Giải mã người có tính cách ‘Loại A’
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Liệu "nhãn hiệu" có tiếng dành cho những người đầy tham vọng là sai? Theo các nhà tâm lý học và nghiên cứu gần đây, có một cách tốt hơn để phân tích tính cách của bạn - và là có lợi cho bạn.
Có thể bạn biết một người có tính cách "Loại A" - một người đầy tham vọng, luôn cạnh tranh cố gắng để thành công. Có lẽ đó là cách mà bạn mô tả bản thân.
Đó là một "nhãn hiệu" dành cho những người mạnh mẽ, vượt trội trong nhiều thập niên qua. Nhưng nghiên cứu mới cho thấy tính cách Loại A có thể là một từ bị dùng sai.
Các nhà nghiên cứu của Đại học Toronto ở Scarborough, Canada nói thuật ngữ này có thể không giúp ích và sai lạc, và cách mà nó thường được sử dụng thể hiện sự nghĩ lỗi thời về tính cách. Sau đây là lý do tại sao bạn nên suy nghĩ kỹ về việc tự cho mình là Loại A trong cuộc phỏng vấn việc sắp tới.
Sự ra đời của một huyền thoại?
Theo từ điển tiếng Anh Oxford, tính cách Loại A được đặc trưng bởi tham vọng, sự nóng vội và cạnh tranh, và được cho là dễ bị căng thẳng và bệnh tim. (Loại B, trong khi đó, được định nghĩa là sự thư giãn, kiên nhẫn và có cách cư xử có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim.)
Hai bác sĩ tim mạch Mỹ đã đưa ra thuật ngữ này vào những năm 1950 để mô tả những người đàn ông trung lưu da trắng có những đặc điểm tính cách nhất định nào đó khiến họ dễ bị mắc các bệnh tim mạch vành hơn. (Một báo cáo năm 2012 trong Tạp Chí Y Tế Công Cộng Mỹ khẳng định rằng nghiên cứu này đã được ngành công nghiệp thuốc lá tài trợ rất nhiều để tránh mọi tuyên bố hút thuốc lá là có hại.)
Kể từ đó, trong nhiều thập niên, thuật ngữ này đã đi vào từ vựng phổ biến và người ta đã sử dụng nó như một cách để xếp mình thuộc loại này hay loại kia. Khía cạnh nhị phân của thuộc tính - rằng bạn, theo tự nhiên, thuộc hoặc Loại A hoặc Loại B - đã là phát hiện chính của một nghiên cứu năm 1989 được công bố trên Tạp Chí Nhân cách và Tâm lý Xã hội.
Nhưng nghiên cứu sinh sau tiến sĩ của Đại học Toronto Michael Wilmot muốn kiểm tra liệu những giả định đó ngày nay còn đúng hay không. Vì vậy, ông và nhóm của ông đã quyết định lặp lại các nghiên cứu cũ và cập nhật chúng với các phương pháp khảo sát hiện đại hơn để xem liệu chúng có tạo ra cùng một kết quả hay không. Phát hiện của họ sẽ được công bố trên Tạp Chí Nhân Cách và Tâm Lý Xã Hội.
Nhóm nghiên cứu đã kiểm tra lại dữ liệu lưu trữ từ các cuộc khảo sát trước đây của gần 4.500 người ở Hoa Kỳ và Anh, những người đã tham gia vào các cuộc khảo sát Loại A nhiều năm trước. Họ đã không thể nào đạt được kết quả tương tự cho rằng "Loại A" là một loại tính cách xuất hiện tự nhiên, và nhận thấy rằng tính cách tốt hơn nên được hiểu là các 'thang đo trượt đều' của các đặc điểm cụ thể, hơn là phân thành các thể loại ngắt quãng.
"Người ta thích phân thành các thể loại", Wilmot nói. "Khoa học giúp chúng ta hiểu được thế giới, và con người là điều thú vị nhất đối với người khác, vì vậy sự phân loại dễ hiểu hơn."
Việc gán cho ai đó một thể loại đại diện cho những đặc tính nhất định là một vấn đề.
Cái rắc rối khi bị cho là Loại A, Wilmot và nhóm của anh nói, là bạn hoàn toàn không thể "thực sự là" loại A được. Đúng hơn, bạn có thể có một số đặc điểm của Loại A và lại không có những đặc điểm khác, hoặc bị ép buộc vào một phổ của từng đặc điểm. Nói rằng ai đó là Loại A nghĩa là cho rằng có những đặc điểm tính cách nhất định mà thậm chí người đó không có.
Nghiên cứu ban đầu năm 1989 đã sử dụng các cách làm lỗi thời, như các định dạng trả lời có tính nhị phân ("bạn là cái này hay cái kia?"), điều này trái ngược với các đặc tính có tính đo lường (như tính cạnh tranh hoặc tính sốt ruột) trên thang đo trượt đều. Đó là cách tiếp cận hiện đại hơn: nhiều nhà tâm lý rất cảnh giác với các xét nghiệm và chỉ xếp bạn vào một loại duy nhất, thay vào đó họ thích đưa ra các xét nghiệm khám phá các mức độ khác nhau của tính cách, mỗi xét nghiệm có thể được đo trên một phổ.
"Có thể ai đó đang phấn đấu đạt thành tích nhưng lại không dễ bực tức hoặc sốt ruột," Wilmot nói. Nói cách khác, ai đó có thể thích cạnh tranh nhưng không thích áp lực thời gian. Nhưng nếu bảo ai là Loại A, tức là đã cho rằng người đó thích cả hai.
Rắc rối của việc phân loại
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Mô hình về mẫu hình cư xử Loại A hoặc B này được nhiều chuyên gia và học giả xem là lạc hậu.
Sandra Matz là một trợ lý giáo sư tại Trường Kinh doanh Columbia ở New York, người đã nghiên cứu tâm lý học trắc nghiệp và cách thức đo lường tính cách hoặc khả năng nhận thức. Cho dù là Loại A/B, hay một cái gì đó giống như chỉ số Loại Myers-Briggs, thì việc xếp loại một người nào đó vào một loại là không hữu ích bằng việc kiểm tra các mức độ khác nhau của tính cách và nhận thức.
"Xếp loại là việc quá thô," bà nói. "Các kiểu đóng khung này rất được phổ biến vì chúng rất dễ hiểu - thật tuyệt khi có một nhãn hiệu để bạn có thể sử dụng."
Chúng ta cần những cách để mô tả tính cách của một ai đó mà không chỉ là một con số dài dằng dặc các tính từ, bà nói. Và khi bạn bắt đầu viết mô tả cho một loại nhất định - như Loại A là "đầy tham vọng", "ngăn nắp" hoặc "ham việc" - ta thật dễ dàng thấy ngay những cạm bẫy của một hệ thống cứng nhắc như vậy.
"Đó gần như là một quan niệm sai lầm trong cách chúng ta sử dụng tính cách ở nơi làm việc: tìm ra những tính cách nào sẽ tạo ra một nhân viên tuyệt vời," Matz nói. Nhưng ta nên quan tâm hơn để tìm "những tính cách tốt nhất phù hợp với công việc cụ thể này".
Việc kiểm tra tính cách không được sử dụng rộng rãi trong tuyển dụng, Paula Harvey tại Công Ty Quản Lý Nguồn Nhân Lực cho biết. Khoảng 15 năm trước chúng được sử dụng, nhưng từ đó bà thấy có sự giảm đều đặn do chi phí và do luật về cơ hội bình đẳng.
"Nếu việc kiểm tra tính cách có được sử dụng, thì nó thường là vì mục đích phát triển cho các nhân viên hiện hữu."
Phương án tốt hơn là gì? Nhiều chuyên gia được phỏng vấn khuyên dùng bài kiểm tra "Năm Thang Lớn". Thay vì cố ép bạn vào một thể loại, kiểm tra này xếp bạn vào đâu đó dọc phổ của năm thang đo trượt đều. (Điều đó trái ngược với Myers-Briggs, cũng làm tương tự như vậy, nhưng sau đó sử dụng những thang đo này để tiếp tục, dù thế nào, ấn định bạn vào một thể loại.)
Vì vậy, lần sau nếu ai đó nói rằng mình là Loại A và khoe khoang kể làm thế nào mà là Loại A và bây giờ đang làm gì, thì bạn hãy coi việc đó chẳng đáng tin cậy. Tương lai thực sự của tính cách con người ở nơi làm việc ngày càng không phải là việc đã an bài, cũng như việc phân loại thành Loại A hoặc Loại B. Thay vào đó, nó sẽ là sự phù hợp của tính cách với môi trường làm việc.
"Những người có một công việc phù hợp với tính cách thì sung sướng hơn về lâu dài và làm việc tốt hơn," Matz nói. "Không phải chỉ là việc cố gắng có hồ sơ cá nhân thích ứng."
Bài tiếng Anh trên BBC Capital
