20 phút xuất hiện của luật sư có giúp gì cho tử tù Hồ Duy Hải?
Nguồn hình ảnh, kiemsat.vn
- Tác giả, Mỹ Hằng
- Vai trò, BBC News Tiếng Việt
Vụ án kéo dài 12 năm nhưng luật sư bào chữa chỉ có cơ hội trình bày 20 phút trong phiên giám đốc thẩm ba ngày quyết định số phận tử tù Hồ Duy Hải.
Hồ Duy Hải bị bắt và kết án từ năm 2008, nhưng phải tới năm 2020 mới có phiên Giám đốc thẩm xem xét lại lại bản án và xem xét lại quyết định tử hình.
Quyết định này đã có hiệu lực về pháp luật, nhưng bị kháng nghị vì phát hiện có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong quá trình giải quyết vụ án. Mẹ của tử tù Hồ Duy Hải cũng đã bán hết nhà cửa, ròng rã đi kêu oan cho con trong suốt 12 năm qua.
Trao đổi với BBC News Tiếng Việt hôm 7/5, một ngày trước khi ban Giám đốc thẩm đưa ra quyết định 'định mệnh' với Hồ Duy Hải, luật sư Ngô Anh Tuấn, người theo dõi sát vụ án, đồng thời đã gặp mặt trực tiếp luật sư Trần Hồng Phong ngay sau buổi xét xử hôm 6/5, cho hay:
"Việc luật sư Trần Hồng Phong được mời tham dự phiên toà giám đốc thẩm vụ Hồ Duy Hải là một sự kiện rất quan trọng đối với nghề luật sư. Bởi lẽ, vai trò luật sư được ghi nhận trong một phiên toà mang tính quyết định. Việc này rất hiếm."
"Trước đó, hầu như chưa luật sư nào được mời tham gia vào những phiên toà này. Bản thân tôi cũng từng là luật sư hỗ trợ cho thân chủ trong hai vụ án dân sự đã được tòa hủy án theo thủ tục giám đốc thẩm (năm 2016 và 2018) nhưng cũng chưa một lần được toà mời đến."
BBC: Việc giới hạn thời gian tham dự của luật sư bào chữa trong phiên giám đốc thẩm như vậy có vi phạm luật pháp hay không?
LS Ngô Anh Tuấn: Cần phải nói rõ ràng rằng, hành động hội đồng giám đốc thẩm hôm 6/5' mời khéo' luật sư Trần Hồng Phong ra khỏi tòa chỉ sau 20 phút trình bày, và không cho tham dự các ngày tiếp theo, là vi phạm pháp luật.
Theo khoản 2, điều 386 Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015, trường hợp người bị kết án, người bào chữa, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến kháng nghị có mặt tại phiên tòa thì những người này được trình bày ý kiến về những vấn đề mà Hội đồng giám đốc thẩm yêu cầu.
Luật cũng ghi rõ, rằng chủ tọa phiên tòa phải tạo điều kiện cho người tham gia tố tụng "trình bày hết ý kiến, tranh luận dân chủ, bình đẳng trước tòa án".
Đánh giá một cách tích cực, thì việc mời luật sư Trần Hồng Phong tham gia phiên toà xét xử giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải là một điểm rất tiến bộ. Nhưng nếu vị chủ tọa khách quan, công minh, nghĩa là họ tôn trọng đồng nghiệp của chúng tôi, tôn trọng nghề của chúng tôi và quan trọng hơn là tôn trọng những cơ sở pháp lý mà luật sư Phong đã chuẩn bị một cách công phu cho phiên toà này nhằm làm rõ sự thật khách quan của vụ án.
Nhưng rõ ràng họ đã không làm vậy.
BBC: Được biết luật sư Trần Hồng Phong đã có cuộc gặp gỡ với một số luật sư khác, trong đó có ông, ngay sau phiên xét xử sáng 6/5. Có thể nào tiếng nói từ phía giới luật sư sẽ giúp ông Phong được quay trở lại phiên xét xử ít nhất là vào ngày quyết định 8/5?
LS Ngô Anh Tuấn: Trong phiên giám đốc thẩm sáng 6/5, sau khi nghe thư ký báo cáo sự có mặt của những người tham gia tố tụng, Thẩm phán chủ toạ phiên toà, ông Nguyễn Hoà Bình - Chánh án Toà án nhân dân Tối cao cho biết, ông rất tiếc khi một số luật sư, kiểm sát viên tham gia trong quá trình giải quyết vụ án đã vắng mặt, bởi đây là phiên toà quan trọng, là dịp cùng nhau có trách nhiệm để làm rõ, xem xét lại vụ án.
Còn với giới luật sư chúng tôi, khi được tin luật sư Trần Hồng Phong, người bào chữa chính cho tử tù Hồ Duy Hải, nhận được giấy mời của người đứng đầu ngành tòa án, chúng tôi thấy 'nở mày nở mặt'.
Nguồn hình ảnh, Ngô Anh Tuấn
Quả đúng là giới luật sư, qua sự việc này, đã kỳ vọng rằng vị thế của luật sư sắp được nâng lên một tầm cao mới, quyền lợi người dân yếu thế tới đây sẽ được tôn trọng hơn. Nhưng, thực tế không như vậy.
Theo thông tin tôi có được, danh tính các luật sư mà vị chủ toạ có nhắc tới là luật sư Nguyễn Văn Đạt và Nguyễn Văn Hoà. Cả hai ông vốn là thành viên của Đoàn luật sư Thành phố Hồ Chí Minh. Luật sư Đạt, hiện đã định cư ở nước ngoài, còn luật sư Hoà thì cũng không có thông tin gì về việc mình được mời tham dự phiên toà này.
Còn trong buổi nói gặp gỡ, trao đổi trưa 6/5 với luật sư Trần Hồng Phong, ông cho biết hai điểm chính gây thất vọng sau đây.
Thứ nhất, trong quá trình diễn ra phiên toà, ông chỉ được nói khoảng trên dưới 20 phút, sau đó thì được chủ tọa mời khéo ra để toà "làm việc nội bộ" (nguyên văn theo lời luật sư Phong), dù trong giấy mời rất trang trọng gửi tới ông trước đó, lịch ghi rõ là toà làm việc ba ngày. Luật sư Phong có làm đơn đề nghị được tiếp tục dự nhưng chủ tọa nói Hội đồng đã hội ý và thấy không cần thiết có mặt luật sư nữa. Luật sư Trần Hồng Phong có đề nghị thư ký lập biên bản ghi nhận sự việc này.
Thứ hai, phía đại diện Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao cũng mong muốn luật sư Phong tiếp tục có mặt tại phiên toà này nhưng khi vị này chưa phát biểu thì chủ toạ đã tuyên bố rồi nên đành im lặng, không lên tiếng nữa.
Nguồn hình ảnh, Thang The Le
Như vậy, rõ ràng thực tế không như chúng ta nghĩ, không như chúng ta kỳ vọng, nếu không nói là đang đi theo hướng ngược lại.
Niềm tin vào sự công bằng, khách quan của ông chủ toạ phiên toà lịch sử sáng 6/5 đã bị lung lay rất nhiều sau hành động trái luật, thiếu suy nghĩ và chứa đựng nhiều khuất tất này.
Trưa nay 7/5, tôi cùng một số luật sư đã ký kiến nghị khẩn cấp, đề nghị hội đồng giám đốc thẩm cho phép luật sư Lê Hồng Phong tham dự phiên xét xử quyết định vào ngày 8/5.
BBC: Việc tòa chỉ giới hạn thời gian phát biểu và tham dự của luật sư bào chữa trong một vụ án quan trọng như vậy nói lên điều gì? Và việc này có ảnh hưởng gì tới phán quyết của ban giám đốc thẩm?
LS Ngô Anh Tuấn: Có vẻ như toà mời đại diện một luật sư chỉ để "làm màu" chứ không thực sự cần lắng nghe nhiều điều ở ông vì nếu cần ông, không đời nào họ mời ông ra khỏi toà khi mọi thứ mới chỉ bắt đầu diễn ra, phần quan trọng chưa tới.
Ở đây có hai tình huống có thể xảy ra.
Thứ nhất, hoặc là toà hỏi các vấn đề liên quan theo hướng bất lợi và sẽ tuyên một bản án bất lợi cho thân chủ của luật sư Phong nên không muốn ông ở lại.
Hai là, hoặc tòa sẽ tuyên hủy bản án đã có hiệu lực pháp luật theo cách như ông chủ tọa nói là "đóng cửa bảo nhau" - trong việc này, công luật sư chỉ là người truyền tin còn công lớn là của hội đồng xét xử mới là quan trọng nhất, không ai khác là ông chủ toạ...
Nhưng cần phải nói rằng, dù chỉ được trình bày 20 phút ngắn ngủi, nhưng luật sư Trần Hồng Phong đã cung cấp cho tòa các tài liệu vô cùng quan trọng mà ông đã dày công nghiên cứu, thu thập, và dù muốn hay không chúng cũng sẽ đều được xem xét.
BBC: Căn cứ vào các thông tin ông có được về vụ việc, vào mức độ quan tâm của dư luận, vào bối cảnh chính trị của đất nước hiện nay, và vào tính chất của nền tư pháp Việt Nam, ông nghiêng về tình huống nào hơn trong quyết định của ban giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải?
LS Ngô Anh Tuấn: Những người có trách nhiệm trực tiếp đến quá trình điều tra, xử lý vụ án Hồ Duy Hải đều không có mặt và không thực hiện nhiệm vụ tại phiên giám đốc thẩm này, trừ vị chủ toạ, do đó có khả năng kết quả phiên giám đốc thẩm sẽ không quá đáng ngại.
Bỏ qua nhiều sự nghi vấn, qua trao đổi với các luật sư, tôi vẫn có niềm tin lớn về một kết quả có lợi cho Hồ Duy Hải, rằng ban giám đốc thẩm sẽ hủy án. Lý do là vì đây là điều nên làm và nhiều người khác sẽ được hưởng lợi vì kết quả này, vào thời điểm mà Đại hội Đảng toàn quốc đang cận kề, đang cần thêm thành tích, công trạng, tội danh trong cuộc đấu đá, ganh đua về chính trị chưa tới hồi phân giải...
Nguồn hình ảnh, Nguyen Thi Loan
