Thay đổi ở TQ: Phụ nữ vẫn luôn thiệt thòi
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Trong vòng hai thập niên qua, Chính phủ Trung Quốc đã thúc đẩy một loạt các cải cách nhằm tự do hóa và tăng sức sống cho nền kinh tế. Tuy nhiên kết quả không phải lúc nào cũng tích cực đối với phụ nữ.
Ở quốc gia đông dân nhất thế giới này, nơi số lượng đàn ông áp đảo phụ nữ, một điều thú vị là tỷ lệ phụ nữ tham gia hay trụ lại trong lực lượng lao động dường như ít hơn những thập niên trước.
Lao động nữ giảm
Cố Chủ tịch Đảng Cộng sản Trung Quốc Mao Trạch Đông có một câu khẩu hiệu rất nổi tiếng là "phụ nữ đỡ nửa bầu trời". Với 90% phụ nữ trong độ tuổi lao động của Trung Quốc làm việc ở các thành thị tính đến thời thập niên 1970, câu nói này dường như là đúng.
Nhưng khi các cải cách thị trường diễn ra, kéo theo nhiều công ty tư nhân tham gia vào tuyển dụng nhân công, tỷ lệ lao động nữ đã giảm đi liên tục - cho đến năm 2010, cuộc điều tra dân số cho thấy chỉ có 44,7% phụ nữ có việc làm. Tỷ lệ này vẫn cao hơn nhiều so với một số quốc gia phát triển nhưng vẫn là một sự sụt giảm mạnh.
Một nhà chỉ trích cải cách, nhà bình luận xã hội có tiếng, bà Trương Lệ Giai nói rằng việc Trung Quốc chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa sang nền kinh tế thị trường đã đem lại những thay đổi và cơ hội cho cả nam và nữ - nhất là cho các phụ nữ có học thức ở thành thị. Tuy nhiên nó cũng dẫn đến những bước lùi, trong đó có mất việc làm.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
"Tôi cho rằng phụ nữ phải chịu hầu hết chi phí và gánh nặng trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa sang nền kinh tế thị trường," bà nói. "Ví dụ như trong các doanh nghiệp nhà nước yếu kém thì phụ nữ luôn là những người đầu tiên bị cho ra rìa."
Bà Trương có trải nghiệm cá nhân mà bà trình bày trong cuốn sách của bà, "Chủ nghĩa xã hội vĩ đại".
Lớn lên ở Nam Kinh, thủ phủ của tỉnh Giang Tô ở miền đông Trung Quốc, bà bắt đầu làm việc tại một xưởng tên lửa ở tuổi 16. Ngôi làng bà sinh sống trở thành khu dân cư cho một xí nghiệp máy móc địa phương do Bộ Công nghiệp Không gian điều hành.
"Họ có một nguyên tắc rằng những phụ nữ vào khoảng 45 tuổi sẽ bị thải ra khỏi phân xưởng làm việc của tôi," bà nói và cho rằng đó là quy định chung ở xí nghiệp.
Phân biệt đối xử đối với nữ
Bà cho rằng việc chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường đã tạo điều kiện cho nhiều doanh nghiệp hành xử một cách không cần ngần ngại đối với các nữ công nhân ở Trung Quốc mà không bị làm sao. "Trước đó thì đó là sự bình đẳng giới theo kiểu Mao. Giờ đây nó được thay bằng sự phân biệt đối xử thẳng thừng đối với nữ giới," bà cho biết.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Bà Trương nói tiếp rằng "phụ nữ sẽ gặp khó khăn hơn rất nhiều để tìm việc bởi vì các doanh nghiệp đưa ra thêm yêu cầu… một số công ty từ chối tuyển dụng phụ nữ trong độ tuổi sinh nở. Và đôi khi một người phụ nữ mang thai, cô ấy sẽ bị sa thải. Đôi khi họ buộc nữ nhân công phải viết cam kết rằng "tôi hứa tôi sẽ không có con trong vòng mười năm tới."
Các số liệu mới đây cho thấy phụ nữ ở các thành thị của Trung Quốc giờ đây có mức lương vào khoảng 67,3% mức lương của nam giới. Trong khi đó, đối với phụ nữ ở vùng nông thôn, con số này còn thấp hơn - chỉ có 56%.
Cũng như những quốc gia khác, có một số nhân tố góp phần gây ra tình trạng trả lương không bình đẳng giữa nam và nữ. Nhưng ở Trung Quốc có một khác biệt là độ tuổi nghỉ hưu bắt buộc. Phụ nữ phải nghỉ hưu sớm hơn nam giới - ở tuổi 55 đối với công nhân viên chức nhà nước so với 60 đối với nam giới.
Có lẽ không cần phải nhìn đâu xa: chỉ cần nhìn vào giới tinh hoa chính trị Trung Quốc để thấy được sự chênh lệch giữa tỷ lệ nam và nữ trong lực lượng lao động. Đảng Cộng sản cầm quyền chỉ có một phụ nữ trong Bộ Chính trị gồm 25 thành viên, thế còn trong Ban Thường vụ Bộ Chính trị quyền lực chưa từng có một thành viên nữ nào. Trong số 204 ủy viên Ban chấp hành Trung ương, chỉ có 10 người là nữ.
Trung Quốc đã trải qua giai đoạn tăng trưởng nhanh chóng. Tuy nhiên quan niệm truyền thống cố hữu về vai trò của nam và nữ vẫn còn tồn tại có nghĩa là đất nước phải còn lâu mới có thể đạt được bất kỳ đột phá nào thật sự để làm nền tảng cho nền kinh tế khổng lồ của họ.
Bản tiếng Anh bài này đã được đăng trên BBC Capital.
