52390880

Có thể Việt Nam sẽ phải nghĩ tới việc 'sống chung với lũ' trước virus corona chủng mới, trong khi đỉnh dịch Covid-19 do virus này gây ra vẫn còn có thể ở phía trước, theo một chuyên gia về dịch tễ học và chính sách y tế, sức khỏe cộng đồng.

Năm nguyên tắc 'vàng' khiến dân chúng tin theo

Covid-19: Virus có thể lây khắp toà nhà chỉ sau vài giờ

Thời tiết nắng nóng có tiêu diệt được Covid-19?

Vì sao tỷ lệ tử vong do virus corona mỗi nước mỗi khác?

Trao đổi với BBC News Tiếng Việt hôm 21/04/2020 từ nơi đang thăm viếng là Austin, Texas, Hoa Kỳ, Tiến sỹ, bác sỹ Trần Tuấn cho rằng trong bối cảnh chưa tạo ra vắc-xin, ở Việt Nam rất có thể những ai chưa bị lây nhiễm vẫn có thể bị lây nhiễm bởi virus corona.

"Phải nói rằng trước hết dịch bệnh lây nhiễm và bản thân cúm corona Vũ Hán này sẽ còn xảy ra, đấy là điều khẳng định về mặt khoa học, bởi vì đây là bệnh mới mà con người chưa tiếp xúc trước đó.

"Nên những ai chưa nhiễm, thì trong tương lai, thời gian tới, vẫn có nguy cơ lây nhiễm, đấy là khẳng định thứ nhất.

"Việc chúng ta phòng chống là để ngăn ngừa sự lây lan và ngăn ngừa áp lực đối với hệ thống y tế, chứ chúng ta chưa mong đợi được là chặn hẳn, chấm dứt việc lây nhiễm của con virus này, chừng nào chưa có vắc-xin."

Sống chung với lũ?

Theo chuyên gia dịch tễ học này, những nghiên cứu khoa học gần đây cho thấy rằng bản thân vấn đề miễn dịch tạo được sau khi nhiễm virus cũng không phải là hoàn toàn khả quan để có thể hy vọng được là vắc-xin có thể "chống đỡ" được dịch bệnh, Tiến sỹ, bác sỹ Trần Tuấn nói tiếp:

"Nhưng như tôi đánh giá là hiện nay chúng ta phải nghĩ đến một phương án nói vui là sống chung với lũ, tức là phải sống với sự tồn tại của con virus này, khi nó đã vào được thế giới này.

"Điểm thứ hai, nhìn đến thực tế trong thời gian vừa qua, có thể nói đây là một loại dịch mới, cho nên các vấn đề về các xét nghiệm, chẩn đoán đều là trong quá trình mới phát triển, cho nên phải chấp nhận là trong điều kiện dịch bệnh, các xét nghiệm mới phát triển, thì mức độ, yêu cầu, tiêu chuẩn, giá trị xét nghiệm trong khoa học có thể chưa thực hiện được đúng các quy chuẩn, hoặc đòi hỏi.

"Tức là tỷ lệ dương tính giả, âm tính giả, có thể là chúng ta chưa xác định được rõ và nó vẫn còn lẫn lộn, ảnh hưởng đến các kết quả.

"Vì thế cho nên tôi đặt ra vấn đề như thế này, bây giờ nhìn vào kết quả có hai khả năng xảy ra, một là quả đó chúng ta (Việt Nam) hoàn toàn đúng, hoặc là cũng có thể gấp lên một vài lần, nhưng mà nhìn chung như thế là chấp nhận được."

Dịch vẫn còn phía trước?

Theo Tiến sỹ, bác sỹ Trần Tuấn ngay cả trong trường hợp các kết quả thống kê được về số ca nhiễm Covid-19 có thể tăng lên gấp năm, mười hay hai chục lần đi chăng nữa ở Việt Nam thì vẫn có thể nói rằng tỷ lệ nhiễm Covid-19 ở quốc gia này trong thời gian vừa qua là "rất thấp":

"Nếu nó rất thấp, có nghĩa là cả khối cảm nhiễm phía trước còn nguyên và như thế là dịch bệnh vẫn còn ở phía trước.

"Dịch bệnh vẫn còn ở phía trước thì chúng ta phải xem rằng nếu chúng ta tiếp tục phòng chống mà mang tính chất gọi là phong tỏa mạnh, triệt để như thời gian vừa rồi, thì chắc chắn là không thể làm được. Bởi vì như vậy nó ảnh hưởng đến các mặt khác.

"Thế thì chúng ta sẽ phải xem lại rằng là chúng ta chấp nhận rằng dịch bệnh như thế, có thể mong đợi là hình thái bệnh có thể ở Việt Nam lan truyền như các nước, nhưng mà nó diễn biến nhẹ, ở Việt Nam và các nước đang phát triển.

"Nếu diễn biến nhẹ, thì cần các nghiên cứu để chỉ ra rằng thực sự tồn tại diễn biến nhẹ này, để chúng ta có thể giải thích về mặt khoa học các vấn đề khác, chẳng hạn thể miễn dịch chéo, chẳng hạn tồn tại các yếu tố tích cực để cho người dân ở các nước đang phát triển không bị nhiễm nặng như trường hợp ở các nước đã phát triển.

"Một trong những yếu tố đó người ta thấy rằng tình trạng gọi là bệnh không lây nhiễm nặng nề hơn nhiều, cho nến đó có thể là một lý do giải thích, và nếu được chúng ta sẽ có được một cảm giác là sống chung với con virus này ở một cảm giác thoải mái hơn, giống như các vụ dịch cúm mùa.

"Nhưng trong khi đó chúng ta lại đang thu được một cái là trong thời gian vừa rồi đã tạo được sự thay đổi nhận thức cho cả chính quyền, cả người dân là dự phòng là quan trọng và trong dự phòng, phòng chống lệnh không lây nhiễm, điểm quan trọng nhất vẫn là vệ sinh cá nhân và giữ khoảng cách trong tiếp xúc ngoài xã hội…"

'Bỏ lỡ thời gian vàng'

Nhân dịp này, chuyên gia dịch tễ học và chính sách y tế, sức khỏe cộng đồng Trần Tuấn cũng bình luận về trách nhiệm của Trung Quốc và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong vụ bùng phát đại dịch Covid, ông nói:

"Khoa học và cả trong tổ chức cũng như nghiên cứu đã nhận thấy rằng có nguy cơ xảy ra dịch, khi mà dịch xảy ra ở Vũ Hán, thì chúng ta đều biết rằng là chính quyền Trung Quốc đã công bố với Tổ chức Y tế Thế giới vào ngày 31/12/2019 rằng có một vụ dịch xảy ra ở Vũ Hán.

"Với số lượng bệnh nhân lúc đó họ có trong tay là vào khoảng 43 trường hợp bệnh nhân với triệu chứng lâm sàng điển hình của một hình thái là viêm phổi giống như Sars, nhưng không phân lập được con virus Sars như cũ, chỉ là một hình thái lâm sàng giống Sars, nhưng không phải là Sars.

"Như vậy có thể nói là đến cuối thời điểm 31/12/2019 là cả Tổ chức Y tế Thế giới và Trung Quốc đều biết đây là một vụ dịch lây nhiễm viêm phổi có hình thái lâm sàng giống như Sars, tức là tỷ lệ như thế là khá nặng và mức độ lây nhiễm là theo đường hô hấp, nhưng lại không thực hiện các nghiên cứu trên nhóm 43 đối tượng này, chúng tôi gọi là các nghiên cứu dịch tễ học để chỉ ra đường lây truyền ra sao.

"Cho nên rơi vào tình trạng là đánh giá nhầm rằng tình trạng lây nhiễm là dịch lây truyền từ động vật sang người mà không biết rằng đó là dịch lây nhiễm từ người sang người, đồng thời cũng không đánh giá được, không mô tả tốt 43 trường hợp đó để phát hiện cơ chế lây nhiễm và hình thái lâm sàng diễn biến ra sao.

"Cho nên là suốt trong ba tuần đầu tháng 01/2020 đã để cho tình trạng dịch lây lan không kiểm soát được và đó là nguồn gốc mà phát tán thông qua con đường hàng không là chủ đạo đến tất cả các nước trên thế giới và đây là căn nguyên gây ra đại dịch.

"Như vậy có thể nói rằng là nếu giải thích về đại dịch virus ở Vũ Hán gây ra đợt này là căn cứ tại đâu, thì có thể nói rằng lỗi chính là từ cách phòng chống dịch đã không thực hiện các nghiên cứu dịch tễ học sớm, kịp thời trong giai đoạn tháng 12/2019 và ba tuần đầu của tháng 01/2020, để cho dịch lan truyền.

"Và như thế, nếu quy trách nhiệm thì phải là những người lãnh đạo của hệ thống phòng chống dịch của Vũ Hán, của tỉnh Hồ Bắc, của Trung Quốc và có sự liên đới của Tổ chức Y tế Thế giới."

'Không có gì ngạc nhiên'

Theo Tiến sỹ, bác sỹ Trần Tuấn, nếu hiện nay có thể có các nơi để quy trách nhiệm, thì đó sẽ không có gì ngạc nhiên, ông nói thêm:

"Tôi chưa nói tới giai đoạn sau là Tổ chức Y tế Thế giới còn nhận định, chậm thông báo về đại dịch cho các nước, nhưng riêng trong vòng trước khi Vũ Hán bị phong tỏa, chúng tôi gọi là giai đoạn thời gian vàng để kiểm soát vụ dịch là trong vòng cuối tháng 12/2019 và ba tuần đầu tháng 01/2020.

"Thì đã hoàn toàn thất bại trong vấn đề là thực hiện khoa học phòng chống dịch, đặc biệt là các nghiên cứu dịch tễ học để dự báo hình thái dịch cho các nước."

"Và vấn đề quy trách nhiệm đó, tôi nghĩ rằng làm như vậy mới có đủ sức để mà cảnh báo, để răn đe với những người có trách nhiệm trong phòng chống và đảm bảo an ninh sức khỏe toàn cầu trước các nguy cơ là dịch bệnh lây nhiễm, trong thời kỳ toàn cầu hóa.

"Nếu không thực hiện một cách trách nhiệm, triệt để, không có sự công khai, minh bạch về số liệu, không dẫn đường bằng khoa học, tức là không tiến hành các nghiên cứu dịch tễ học, để xảy ra tình trạng như thế này, thì chắc chắn là thế giới phải chịu đựng nhiều hơn nữa.

"Cho nên việc kiện, hoặc việc đòi phải thực thi trách nhiệm, làm sáng tỏ vấn đề tại sao dịch bệnh xảy ra, đối với chính phủ Trung Quốc và kể cả với người có trách nhiệm lãnh đạo WHO, tôi cho rằng đây là một cái không có gì ngạc nhiên cả," nhà phản biện chính sách độc lập nói với BBC News Tiếng Việt trên quan điểm cá nhân.