Virus corona: Có còn không gian cho quyền riêng tư?

Chúng ta đang sống trong khoảng thời gian kỳ lạ. Đức, có lẽ là quốc gia có ý thức về quyền riêng tư nhất hành tinh, đang xem xét triển khai một ứng dụng điện thoại di động có thể theo dõi danh bạ của bất kỳ ai bị nhiễm Covid-19.

Đầu tuần này, Thủ tướng Anh đã chia sẻ một bức ảnh về cuộc họp Nội các trực tuyến, với ID cuộc họp qua ứng dụng Zoom và tên người dùng là các bộ trưởng. Và hàng triệu người đang chia sẻ hình ảnh nhà bếp của mình qua ứng dụng này và các ứng dụng gọi video khác mà không quá chú tâm đến việc bảo mật kém.

Trong khi đó, Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) ở Anh đã gửi một tài liệu đánh dấu sự thay đổi trong chính sách về dữ liệu bệnh nhân, giúp nhân viên có thêm kinh nghiệm để chia sẻ thông tin liên quan đến virus corona. Cụ thể, nó đề cập đến việc sử dụng dữ liệu để hiểu xu hướng lây lan và tác động của virus và "và quản lý bệnh nhân có hoặc có nguy cơ mắc Covid-19 bao gồm: định vị, tiếp xúc, sàng lọc, đánh dấu và theo dõi những bệnh nhân đó".

Nói cách khác, nhân viên bệnh viện và bác sĩ đa khoa, những người đã thận trọng đến ám ảnh về bảo vệ dữ liệu, có thể thư giãn một chút.

Với những người như tôi, từng được chuyên gia nhãn khoa yêu cầu chụp lại bằng điện thoại phim chụp mắt của tôi và đưa chúng cho bác sĩ bệnh viện vì họ không được phép gửi qua email, thì chính sách mới có vẻ hợp lý.

Chúng ta có lẽ trở nên thoải mái hơn về quyền riêng tư trong cơn đại dịch, hay chúng ta đang trong mối hiểm nguy phải cho phép chính phủ và các tập đoàn chà đạp lên quyền lợi của mình bằng các lý do khẩn cấp?

Cựu Bộ trưởng Châu Âu người Bồ Đào Nha Bruno Macaes, hiện là một nhà văn và nhà bình luận, đã nói rõ quan điểm của mình trong dòng tweet gây sửng sốt này:

"Tôi ngày càng bị thuyết phục rằng cuộc chiến vĩ đại nhất của chúng ta hiện nay là chống lại "tôn giáo về quyền riêng tư." Nó (tôn giáo này) có thể giết chúng ta theo nghĩa đen"

Lý lẽ cho rằng bất kỳ mối bận tâm nào về quyền riêng tư trong cuộc chiến chống virus là không xác đáng và có thể dẫn tới tai họa chết người là một thái cực của lập luận này.

Ở thái cực bên kia một số nhà vận động về vấn đề bảo mật, những người dường như nghĩ rằng bất kỳ hình thức theo dõi người nhiễm virus nào đều có nguy cơ tạo ra sự giám sát.

Chúng ta có thể thấy trận chiến này diễn ra trong cuộc tranh luận về các ứng dụng định vị người dùng hiện đang được xem xét triển khai tại một số quốc gia châu Âu, bao gồm cả Vương quốc Anh.

Một cuộc họp báo với nhóm các nhà khoa học châu Âu hỗ trợ việc phát triển ứng dụng đã bắt đầu với một tuyên bố rõ ràng việc bảo mật và quyền riêng tư là điều cốt lõi.

Hans-Christian Boos, một doanh nhân và cố vấn AI của Thủ tướng Merkel, là một trong những người dẫn đầu sáng kiến.

Ông cho biết một trong những yếu tố thúc đẩy là giải quyết câu hỏi: "Chúng ta có thể thực sự xây dựng được một ứng dụng truy dấu mà vẫn bảo đảm sự riêng tư tuyệt đối không?"

Đại sứ Trung Quốc giải thích vì sao có nhiều bình tro ở Vũ Hán

Hoang mang và tranh cãi quanh chỉ thị của TT Nguyễn Xuân Phúc

Virus corona: Các nước đang làm gì để chống dịch

Điều này có thể thực hiện được, họ kết luận, nếu hệ thống được xây dựng xung quanh việc sử dụng tín hiệu Bluetooth và ID ẩn danh. TraceTogether của Singapore, ứng dụng đã đáp ứng được đòi hỏi này, đang được trích dẫn như một ví dụ tốt.

Nhưng một số nước đang thực hiện với cách tiếp cận ít thận trọng hơn.

Ứng dụng Giám sát xã hội của Nga dành cho những công dân đã được xét nghiệm dương tính với Covid-19, sẽ yêu cầu quyền truy cập vào các cuộc gọi, vị trí, camera, lưu trữ, thông tin mạng và các dữ liệu khác để kiểm tra việc họ không rời khỏi nhà trong thời gian mang virus.

Đài Loan đã sử dụng dữ liệu mạng để theo dõi công dân bị cách ly, trong một trường hợp ghi nhận rằng một người đàn ông đã được cảnh sát đã tới gặp một người đàn ông chỉ sau 45 phút kể từ khi điện thoại của anh ta hết pin.

Và có lẽ lựa chọn cực đoan nhất là một công cụ được giới thiệu bởi công ty phần mềm gián điệp NSO của Israel. Nó vạch ra kế hoạch cho chính phủ bàn thảo với các nhà khai thác điện thoại di động để giao tất cả dữ liệu về vị trí của mỗi thuê bao.

Khi tôi hỏi một quan chức NHS rằng cách tiếp cận như vậy có khả thi ở đây không, tôi gần như có thể thấy mặt anh ta tái đi trước màn hình điện thoại.

Nhóm xây dựng ứng dụng cho Vương quốc Anh ý thức sâu sắc rằng ứng dụng này cần phải chiếm được lòng tin của công chúng nếu họ muốn đạt được khoảng 60% dân số cài đặt khi phát hành ứng dụng.

Nói với công dân rằng chính phủ sẽ truy cập mọi hành động của họ rõ ràng là một sự răn đe.

Nhưng vấn đề nằm ở chỗ: đưa các ứng dụng và giải pháp công nghệ ra mắt nhanh chóng thì việc cắt giảm một số quyền riêng tư, như phong tỏa hay các hạn chế khác đối với cuộc sống hàng ngày có thể được giảm bớt đi.

Các quốc gia như Vương quốc Anh thận trọng hơn về quyền riêng tư có thể sẽ khiến việc triển khai công nghệ theo dõi liên lạc chậm hơn - và điều đó có nghĩa là họ chịu sự phong tỏa lâu hơn.

Vì vậy, công chúng có sẵn sàng đánh đổi sự tự do - ở đây là quyền riêng tư - cho người khác - để được rời khỏi nhà và trở lại làm việc?

Cũng như nhiều lĩnh vực khác, virus đang buộc chúng ta phải đối mặt với những câu hỏi khó về các ưu tiên của cuộc sống mình.