COP 26: 197 nước đạt Thỏa thuận Khí hậu Glasgow nhờ 'thỏa hiệp ngôn từ' về than
Hội nghị LHQ về biến đổi khí hậu ở Glasgow sau bao giờ giằng co căng thẳng đã đồng ý được thỏa thuận chung cuộc dù có nhiều nước đang thất vọng.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Cuộc tranh cãi về văn bản cuối cùng, gọi là Glasgow Climate Pact (Hiệp ước Khí hậu Glasgow) xảy ra quanh yêu cầu bỏ dần năng lượng hóa thạch, cụ thể là than đá như nguồn nhiên liệu.
Yêu cầu "xóa bỏ dần than" (coal phase-out) bị sửa cho nhẹ đi, thành "giảm dần than" (coal phase-down) vì một số quốc gia chống lại lời lẽ quá mạnh.
Liên hiệp châu Âu (EU), Thụy Sĩ và một số quốc gia đảo như Marschall Islands vốn bị nguy cơ nước biển dâng đe dọa đã tỏ ra thất vọng.
Thế nhưng, các nước còn đốt than nhiều cho nhu cầu năng lượng như Trung Quốc, Ấn Độ thì không muốn tiến trình bỏ than xảy ra quá nhanh, ảnh hưởng xấu đến kinh tế.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Nhờ thỏa hiệp về ngôn từ, 197 nước đã đồng ý ký vào văn bản LHQ.
COP26 muốn ngăn khí thải CO2 lên không trung để giữ nhiệt độ khí quyển chỉ tăng thêm 1,5 độ C vào giữa thế kỷ 21.
Nhưng nay, đại diện Thụy Sĩ nói với việc đốt than chỉ "giảm dần", thì mục tiêu 1,5 độ C không chỉ khó gần lại, mà còn đi xa hơn ngoài tầm với.
Các nét chính của Thỏa thuận Glasgow:
- Để hạn chế tăng nhiệt độ Trái Đất chỉ thêm 1,5 độ C, và tránh tác động xấu nhất của quá trình đó, thế giới cần cắt giảm mạnh khí thải, gồm mục tiêu đạt Net Zero vào năm 2050.
- Năng lượng từ than mà khi đốt không có công nghệ giữ lại CO2, gọi là "unabated coal power" cần được giảm dần (phase down).
- Thừa nhận nhu cầu chuyển đổi có hỗ trợ - theo yêu cầu của các nước đang phát triển, vì họ cần năng lượng để phát triển kinh tế.
- Sang năm 2022, các nước phải "xem lại, làm mạnh hơn" mục tiêu cắt CO2 vào năm 2030.
- Các quốc gia phát triển phải tăng ít nhất là gấp đôi quỹ trợ giúp các nước đang phát triển để họ ứng phó với biến đổi khí hậu, từ mức độ cam kết của năm 2019, tới năm 2025.
Nghẹn ngào trước khó khăn
Chủ tịch COP 26, Bộ trưởng Anh, Alok Sharma đã nghẹn lời và khóc khi nói về thỏa thuận này.
Ông nói ông hiểu sự thất vọng của các nước không đồng ý với ngôn từ của văn bản, nhưng đã kêu gọi có đồng thuật để đạt mục tiêu chung.
Phóng viên khoa học của BBC, David Shukman đánh giá rằng "sự thật trần trụi về ngoại giao khí hậu (climate diplomacy) nay lộ rõ.
Vào giờ chót, theo phóng viên môi trường của BBC từ Glasgow, Matt McGrath, thì có tin đồn đoán Trung Quốc đã phản đối việc dùng câu chữ văn bản mạnh mẽ trong đoạn về than và năng lượng hóa thạch.
Cũng từ đó, cụm từ "xóa bỏ dần" việc đốt than không dừng bị chuyển thành "giảm dần".
Tuy vậy, ông McGrath cũng nói thỏa thuận chung cuộc "nuôi giữ hy vọng", và ngôn từ chung khá là cấp tiến.
Tổng thư ký LHQ, ông António Guterres thừa nhận thỏa thuận không "đi xa đủ" để chống lại biến đổi khí hậu, nhưng thừa nhận nó lập ra "các thành phần để kiến thiết sự tiến bộ".
Ông cũng nói thỏa thuận phản ánh "ý chí, quyền lợi và các mâu thuẫn vốn đang có trong chính trị quốc tế".
Việt Nam thì sao?
Trước khi mời Thủ tướng VN Phạm Minh Chính sang Anh dự COP 26, trong cuộc điện đảm hôm 26/10, Thủ tướng Anh Boris Johnson khuyến nghị chính phủ Việt Nam cam kết giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính xuống 0 vào năm 2050 và tiếp tục thực hiện các bước để loại bỏ dần điện than và chấm dứt nạn phá rừng vào năm 2030.
Các cam kết mà Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu ra ở Glasgow khi sang dự hội nghị LHQ đã gây được ấn tượng với các nhà quan sát nước ngoài.
Tuy thế, các ý kiến quốc tế và Việt Nam đều nói về nhu cầu có kế hoạch thực hiện cam kết chứ không chỉ là nêu ra mục tiêu.
Bà Claire Stockwell, chuyên gia về chính sách khí hậu của Climate Analytics, nói với BBC News Tiếng Việt hôm 13/11 rằng họ đang trong quá trình đánh giá mục tiêu giảm phát thải ròng bằng không (Net Zero) vào năm 2050 của Việt Nam.
Bà Stockwell chỉ ra rằng Việt Nam đã ký vào Tuyên bố chuyển đổi từ điện than sang điện sạch tại COP26.
Theo Tuyên bố này, Việt Nam và một số quốc gia cam kết nhanh chóng mở rộng quy mô công nghệ và chính sách trong thập niên này để đạt được quá trình chuyển đổi từ sản xuất điện than vào những năm 2030 (hoặc càng sớm càng tốt) cho các nền kinh tế lớn và trong những năm 2040 (hoặc càng sớm càng tốt sau đó) trên toàn cầu.
Các bạn xem ý kiến hôm 12/11 từ hai nhà quan sát Việt Nam về COP 26:
