Giới phân tích đang bắt đầu bình luận về những kết quả của Đại hội X

Chuyên gia về Việt Nam từ đại học Bristol của Anh, tiến sĩ Martin Gainsborough, viết trên báo South China Morning Post số ra hôm nay 27.04.05 rằng có thể người ta đang chứng kiến sự khởi đầu của quá trình cởi trói mới: việc mở rộng tự do chính trị 'theo phong cách Việt Nam.'

Tiến sĩ Gainsborough ghi nhận những nhân vật mới trong Bộ Chính trị có tuổi trung bình là 60, và khi Đổi mới bắt đầu 20 năm trước, họ đã ở trên tuổi 40.

Tác giả viết: "Như vậy những năm định hình tính cách của họ là trong chiến tranh và dưới thời kế hoạch tập trung. Chi tiết này có ích trong việc thảo luận về những gì người ta có thể mong chờ ở họ."

"Những nhân sự mới trong Bộ Chính trị đều là các chính trị gia đã qua thử thách. Họ là những người yêu nước và trung thành với đảng. Xét trong khía cạnh ấy, chúng ta có thể thấy sẽ tiếp tục sự trung thành với nguyên tắc nhà nước đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, ngay cả khi có những ràng buộc do quy định của WTO. Ngoài ra, thế hệ hiện nay không sẵn sàng từ bỏ sự độc quyền chính trị của đảng."

Vậy thì Đại hội X vừa kết thúc có báo hiệu sự thay đổi nào không? Tiến sĩ Martin Gainsborough ghi nhận scandal tham ô lớn nhất từ trước tới nay, PMU 18, đã thu hút chú ý trong thời gian gần đến đại hội.

Tăng trưởng kinh tế nhanh ở Việt Nam đang thúc đẩy thay đổi xã hội sâu sắc   Tiến sĩ Martin Gainsborough

"Khi đại hội bắt đầu, đảng nói rõ rằng mặc dù tham nhũng là một vấn đề quan trọng, nhưng đảng sẽ không cho phép PMU 18 chi phối các phiên họp," tiến sĩ Gainsborough viết.

"Và theo đúng phong cách Leninist, đảng đã thành công: đại hội được đạo diễn khéo léo từ đầu đến cuối."

Tuy nhiên, tiến sĩ Gainsborough nói cung cách báo chí tường thuật về vụ PMU 18 liên tục chạm sát đến giới hạn của tự do báo chí ở Việt Nam, và trên đường phố Hà Nội, nơi tác giả đang làm việc, rõ ràng người dân đòi phải có hành động.

"Tăng trưởng kinh tế nhanh ở Việt Nam đang thúc đẩy thay đổi xã hội sâu sắc, và quan hệ giữa nhà nước và công dân đang đổi thay."

"Đại hội X cũng chứng kiến thảo luận được gia tăng - cả bên trong và ngoài đảng - về việc tăng cường sự tham gia của công dân trong các quyết định ảnh hưởng tới họ. Thậm chí có lời bàn về việc tăng cường cạnh tranh trong tiến trình bầu ra tổng bí thư của đảng."

Tác giả kết luận, "như vậy, chúng ta có thể đang chứng kiến sự bắt đầu của tiến trình cởi trói mới: việc mở rộng tự do chính trị 'theo phong cách Việt Nam.'

Martin Gainsborough là một trong số không nhiều chuyên gia của Anh nghiên cứu về Việt Nam. Ông đã có nhiều lần đến Việt Nam làm việc. Kết quả của quá trình này là các bài viết và sách về Việt Nam:

2003-Vietnam’s Changing Political Economy: The Case of Ho Chi Minh City.
2003-Enterprise and Welfare Reform in Asia.
2003- Slow, Quick Quick: Assessing Equitisation and Enterprise Performance Prospects in Vietnam.
2003-Corruption and the Politics of Decentralisation in Vietnam.
2002- Beneath the Veneer of Reform: The Politics of Economic Liberalisation in Vietnam.
2002-Political Change in Vietnam: In Search of the Middle Class Challenge to the State.