuộc khối đại học và trên đại học như gian lận bằng cấp của các thành phần và đối tượng khác nhau luôn được công luận phanh phui, có những vụ được xử lý, nhưng cũng không thiếu những trường hợp được làm ngơ khiến công luận băn khoăn.
Kỳ vọng gì với tân Bộ trưởng trước thềm năm học mới?
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Trước thềm năm học mới 2021-2022 và nhìn tới tương lai, về kỳ vọng, hy vọng tân Bộ trưởng Giáo dục & Đào tạo của Việt Nam trước tiên cố gắng khắc phục những vấn nạn được xã hội quan tâm và mong mỏi, đặc biệt là sách giáo khoa, chế độ sử dụng và đãi ngộ giáo viên, bạo lực học đường.
Thực vậy và trên thực tế, những vấn đề mà xã hội kỳ vọng với tân Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đã được một số đại biểu Quốc hội Việt Nam nêu ra, trong đó bao gồm nhưng không giới hạn ở ba điểm sau, theo quan sát của chúng tôi.
Đó là, thứ nhất, triển khai giáo dục khai phóng và cải cách đại học đúng đắn, thay đổi phương thức dạy nhồi nhét sang truyền thụ, từ học thuộc đề thi sang học hiểu để thay đổi tư duy và thực hành.
Thứ nhì, là tự chủ đại học, thay đổi phương thức quản lý mang tính áp đặt, rập khuôn, xin - cho bằng phương thức hướng dẫn, hỗ trợ và hậu kiểm;
Và thứ ba là cầu thị và lắng nghe, cần có sự tham vấn rộng rãi đội ngũ các nhà giáo thông qua các phương tiện truyền thông.
Khi mới nhậm chức tân Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn có một tuyên bố mới mẻ phải thay đổi triết lý giáo dục của Việt Nam và giáo dục phải đặt trọng tâm vào tính nhân văn, chân-thiện-mỹ, chứ không phải chính trị.
Ông cho rằng đường lối đổi mới do đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo và chỉ hướng đã thật rõ ràng, vấn đề là cách làm.
Ông cũng đã nêu những vấn đề cần làm ngay về đổi mới kỳ thi trung học phổ thông (là việc cấp bách ưu tiên thực hiện trong nhiệm kỳ của mình), đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, cải thiện thu nhập của người thày.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Thời gian từ khi Tân Bộ trưởng nhậm chức còn quá ngắn lại gặp lúc đại dịch Covid-19 hoành hành khiến mọi hoạt động của cả nước bị đình đón nên chưa rõ cách làm để thay đổi nền giáo dục Việt nam đầy những vấn nạn và nan đề về hệ thống sẽ thế nào?
Thực vậy, đại dịch Covid đã khiến nhiều tỉnh thành không tổ chức thi tốt nghiệp trung học phổ thông hoặc không thi kỳ 2, mà phải xét đặc cách tốt nghiệp, có thể xét tuyển đặc cách vào đại học và cao đẳng. Do đó việc cần làm ngay của tân Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn về đổi mới kỳ thi trung học phổ thông đang bị xáo động.
Có những ý kiến cho rằng "Chỉ một bộ trưởng có tâm huyết thì không thể làm được gì mà cần phải có sự đồng lòng của cả một hệ thống giáo dục các cấp cùng làm"và không thể nào sửa một lần mà phải hoàn thiện từng khâu."
Hoặc như việc tăng lương cho đội ngũ giáo viên không chỉ phụ thuộc vào Bộ Giáo dục & Đào tạo, mà cả hai Bộ Nội vụ và Tài chính, những bộ đã từng bác nội dung "lương giáo viên được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp" trong Dự thảo để sửa đổi Luật Giáo dục 2019.
Năm học mới 2021-2022 đã rục rịch bắt đầu, thiết nghĩ ngành giáo dục Việt Nam và ban lãnh đạo của ngành cần khẩn trương có các hành động chính sách kịp thời, cụ thể đáp ứng nhu cầu, mong đợi của cộng đồng, xã hội và tiếp tục cởi mở lắng nghe ý kiến đóng góp hợp lý của nhân dân và các giới chuyên môn, để giáo dục Việt Nam mau sớm có những chuyển động mới, đúng hướng.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, nguyên Trưởng phòng nghiên cứu người Việt, Viện Dân tộc học, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam. Tác giả đã và đang tham gia nhiều dự án nghiên cứu về phát triển xã hội và cộng đồng tại Việt Nam.
