Những bí ẩn về cách 'yêu' của khủng long

Câu hỏi về chuyện giao phối của khủng long đã khiến các nhà cổ sinh vật học đau đầu qua nhiều thế hệ, và một số chuyên gia đưa ra nhiều thuyết khá kỳ dị.

Khủng long tồn tại trên hành tinh này khoảng 150 triệu năm cho đến khi sự kiện khiến loài này tuyệt chủng xảy ra khoảng 66 triệu năm về trước.

Con người thử thai khiến con ếch tuyệt chủng

Sự trở lại thần kỳ của hổ Amur từ bờ vực tuyệt chủng

Một loài vật tuyệt chủng có thể đe dọa cả thế giới

Những sinh vật này cực kỳ đa dạng về kích cỡ và hình dáng, nhưng vì chúng đã có mặt trên hành tinh thời gian dài như vậy, rõ ràng chúng có khả năng sinh sản khá thành công.

Nhưng khủng long sinh sản bằng cách nào?

Khó mà phân biệt được giữa khủng long đực với khủng long cái, và chúng có vẻ như có kích cỡ gần bằng nhau, vì vậy đây không thể là con nhỏ hơn cưỡi lên con to hơn hoặc ngược lại.

Kiến lửa kết bè vượt lũ ở rừng Amazon

Những người Neanderthal cuối cùng trước ngày tuyệt chủng

Nếu bạn biết trước khi nào mình sẽ lìa đời

Chỉ vài năm gần đây các nhà khoa học mới có thể xác định một số mẫu khủng long cái, nhờ vào nghiên cứu cho thấy tủy xương giảm mật độ khi khủng long sinh trứng bên trong cơ thể.

Không hề có dấu vết hóa thạch của bộ phận sinh dục ở khủng long, chứ chưa nói gì đến phiên bản hóa thạch của hai sinh vật cổ đại đang trong tư thế giao phối.

Cả bộ phận sinh dục của khủng long đực và khủng long cái đều là các cơ quan được tạo thành từ mô mềm, và chúng phân hủy theo thời gian. Nhưng các nhà khoa học đã đưa ra một số phán đoán có căn cứ dựa trên các loài có họ hàng gần với khủng long.

Hệ sinh sản của chim và cá sấu sử dụng một cơ quan nội tạng gọi là lỗ huyệt (cloaca), một lỗ đa năng dùng để tiểu tiện, đại tiện, và sinh sản.

Hầu hết các loài chim giao phối bằng hành động mà mọi người thấy hơi kinh tởm, 'nụ hôn lỗ huyệt', khi tinh trùng đi qua lỗ huyệt của chim đực vào lỗ huyệt của chim cái khi hai lỗ này chạm vào nhau, dẫn đến quá trình thụ tinh. Vậy thì khủng long cũng có thể sử dụng phương pháp tương tự và không sở hữu hay cần thêm bộ phận sinh dục nào nữa.

Nhưng ngay cả hành động giao phối qua lỗ huyệt cũng có nghĩa là những sinh vật tiền sử này phải tiến lại rất sát nhau để có thể chạm được vào cơ quan sinh dục của đối phương.

Có vẻ như những con khủng long cỡ nhỏ (như khủng long Kulindadromeus) sử dụng một tư thế giống cách giao phối của cá sấu: con cái nằm rạp xuống, dịch chuyển đuôi sang một bên để con đực có thể trèo lên trên và vặn mình để hai lỗ huyệt kết nối với nhau.

Khủng long Bipedal, loài di chuyển trên hành tinh bằng hai chân, có thể gặp rắc rối khi phải giữ thế cân bằng. Để cơ quan sinh dục chạm nhau, chúng phải dùng một số cách phối hợp để có thể đứng thẳng.

Có thuyết cho rằng cánh tay nhỏ và ngộ nghĩnh của khủng long T-Rex được dùng để bấu lấy bạn tình. Nhưng cũng có thể chúng đơn giản là chỉ cần ngồi xuống để làm chuyện ấy.

Nhưng vậy còn những loài khủng long có kích thước khổng lồ thì sao? Làm sao mà chúng trèo lên được?

Đây không phải là việc dễ dàng gì nếu bạn có cái đuôi to khổng lồ (như Diplodocus) nằm liền kề ngay vùng trọng yếu.

Cái đuôi có kích cỡ đáng kể này là một phần trên cơ thể nặng đến 80 tấn. Chẳng lẽ bạn tình sẽ bị đè nghiến bên dưới kích cỡ khổng lồ của đối phương?

Có một thuyết cho rằng loài khủng long này thường giao phối ở vùng nước nông để dễ bề nổi lên.

Nhưng một số chuyên gia thực dụng hơn giờ đây cho rằng nếu loài sinh vật đó có thể trụ vững với cân nặng của bản thân, thì chúng có lẽ cũng chịu được sức nặng của đối phương tì vào trong thời gian ngắn.

Và về phần cái đuôi, chúng được cho là dùng phương pháp của cá sấu - con cái vắt đuôi sang một bên trong khi con đực duy trì tư thế hơi nghiêng và dốc khi giao phối.

Vậy còn trong tình huống cơ thể phủ đầy gai chết người hoặc xương nhọn (như khủng long Kentrosaurus đáng sợ) khiến bất cứ ý định muốn giao phối nào cũng có thể khiến bạn tình bị thiến hoặc bị chết?

Với những cơ thể có vũ trang như thế, việc giao phối đương nhiên là việc phải rất cẩn trọng.

Các nhà khoa học tin rằng khủng long Kentrosaurus cái có thể sẽ nằm nghiêng một bên và bạn tình sẽ ở trên con cái, hoặc kiểu giao phối mà hai con khủng long sẽ đứng quay đuôi vào nhau còn thân mình quay về hướng ngược ra ngoài. Nghe thì không lãng mạn cho lắm, nhưng rõ ràng là cách này mang tính thực tiễn hơn nhiều.

Nhưng tại sao khủng long lại có những phần cấu tạo phụ trên cơ thể kỳ quặc như vậy? Liệu chúng có liên quan gì đến chuyện hoan ái không?

Nhiều thuyết khác nhau giải thích về sự tồn tại của những cơ quan này. Không nghi ngờ gì, một số phần cấu tạo trên cơ thể có chức năng tự vệ, đặc biệt khi phải đương đầu với một con khủng long ba sừng Triceratops.

Quan sát hoạt động của giới động vật trong thế giới hiện thời có thể giúp ta có thêm hiểu biết vì sao rất nhiều khủng long lại có cấu tạo như vậy.

Một số cơ quan trên cơ thể có thể liên quan đến việc thu hút bạn tình, hoặc để đuổi kẻ theo đuổi không mong muốn.

Chẳng hạn, diềm cổ, sừng và cổ dài có thể có thu hút sự chú ý của bạn tình, tương tự như các loài chim hoặc loài công. Vẻ ngoài càng thu hút thì khả năng tìm được bạn tình càng cao.

Những phần cơ quan phụ đó cũng có thể cho thấy sức khỏe của bạn tình tiềm năng. Con vật càng khỏe mạnh, thì chúng càng có thể tìm được nhiều bạn tình hơn.

Những cơ quan trang trí này trên cơ thể khủng long cũng có thể có chức năng chọn lọc.

Khủng long cổ dài như Brachiosaurus có thể tham chiến bằng cách dùng cổ quật nhau với đối thủ cùng theo đuổi một bạn tình (giống như cách hươu cao cổ hành động ngày nay). Và những con khủng long có sừng như Pachyrhinosaurus có thể húc nhau khi tham chiến, tương tự như dê núi đực hay hươu đực.

Các phương pháp nghiên cứu cao cấp, với máy tính mạnh hơn, giúp tạo ra những giả lập chi tiết hơn và việc tiếp tục phát hiện ra các hóa thạch mới có thể cung cấp rất nhiều thông tin mới về khủng long và chuyện ân ái của chúng.

Hình ảnh do máy tính xây dựng về hoạt động giao phối của khủng long có vẻ như cũng giúp chuyên gia phân tích những hành vi tiềm năng (một số nhà khoa học có quá nhiều thời gian). Nhưng vẫn còn nhiều câu hỏi còn bỏ ngỏ.

Liệu khủng long đực có dương vật không hay chúng chỉ giao phối qua đường lỗ huyệt?

Và rồi còn chuyện mạch máu. Tim của các sinh vật này hoạt động thế nào để có thể bơm máu đến tất cả các bộ phận cần thiết trong cơ thể? Khủng long làm cha mẹ ra sao? Đến khi nào một đôi khủng long được nhân bản vô tính theo kiểu gần giống như trong phim Công viên Kỷ Jura (và ta đều biết tình huống diễn ra thế nào) thì có thể ta vẫn không bao giờ biết rõ được những thông tin này.

Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Earth.