TQ: Chính sách Zero Covid gây nguy hiểm cho Tập Cận Bình
Nguồn hình ảnh, Getty Images
- Tác giả, Stephen McDonell
- Vai trò, BBC News, Bắc Kinh
Zero Covid đã trở thành một thách thức chính trị ở Trung Quốc, trong bối cảnh kinh tế suy thoái và sự mệt mỏi vì các biện pháp phong tỏa nghiêm ngặt ngày càng tăng.
Hồi tháng Sáu, những hành khách trên chuyến tàu cao tốc từ trung tâm tài chính Thượng Hải đến thủ đô Bắc Kinh của Trung Quốc đã không đến được điểm dừng cuối.
Đi được nửa đường, các nhân viên mặc quần áo bảo hộ dừng tàu, bước lên và thông báo trên micro rằng tất cả mọi người phải xuống tàu vì một trong số các hành khách có liên quan tới một ổ dịch Covid.
Người Trung Quốc phần lớn đã chấp nhận những yêu cầu như vậy trong giai đoạn đầu của đại dịch vì họ tin chính phủ biết rằng họ đang làm gì. Còn bây giờ, các nhà chức trách không thể dựa vào sự tuân thủ đó nữa.
Những hành khách hét lại: "Không! Tại sao chúng tôi lại phải xuống tàu? Làm thế nào các anh lại để cho người này lên tàu?"
Nhưng không lâu sau họ bị đưa đến một trung tâm cách ly cách đó hàng trăm km.
Các biện pháp như vậy là một phần trong chiến lược "zero Covid" không khoan nhượng của Trung Quốc. Chủ tịch Tập Cận Bình đã nhiều lần cảnh báo rằng không thể chấp nhận một con đường nào khác.
Sau đợt bùng phát đầu tiên ở Vũ Hán, Trung Quốc được giữ trong một bong bóng bảo vệ Covid khổng lồ, che chắn dân số khỏi tỷ lệ tử vong cao mà những nơi khác từng trải qua, nhưng họ đã phải trả giá - và rủi ro chính trị ngày càng tăng.
Ở Trung Quốc, điều mà Đảng Cộng sản lo ngại hơn hết là tình trạng bất ổn xã hội - và ông Tập Cận Bình không muốn thấy điều này trước khi chuyển sang nhiệm kỳ thứ ba lịch sử tại đại hội Đảng vào cuối năm nay.
Một đám mây bất ổn
Trong khi phần còn lại của thế giới đang cố gắng sống chung với Covid, Trung Quốc là nền kinh tế lớn duy nhất vẫn ưu tiên cuộc chiến chống lại virus trên hầu hết mọi thứ khác.
Các biện pháp được gọi là zero Covid bao gồm xét nghiệm hàng loạt, theo dõi và cách ly nghiêm ngặt. Chỉ một số ít trường hợp có thể ra ngoài khi có lệnh phong tỏa toàn thành phố.
Bắc Kinh mới chỉ có một vài ca nhiễm gần đây nhưng hơn 21 triệu cư dân của thành phố phải xếp hàng để xét nghiệm PCR ba ngày một lần để vào các tòa nhà công cộng và thậm chí cả các cửa hàng.
Khi một trường hợp Covid được xác nhận, toàn bộ khu vực có thể nhanh chóng bị phong tỏa, đặc biệt gây khó khăn đối với việc kinh doanh - các cửa hàng, quán bar và nhà hàng đều phải đóng cửa.
Người dân Trung Quốc đang sống dưới một đám mây bất ổn. Khó khăn để lên kế hoạch, và người ta tự hỏi liệu dân chúng sẽ phải thực hiện những điều này bao lâu nữa.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Nếu Đảng Cộng sản Trung Quốc không lo lắng về những vấn này, thì họ nên cảm thấy lo lắng. Không khó để tưởng tượng bạo loạn ở Thượng Hải nếu cư dân tiếp tục bị nhốt trong nhà của họ.
Tuy nhiên, Trung Quốc không có dấu hiệu thay đổi cách ứng phó với Covid. Cả thế giới đang nhìn vào và hỏi tại sao.
Tóm lại, có hai lý do: chính trị và vaccine.
Tỷ lệ tiêm vaccine của Trung Quốc vẫn còn quá thấp
Không rõ tại sao Trung Quốc lại giảm tỷ lệ tiêm chủng, vốn vẫn được coi là quá thấp để nước này có thể mở cửa trở lại một cách an toàn. Các quan chức lo ngại rằng một đợt bùng phát trên diện rộng có thể làm các bệnh viện quá tải và gây ra nhiều ca tử vong.
Giáo sư Liang Wannian từ Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc cho biết: "Một số nhóm người dễ bị tổn thương chưa được tiêm đầy đủ hai mũi hoặc mũi nhắc lại, vì vậy chúng tôi không thể chỉ bàn giao".
Theo số liệu chính thức, đã có một động thái muộn màng nhằm tăng tỷ lệ tiêm vaccine - 89% người dân đã tiêm hai mũi, nhưng chỉ 56% trong số những người đủ điều kiện đã được tiêm mũi nhắc lại.
Một vài tháng trước, tình hình còn tồi tệ hơn nhiều.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Tình hình đặc biệt đáng lo ngại ở những người cao tuổi. Ở Hong Kong, một tỷ lệ rất lớn những người cao tuổi đã chết và không được tiêm phòng.
Trong đợt bùng phát Covid ở Thượng Hải vào tháng 4/2022, các quan chức thành phố cho biết chỉ 38% những người trên 60 tuổi đã được tiêm ba mũi và chỉ 15% những người trên 80 tuổi đã tiêm hai mũi đầu tiên.
Trên cả nước, chỉ 19,7% những người trên 80 tuổi được tiêm mũi nhắc lại.
Tại sao lại có sự miễn cưỡng này? Đối với nhiều người ở Trung Quốc, thành công của chính phủ trong việc kiểm soát Covid trước biến thể Omicron dường như đã làm giảm sự cấp thiết của việc tiêm phòng.
Các quan chức đã miêu tả Covid là một vấn đề ở nước ngoài, đổ lỗi cho các hành khách từ nước ngoài đã mang virus vào Trung Quốc và niềm tin này đã được giữ vững.
Nhiều người nói với BBC rằng một số bác sĩ đã cảnh báo những người có bệnh nền về những nguy hiểm liên quan đến việc tiêm vaccine - thay vì những nguy hiểm của việc không được tiêm, đặc biệt là đối với người cao tuổi hoặc bệnh nhân thuộc nhóm nguy cơ cao.
Những bậc hưu trí mà BBC đã trao đổi tại một công viên ở Bắc Kinh cho biết họ không quá lo lắng về virus.
"Tôi không lo lắng về Covid. Chỉ cần cẩn thận, đeo khẩu trang," một phụ nữ 85 tuổi nói với chúng tôi. Bà cho biết bản thân và chồng vừa được tiêm một mũi sáng hôm đó.
Một người đàn ông gần đó cho biết: "Quản lý Covid ở Bắc Kinh tốt. Người dân Bắc Kinh, người dân Trung Quốc, lắng nghe chính phủ. Không giống như những người ở nước ngoài, khi được yêu cầu ở nhà, chúng tôi chỉ ở nhà."
Nhưng Bắc Kinh vẫn chưa đóng cửa hoàn toàn, đến mức độ mọi người bị nhốt trong nhà như Thượng Hải, Vũ Hán, Tây An, Cát Lâm và các thành phố khác.
Người dân thủ đô thường so sánh kinh nghiệm của Trung Quốc với những gì họ nghĩ đã xảy ra ở nước ngoài. Các phương tiện truyền thông do nhà nước kiểm soát đưa tin rất nhiều về Covid ở các quốc gia khác. Nhưng không có khuynh hướng bao quát chính xác sự hỗn loạn và khó khăn khi những người dân bị thiếu lương thực phải chiến đấu với phong tỏa nghiêm ngặt ở Thượng Hải.
Vậy tại sao chính quyền của Tập Cập Bình không đẩy mạnh tiêm chủng vaccine hơn? Xét nghiệm PCR là bắt buộc khi đi du lịch - tại sao không phải là hồ sơ tiêm chủng? Hàng loại nhóm kinh doanh quốc tế ở Trung Quốc đã kêu gọi nên thay thế nguồn lực khổng lồ dành cho một chiến lược vaccine dài hạn, thay vì xét nghiệm và phong tỏa.
Tuần này, chính quyền thành phố Bắc Kinh đã thông báo một sự thay đổi: yêu cầu trình xác nhận đã tiêm vaccine để được vào rạp chiếu phim, phòng gym, quán internet, thư viện, bảo tàng và các địa điểm giải trí khác.
Nhưng tiêm chủng chỉ là một phần của vấn đề.
Zero Covid đã trở thành một thách thức chính trị
Một phần quan trọng của vấn đề dường như bắt đầu từ việc các quan chức quá tin tưởng vào tuyên truyền của Đảng Cộng sản Trung Quốc.
Các đại diện chính phủ đã công khai chế nhạo các quốc gia khác vì đã mở cửa. Họ tuyên bố rằng Trung Quốc sẽ không làm điều này.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Vào tháng Sáu, ông Tập Cận Bình đã đến thăm Vũ Hán, nơi đại dịch bắt đầu. Truyền thông nhà nước cho biết ông nhấn mạnh giá trị của chính sách "zero Covid năng động", nói với người dân địa phương rằng chính phủ sẽ ưu tiên người dân và ưu tiên cuộc sống. Truyền thông nhà nước dẫn lời ông Tập rằng nếu Trung Quốc chuyển sang biện pháp "miễn dịch cộng đồng", hậu quả sau đó sẽ không thể tưởng tượng được.
Trong khi biến thể Omicron đã cho thấy không thể ngăn chặn virus này,tuyên ngôn từ cấp lãnh đạo cao nhất ở Trung Quốc vẫn tập trung vào việc "đánh bại" virus và "chiến thắng trong cuộc chiến chống lại đại dịch".
Kết quả là, nhiều người Trung Quốc tin rằng, với đủ nỗ lực, bằng cách nào đó virus có thể bị loại bỏ.
Nếu cuộc khủng hoảng này diễn ra nhiều năm sau đại hội Đảng Cộng sản lần tiếp theo - mở ra nhiệm kỳ thứ ba của ông Tập - thì phản ứng có thể sẽ khác. Nhưng đại hội này chỉ còn cách vài tháng nữa.
Cựu lãnh đạo Đặng Tiểu Bình đã đưa ra giới hạn hai nhiệm kỳ để ngăn chặn sự xuất hiện của một nhân vật khác như Mao Trạch Đông, người đã thống lĩnh Trung Quốc trong gần ba thập kỷ.
Tuy nhiên, giới hạn đó hiện đã được bãi bỏ để cho phép ông Tập tiếp tục nắm quyền bao lâu tùy ý. Đây không phải là một sự thay đổi nhỏ trong lịch sử chính trị của Trung Quốc.
Nếu có những người trong hàng ngũ cao cấp không muốn ông Tập Cận Bình đi theo con đường của Mao Trạch Đông, thì họ không có nhiều cách để ngăn cản việc này, và chắc chắn không có nhiều cơ hội.
Những gì có thể cần thiết?
· một phương tiện chính trị (như đại hội Đảng)
· một tình huống khẩn cấp (ví dụ, một dịch bệnh tàn phá nền kinh tế)
· việc xử lý khủng hoảng đó thất bại
· đủ cho các thành viên cấp cao của Đảng Cộng sản Trung Quốc quyết định rằng rủi ro để ông Tập vẫn nắm quyền lớn hơn nguy cơ chống lại ông
Thật khó để tưởng tượng rằng điều kiện cuối cùng trong số những điều trên có thể xảy ra. Nhưng nhà lãnh đạo Trung Quốc và các đồng minh của ông sẽ luôn xem xét tình huống xấu nhất để đảm bảo điều đó không xảy ra.
Vào tháng Năm, ủy ban thường vụ Bộ Chính trị gồm bảy người của đảng, cơ quan đứng đầu chính trường Trung Quốc, đã nhấn mạnh sự cần thiết của "cuộc đấu tranh kiên quyết chống lại mọi xuyên tạc, nghi ngờ và phủ nhận chính sách phòng chống dịch của chúng ta", theo những tin tức nổi bật đã được công bố.
Họ sẽ không thảo luận về những "nghi ngờ" đối với chính sách zero Covid nếu sự dao động như vậy không tồn tại. Nó hẳn đã phải tồn tại ở một cấp độ tương đối cao cấp.
Sự mệt mỏi vì Covid ở khắp mọi nơi
Sẽ rất đáng ngạc nhiên nếu các câu hỏi không được đặt ra với tầng lớp lãnh đạo cấp cao của Trung Quốc. Đối với các thế hệ lãnh đạo, nền kinh tế Trung Quốc là ưu tiên quan trọng nhất và nó đang bị phát hủy bởi Covid.
Các nhà kinh tế đang suy đoán rằng số liệu thống kê của Trung Quốc đang được điều chỉnh để che giấu tác động thực sự của virus và chính sách zero Covid.
Ngân hàng Thế giới trong báo cáo tháng Sáu dự đoán rằng tăng trưởng GDP thực tế của Trung Quốc sẽ chậm lại còn 4,3% trong năm 2022, phần lớn là do chủng Omicron bùng phát và tình trạng phong tỏa kéo dài.
Nhưng bây giờ đã quá muộn để giảm số Covid về mức 0 trước đại hội Đảng. Tập Cận Bình phải giải quyết vấn đề này và hy vọng sẽ không có thêm nhiều vụ phong tỏa toàn thành phố trước nhiệm kỳ mới của ông.
Ở những thành phố đã bị phong tỏa lâu hoặc nhiều lần, các dấu hiệu của sự mệt mỏi vì Covid xuất hiện khắp mọi nơi.
Nhiều bài đăng trên mạng xã hội công khai chế nhạo chính phủ. Ở các quốc gia khác, điều này có thể không lạ - nhưng ở Trung Quốc điều này thể hiện một sự thay đổi thực sự. Khi Thượng Hải đóng cửa và việc giao đồ ăn không được suôn sẻ, người dân bắt đầu đăng các clip về bài hát Do You Hear the People Sing? (Có nghe chăng người dân tôi hát) từ tác phẩm Les Miserables (Những người khốn khổ).
Việc đó không ngăn được chính quyền dựng barie cách ly tòa nhà, nhưng là một cát tát vào mặt chính phủ từng có danh tiếng về quản lý Covid từ hiệu quả cao trở thành rối rắm và thiếu linh hoạt.
Tuần trước, khi truyền thông nhà nước dẫn lời bí thư Bắc Kinh cho biết chính sách zero Covid sẽ được duy trì trong ít nhất 5 năm nữa, đã gây ra làn sóng phản đối kịch liệt trên mạng xã hội.
Phát biểu đã được sửa chữa nhanh chóng. Như thể là đã có một sự hiểu lầm.
Một thông báo sau đó rằng việc cách ly đối với khách quốc tế sẽ giảm xuống còn bảy ngày trong khách sạn, sau đó là ba ngày ở nhà. Có lẽ đây là một cách để giảm bớt cảm giác bồn chồn và cho mọi người thấy rằng chính phủ đang cố gắng nới lỏng các hạn chế.
Nhưng nhiều người tin rằng Trung Quốc chỉ đơn giản là đang trì hoãn xử lý - một ngày nào đó họ sẽ phải tìm ra một con đường phía trước.
Một con đường tắt tiềm năng có thể bao gồm xác định lại chính sách zero Covid và tìm cách tuyên bố rằng đã chiến thắng đại dịch.
Cho đến lúc đó, những tin đồn sẽ tiếp tục xuất hiện. Đảng Cộng sản Trung Quốc sẽ không muốn chúng vượt ra khỏi tầm kiểm soát.
