Quan hệ Mỹ - Việt đang khởi sắc hay có nốt trầm bế tắc?
Nguồn hình ảnh, BỘ NGOẠI GIAO HOA KỲ
Chuyên gia bình luận về mối quan hệ hữu nghị Việt Nam và Hoa Kỳ giữa những đồn đoán về quan hệ đôi bên đang đi xuống trong bối cảnh một số sự kiện được cho là quan trọng bị hủy bỏ.
Cụ thể, tàu sân bay USS Ronald Reagan của Mỹ hủy chuyến thăm cập cảng Tiên Sa, Đà Nẵng vào cuối tháng Bảy. Trước đó, chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ Blinken tới Việt Nam cũng không thể thực hiện được vào khoảng 9-10/7. Và mới đây, ông Blinken có lịch đi thăm Campuchia và Philippines trong tháng Tám, nhưng không nhắc gì tới Việt Nam.
Tiến sỹ Nguyễn Thành Trung, Giảng viên Đại học Fulbright, cựu Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế (ISCS), bình luận với BBC News Tiếng Việt từ Sài Gòn rằng Mỹ đang có những mối bận tâm khác trong thế giới đầy biến động nên Việt Nam sẽ không nằm trong ưu tiên lịch trình làm việc của phía Mỹ.
Nhà phân tích chính trị, Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp, hiện đang ở Việt Nam trao đổi với BBC rằng:
"Nguồn tin ở Hà Nội nói phía Mỹ hủy chuyến vào cảng Tiên Sa của tàu USS Ronald Reagan và chính Mỹ cũng hủy chuyến đến Hà Nội của Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken. Quan hệ Mỹ-Việt vẫn đang phát triển vững chắc," ông Hợp khẳng định.
Nốt trầm của quan hệ Việt - Mỹ?
Năm 2021, hai quan chức cấp cao của chính quyền Biden là Phó Thủ tướng Kamala Harris và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Lloyd Austin đã chọn Việt Nam làm điểm đến trong các nước ASEAN ngay chuyến công du đầu tiên sau khi nhậm chức.
Tuy nhiên, đến năm 2022, việc ông Antony Blinken đi liên tục tới các nước trong ASEAN mà không thăm Việt Nam, nước có quan hệ đối tác toàn diện với Hoa Kỳ, đã làm dấy lên một số lo lắng.
Chiều 5/8, bên lề chuỗi hội nghị ASEAN ở Campuchia, ông Antony Blinken đã gặp Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn và khẳng định "quan hệ Đối tác toàn diện Mỹ - Việt Nam đang ngày càng hợp tác chặt chẽ" và "bền chặt", theo Đại sứ quán Mỹ.
Nguồn hình ảnh, Reuters
Trả lời BBC News Tiếng Việt, Tiến sỹ Nguyễn Thành Trung nói ông không có thông tin lý do hai sự kiện tàu sân bay USS Ronald Reagan và chuyến thăm của ông Blinken bị hủy. Tuy nhiên, ông Trung đánh giá hai hoạt động riêng rẽ này có một điểm chung là thúc đẩy mối quan hệ song phương Việt-Mỹ.
"Do đó, việc huỷ bỏ hay dời chuyến thăm sang một thời điểm khác trong một thế giới đầy biến động và thay đổi rất nhanh này là một điều đáng tiếc cho cả hai phía. Tất nhiên, phía Việt Nam đã bỏ lỡ một cơ hội để thúc đẩy sự hiểu biết, và làm sâu sắc mối quan hệ với phía Mỹ.
"Cá nhân tôi cũng được thư mời tham gia lên tàu sân bay theo kế hoạch vào tháng Năm, nhưng sau đó là lá thư xin lỗi vì tàu không thể ghé thăm. Lần tháng Bảy thì tôi không được thông báo gì. Sau hai lần tàu sân bay ghé thăm Việt Nam vào các năm 2018, và 2020, phía Mỹ đã thể hiện họ muốn có chuyến tàu sân bay ghé thăm Việt Nam ít nhất một lần cứ mỗi hai năm.
"Tuy nhiên, với việc bị lỡ hẹn hai lần vào tháng Năm và tháng Bảy năm nay cho chuyến ghé thăm của tàu sân bay, có thể nói mối quan hệ quốc phòng giữa hai nước có một nốt trầm trong năm 2022, mặc dù vẫn còn những hoạt động tiếp nối từ những năm trước."
Tiến sỹ Nguyễn Thành Trung còn chỉ ra rằng, Việt Nam thể hiện quan điểm khác biệt với phía Mỹ và phương Tây trong các phiên bỏ phiếu về những vấn đề liên quan đến cuộc xung đột Ukraine ở Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc.
"Phía Mỹ không nhìn lá phiếu của Việt Nam như là kết quả của quá trình tính toán lý trí về lợi ích quốc gia và lợi ích dân tộc, mà là sự thể hiện của sự gắn bó cảm xúc và tư duy từ thời chiến tranh lạnh,"
"Tuy nhiên, tôi hy vọng ngoại trưởng Blinken hay tổng thống Biden có thể ghé thăm chính thức Việt Nam vào cuối năm nay khi phía Mỹ tham dự hội nghị thượng đỉnh ASEAN mở rộng tại Campuchia," ông Trung đúc kết.
Còn ông Nguyễn Thế Phương, nghiên cứu sinh Tiến sỹ về An ninh và Quân sự Quốc tế tại Đại học New South Wales, Úc thì cho rằng, vụ huỷ lịch trình nói trên có thể là kết quả của quá trình điều chỉnh kỳ vọng của Mỹ và Việt Nam trong quan hệ song phương.
"Việt Nam coi Mỹ là đối tác toàn diện nhưng chỉ dừng ở đó thôi. Mỹ thì muốn nâng tầm chiến lược, nhưng lại chưa được sự đồng ý của Việt Nam. Tôi tin việc Mỹ đã từ chối không để Thủ tướng Phạm Minh Chính được gặp Tổng thống Mỹ Biden hồi tháng Năm cũng cho thấy sự mất kiên nhẫn của Mỹ liên quan tới việc nâng cấp đối tác chiến lược," ông Phương đánh giá.
Tuy nhiên, sự kiện Hội nghị thượng đỉnh ASEAN - Mỹ từ 12-13/5 vừa rồi, Tổng thống Biden cũng không gặp riêng bất kì nhà lãnh đạo nào trong khối này, theo Reuters.
Phía Campuchia cũng được đại sứ Mỹ ở Phnom Penh, Patrick Murphy, cho biết không có các cuộc gặp riêng giữa Tổng thống Mỹ với lãnh đạo các nước ASEAN vì hội nghị thượng đỉnh vốn có lịch trình dài và vì ông Biden "bận".
Việt Nam giữa căng thẳng Mỹ-Trung
Về vấn đề khủng hoảng eo biển Đài Loan, khối ASEAN ra thông cáo ngày 4/8, cảnh báo nguy cơ Đài Loan 'tính toán sai lầm', sẵn sàng giúp đỡ các bên đối thoại một cách hòa bình.
"ASEAN kêu gọi sự kiềm chế tới đa, kiểm soát các hành động khiêu khích và duy trì các nguyên tắc được ghi trong Hiến chương Liên Hiệp Quốc và Hiệp ước thân thiện và hợp tác TAC (Treaty of Amity and Cooperation),"
Thông cáo còn tái khẳng định sự ủng hộ và tôn trọng của các thành viên của ASEAN đối với chính sách Một Trung Quốc.
Trước đó, hôm 3/8, phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng nói về tình hình eo biển Đài Loan:
"Việt Nam kiên trì thực hiện chính sách 'Một Trung Quốc' và mong muốn các bên liên quan kiềm chế, không làm căng thẳng tình hình eo biển Đài Loan, đóng góp tích cực vào việc duy trì hòa bình, ổn định, thúc đẩy hợp tác và phát triển của khu vực và trên thế giới."
Tiến sỹ Trung nhận xét Việt Nam thể hiện quan điểm về chuyến thăm Đài Loan của bà Pelosi khá giống các quốc gia nhỏ và vừa trong khu vực khi thể hiện sự quan ngại và mong muốn các bên kiềm chế.
"Đây cũng là hành động hợp lý trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ-Trung đang lên cao, và các quốc gia trong khu vực không muốn bị ảnh hưởng bởi các tác động tiêu cực từ các hành động phô trương sức mạnh của các bên liên quan," ông kết luận.
Ông David Brown, cựu nhân viên Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ tại VN thì cho rằng, trừ khi Trung Quốc gia tăng áp lực đối với Việt Nam, Hà Nội không đạt được lợi ích gì trong việc chính thức hóa mối quan hệ 'chiến lược' với Mỹ.
"Do đó, chừng nào Nguyễn Phú Trọng còn là Tổng Bí thư thì khả năng Việt Nam sẽ vô cớ xúc phạm Trung Quốc hoặc Nga rất là thấp. Khi nước Mỹ chưa có được một giải pháp thay thế tốt hơn với động thái này, Washington sẽ không chỉ trích việc Việt Nam duy trì một mối quan hệ dân sự và thuận tiện cho đôi bên đối với cả Bắc Kinh lẫn Moscow."
Nguồn hình ảnh, AFP via Getty Images
Những cột mốc quan trọng trong mối quan hệ Việt - Mỹ:
Quan hệ Hoa Kỳ - Việt Nam
Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden điện đàm "nhất trí thúc đẩy, phát triển và làm sâu sắc hơn quan hệ song phương"
Tàu bệnh viện USNS Mercy thuộc Bộ Tư lệnh Hải vận Quân sự Hoa Kỳ đã cập Cảng Vũng Rô, Phú Yên, Việt Nam, đánh dấu điểm dừng chân đầu tiên trong khuôn khổ chương trình Đối tác Thái Bình Dương 2022.
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden gặp Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính trong khuôn khôt Hội nghị Cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ tổ chức tại Washington D.C.
Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris thăm Việt Nam.
Hoa Kỳ tặng tổng cộng năm triệu liều vaccine Moderna cho Việt Nam trong đại dịch. Hoa Kỳ cũng đầu tư 1 tỷ USD vào cơ sở hạ tầng y tế của Việt Nam và đã cam kết hỗ trợ 19,8 triệu USD giúp Việt Nam ứng phó với đại dịch.
CSB-8021, chiếc tàu tuần duyên thuộc lớp tàu Hamilton đã hết hạn sử dụng của Mỹ được chuyển giao cho Cảnh sát biển VN.
Thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ đã tăng từ 451 triệu USD năm 1995 lên gần 113 tỷ USD vào năm 2021. Xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ trị giá 79,6 tỷ USD vào năm 2020.
Việt Nam tiếp đón tàu sân bay Theodore Roosevelt của Hải quân Hoa Kỳ.
Tàu sân bay Carl Vinson của Mỹ đã có chuyến ghé thăm lịch sử tại thành phố Đà Nẵng, Việt Nam, lần đầu tiên một con tàu cỡ này đến thăm kể từ khi Chiến tranh Việt Nam kết thúc.
Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump thăm Việt Nam và dự Hội nghị APEC.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm Hoa Kỳ.
Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama thăm Việt Nam và thông báo Hoa Kỳ dỡ bỏ lệnh cấm vận bán vũ khí sát thương cho Việt Nam
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm Hoa Kỳ. Hai nước thông qua Tuyên bố chung về Tầm nhìn quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ.
Hoa Kỳ dỡ bỏ một phần lệnh cấm cung cấp vũ khí sát thương cho Việt Nam.
Chủ tịch nước Trương Tấn Sang thăm Hoa Kỳ.
Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng thăm Hoa Kỳ.
Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết thăm Hoa Kỳ.
Tổng thống Hoa Kỳ George W. Bush thăm Việt Nam và dự APEC 2006.
Ký kết hiệp định song phương về việc Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới.
Thủ tướng Việt Nam Phan Văn Khải thăm Hoa Kỳ.
Hiệp định thương mại song phương có hiệu lực. Sản phẩm Việt Nam được giảm thuế từ mức trung bình 40% xuống trung bình 3% khi vào Hoa Kỳ.
Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton thăm chính thức Việt Nam.
Hai nước trao đổi Đại sứ. Ông Lê Văn Bang trở thành Đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ và ông Douglas Peterson trở thành Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam.
Warren Christopher khánh thành Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội khi ông có chuyến thăm chính thức đầu tiên của một ngoại trưởng Hoa Kỳ tới Việt Nam.
Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton và Thủ tướng Võ Văn Kiệt tuyên bố thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam.
Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton tuyên bố dỡ bỏ lệnh cấm vận thương mại đối với Việt Nam.
Chính phủ Hoa Kỳ chính thức cho phép khách du lịch, cựu chiến binh, nhà báo, doanh nhân Hoa Kỳ đến thăm Việt Nam.
Cấm vận thương mại của Hoa Kỳ, đã có hiệu lực đối với Bắc Việt Nam từ năm 1964, được mở rộng cho toàn bộ Việt Nam.
