Nga bắt phóng viên: 'Putin không quan tâm ai nghĩ gì'

Khi bị dẫn vào tòa trong tình trạng bị còng tay, Ivan Safrovo chỉ nói một câu. "Tôi không có tội," ông nói với đám đông ủng hộ viên đứng chật cứng nơi hành lang.

Vụ bắt giữ cựu phóng viên quân đội gây sốc cho các phóng viên đồng nghiệp người Nga, những người gọi cáo buộc của lực lượng an ninh liên bang (FSB), theo đó nói ông đã trao bí mật nhà nước cho cơ quan tình báo Czech, là "lố bịch".

Putin: 'Nga phát giác gần 600 gián điệp nước ngoài'

Maria thích súng và 'làm gián điệp' cho Nga

Điện Kremlin ca ngợi cơ quan phản gián Nga đã làm việc "rất chất lượng", nhưng không hề có bằng chứng nào về sự "phản bội" của ông Ivan Safronov được đưa ra công khai.

Do đó, bạn bè lo sợ rằng vụ bắt giữ ông là nhằm thể hiện sức mạnh của FSB giữa lúc có một làn sóng gia tăng các vụ bắt bớ với cáo buộc mưu phản và làm gián điệp.

'Putin không quan tâm ai nghĩ gì'

"Điều đầu tiên tôi nghĩ đến là nếu như tôi quay trở lại hai thập niên trước bằng một cỗ máy thời gian," Grigory Pasko nói, nhớ lại vụ chính ông bị truy tố hồi năm 1997 - là vụ cuối cùng tính đến nay một phóng viên Nga bị cáo buộc tội mưu phản.

Ông Pasko cũng là một phóng viên quân đội, và ông viết dày đặc về các vụ phá hoại môi trường của hải quân Nga. Ban đầu ông được tuyên vô tội đối với việc chuyển các thông tin mật cho Nhật Bản, nhưng trong phiên xử phúc thẩm hồi 2001, ông bị án bốn năm tù.

Vụ việc khiến công chúng giận dữ, cả ở trong nước lẫn nước ngoài, và cuối cùng ông đã được thả có điều kiện.

"Tôi nghĩ rằng họ sợ đụng đến các phóng viên sau vụ đó," ông Pasko nói với BBC hồi tuần rồi.

"Trở lại thời đó, Nga có uy tín quốc tế. Nga nằm trong cơ cấu quốc tế và quan tâm tới ý kiến của thế giới," ông nói.

"Nay thì ông Vladimir Putin đã nắm quyền 20 năm, và ông ấy không quan tâm tới việc người khác nghĩ gì," ông nói, và đề cập tới chuyện tổng thống Nga vừa mới sửa hiến pháp để bản thân ông có thể tại vị thêm hai nhiệm kỳ ở Điện Kremlin.

"Không có sự kiềm chế gì hết. Họ có thể làm bất kỳ điều gì họ muốn, theo cách họ muốn và với bất kỳ hai họ muốn," ông tin là như thế.

Tuy giới chức nói rằng vụ ông Safronov không liên hệ gì tới công việc báo chí, nhưng Grigory Pasko nghi rằng ông Safronov bị bắt - cũng giống như bản thân ông - là bởi đã đụng tới một trong rất nhiều chủ đề nhạy cảm.

"Đó giống như lời cảnh báo cho các phóng viên, rằng họ chớ nhúng mũi vào."

Nga đẩy mạnh việc săn lùng kẻ thù như thế nào

Các vụ truy tố với tội danh gián điệp và mưu phản đã tăng đáng kể kể từ 2014 tới nay, khi mối quan hệ với phương Tây trở nên công khai thù nghịch từ vụ Nga sáp nhập Crimea vào lãnh thổ nước mình.

Con số bốn người bị xử tội mưu phản hồi 2013 đã nhảy vọt lên thành 15 trong năm tiếp theo, theo số liệu của Tòa Tối cao. Đã có ít nhất 36 vụ nữa kể từ đó tới nay, và có 14 người bị buộc tội làm gián điệp.

Mỗi năm Tổng thống Vladimir Putin đều công khai khen ngợi việc các sỹ quan tình báo lột mặt nạ được hàng trăm gián điệp và tình báo nước ngoài, nhưng không ai rõ điều gì xảy ra với toàn bộ những người bị cáo buộc đó.

Ai thực sự là gián điệp?

"Kể từ 2014, chúng ta đã trở thành trong tình trạng chiến tranh thường trực, với 'kẻ thù' khắp nơi và xã hội trở nên nặng tính quân sự," Ivan Pavlov, luật sư bảo vệ Ivan Safronov nói.

Trong những năm bảo vệ các vụ việc như thế, gồm cả vụ bảo vệ Grigory Pasko, ông nói với BBC, ông chưa gặp "một gián điệp thật sự nào".

"Bắt kẻ thù là công việc của FSB và nếu như họ không tìm được kẻ thù có thật nào thì họ cần phải cải tiến bản thân," vị luật sư nói.

Ông Pavlov cho rằng các mục tiêu dễ nhằm nhất là những người tiếp cần được với thông tin và liên hệ với có người nước ngoài.

"Các khoa học gia đã phải đối diện nguy cơ, và nay các phóng viên cũng rơi vào nhóm đó."

Mối nguy cơ tăng lên vào năm 2012, khi điều khoản luật về tội mưu phản - Điều 275 - được sửa đổi.

Nay thì việc trao "hỗ trợ tài chính, vật chất, tư vấn hoặc các hình thức hỗ trợ khác" cho nước ngoài hoặc tổ chức nước ngoài cũng có thể bị truy tố, bởi các hoạt động đó bị coi là làm tổn hại tới an ninh Nga.

"Điều đó có nghĩa là họ có thể bắt bất kỳ ai," phóng viên đồng thời là nhà hoạt động nhân quyền Zoya Svetova nói. "Đây là lần thứ hai trong 20 năm qua họ xét xử nhà báo về tội mưu phản, nhưng cơn sốt 'có gián điệp' thì chưa bao giờ hết," bà nói, và liệt kê một phụ nữ nội trợ, một người làm công tác không lưu và nhiều khoa học gia nằm trong số những người phải đối diện với các cáo buộc trong những năm gần đây.

Điện Kremlin bác bỏ.

"Các lực lượng tình báo nước ngoài không phải là đang ngủ gật ở Nga: họ làm việc đêm ngày chống lại các cơ quan dân sự và tình báo Nga," phát ngôn viên Dmitry Peskov nói với BBC hôm thứ Sáu.

"Lực lượng phản gián của chúng tôi cũng không ngủ gật, họ đối phó với chúng."

Ông gọi các cuộc biểu tình phản đối việc bắt giữ Ivan Safronov là "cảm tính".

Tuy nhiên, những người có liên quan trong vụ việc bị cấm tiết lộ thông tin, và các phiên tòa xử những vụ như thế luôn diễn được xử kín, mà lý do là bởi có liên quan tới các thông tin chưa được giải mật.

Thậm chí cả nhóm các luật sư biện hộ cho phóng viên bị bắt cũng không biết thân chủ bị cáo buộc dựa trên cái gì.

"Khi bắt được gián điệp thực sự thì quý vị sẽ cho cả thế giới thấy các bằng chứng: thường là tiền, rồi có thể là thẻ nhớ. Nó sẽ tốt cho công tác tuyên truyền của FSB," Gennady Gudkov, cựu nhân viên phản gián Nga về sau chuyển sang thành chính trị gia đối lập, nói.

"Trong vụ Safronov, ta không thấy có bằng chứng gì hết. Rất lạ lùng và đáng ngờ."

Khi các phóng viên biểu tình phản đối nhằm tỏ ý ủng hộ Ivan Safronov ở bên ngoài trụ sở chính của FSB, hơn 20 người đã bị bắt giữ.

Truyền thông nhà nước, vốn một thời ủng hộ ông Pasko, đã quay sang tường thuật nhiệt thành về các vụ "kẻ thù" của nước Nga.

"Những lập luận đó là nhằm thuyết phục những người bỏ phiếu cho ông Putin rằng họ dã đúng khi chọn ông ấy cả đời," Grigory Pasko nói.

"Thông điệp là: chỉ có Putin có thể cứu chúng ta khỏi những kẻ thù và gián điệp truyền kiếp, trong đó có cả các phóng viên."