Clubhouse: Ứng dụng chat chọc giận giới kiểm duyệt Trung Quốc
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Khi Clubhouse chỉ dành cho những người được mời ra mắt vào tháng 4 năm ngoái, nó được coi là ứng dụng trực tuyến tương đương với Soho House: một không gian độc quyền, nơi những người được kết nối có thể tụ họp.
Nhưng chỉ trong vài ngày, nó đã trở thành một thứ khác: một lỗ hổng nhỏ trong "vạn lý tường lửa" của Bắc Kinh, cho phép hàng triệu người ở Trung Quốc có thể thoáng thấy một mạng internet không bị lọc và kiểm duyệt. Một nơi mà mọi người có thể thảo luận cởi mở về các vấn đề như cách Trung Quốc đối xử với người thiểu số Duy Ngô Nhĩ (Uighurs), đàn áp ở Hong Kong và quan hệ với Đài Loan, nơi mà Bắc Kinh coi là một tỉnh ly khai.
"Đây là lần đầu tiên tôi đăng nhập vào mạng Internet thực sự bằng tiếng Trung", một phụ nữ trẻ đến từ Trung Quốc đại lục tuyên bố trong một trong những cuộc thảo luận.
Nó chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn: vào thứ Hai, ứng dụng mà một số người mô tả là phiên bản tiếng Trung của "Salon Khai sáng", đã offline ở Trung Quốc đại lục - nhưng không phải trước khi BBC nghe được một loạt các cuộc trò chuyện chỉ một tuần trước. Những hội thoại không thể nào tưởng tượng được.
'Chúng ta là những người giống nhau'
Khi hàng nghìn người nói tiếng Quan Thoại từ Trung Quốc đại lục và Đài Loan tham gia một phòng trò chuyện tại Clubhouse có tên "Mọi người đều hỏi mọi người" vào cuối tuần trước, những nhà quan sát nhạy bén ngay lập tức cảm nhận được điều gì đó bất thường.
Cuộc trò chuyện không có giới hạn, từ những ưu và nhược điểm của nền dân chủ trong thế giới nói tiếng Hoa, và khả năng thống nhất Đài Loan với Trung Quốc, cho đến những câu chuyện cá nhân ấm lòng.
"Tôi sinh ra và lớn lên ở đại lục, và tôi chưa bao giờ ra nước ngoài", một người đàn ông Trung Quốc nói hôm thứ Sáu.
"Người đại lục chúng tôi nói rằng chúng tôi đến từ Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa; trong khi ở Đài Loan, bạn gọi vùng đất của mình là Trung Hoa Dân Quốc. Nhưng tại sao chúng ta lại phải tranh luận rằng Trung Quốc này thuộc về ai? Chúng ta nên sống hòa bình với nhau."
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Điều này hiếm khi xảy ra, bởi vì, giữa những tuyên truyền và căng thẳng từ cả Trung Quốc và Đài Loan trong những năm gần đây, các cuộc thảo luận tự do không bị gián đoạn như vậy trên một nền tảng kỹ thuật số duy nhất là điều bất thường.
Nội dung chính trị thường được lọc bởi hệ thống kiểm duyệt "vạn lý tường lửa" tinh vi của Trung Quốc. Những người dám lên tiếng trên các nền tảng như Weibo và WeChat có nguy cơ gặp rắc rối với chính quyền.
Nhưng không có ai kiểm duyệt trên Clubhouse và sự tự tin của các diễn giả dường như càng được củng cố bởi thực tế là nội dung cuộc trò chuyện của người dùng ứng dụng không bị ghi lại, cho phép một số biện pháp bảo mật quyền riêng tư.
"Tôi rất vui khi nghe những quan điểm này", một phụ nữ đến từ Đài Loan nói trong cuộc trò chuyện, có thời điểm đã thu hút được 5.000 người tham gia.
"Nói thẳng ra là có sự tuyên truyền của cả hai bên. Tại sao chúng ta không cố gắng hiểu nhau hơn một chút, thông cảm cho nhau và hỗ trợ khi cần thiết?"
Tuy nhiên, không phải tất cả các cuộc trò chuyện đều về chính trị. Đôi khi, người dân hai bên eo biển Đài Loan chia sẻ những kỷ niệm đẹp khi đến thăm các thành phố của nhau, trong khi một người đại lục cho hay bài hát yêu thích của anh từ một ban nhạc indie rock Trung Quốc thực tế có tên là About Taipei.
Đây chính xác là kiểu trò chuyện mà người khởi xướng nhóm Yaya Tsao đang tìm kiếm vào thứ Sáu.
Tsao, 28 tuổi, nói với BBC từ nhà của cô ở gần Đài Bắc: "Bất chấp những diễn ngôn khác biệt của cả đôi bên, vẫn có sự đa dạng về quan điểm".
Sau nhiều giờ điều phối vào thứ Sáu, cô đã chuyển giao trách nhiệm cho một phụ nữ trẻ Trung Quốc đại lục, người tự gọi mình là GG.
"Tôi rất xúc động với những cuộc trò chuyện này", chuyên gia tài chính cho biết từ nhà của cô ở Thâm Quyến.
"Tôi đến Hong Kong và Đài Loan khá thường xuyên vì công việc, và tôi biết việc giao tiếp trên một nền tảng kỹ thuật số duy nhất như thế này khó khăn như thế nào, chưa nói đến sự hợp lý và thấu hiểu lẫn nhau.
"Tôi hy vọng cuộc thảo luận kiểu này có thể là bước đầu tiên giúp cả hai bên hiểu nhau hơn - sau tất cả, chúng ta đều là những người có cùng ước mơ và khát vọng."
Nguồn hình ảnh, Reuters
'Có trại tập trung ở Tân Cương không?'
Tuy nhiên, các cuộc thảo luận được theo dõi kỹ lưỡng nhất là về Tân Cương, khu vực mà Trung Quốc bị cáo buộc giam hàng triệu người Duy Ngô Nhĩ và các dân tộc thiểu số Hồi giáo khác trong các trại tập trung. Bắc Kinh khẳng định chúng là để "trường dạy nghề" chống lại "chủ nghĩa khủng bố và chủ nghĩa cực đoan tôn giáo", đồng thời cáo buộc phương Tây truyền bá dối trá và tuyên truyền.
Vào thứ Bảy, một phòng trò chuyện có tên "Có trại tập trung ở Tân Cương không?" tổ chức một cuộc thảo luận kéo dài 12 giờ giữa người Duy Ngô Nhĩ và người Hán, nhóm dân tộc đa số của Trung Quốc.
Người điều hành phòng trò chuyện về Tân Cương là Francis - không phải tên thật - nói với BBC rằng tên phòng được chọn không phải để gây nghi ngờ về việc liệu các trại có thực sự tồn tại hay không, mà để thu hút những người nghe có quan điểm khác nhau về chính sách Tân Cương của Trung Quốc.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
"Nhiều thính giả người Hán, những người từng nghi ngờ về tính xác thực của các trại, đã xúc động với những câu chuyện cá nhân của người Duy Ngô Nhĩ và cuối cùng hiểu được quy mô của sự bạo tàn. Đây có thể là thành tựu lớn nhất của phòng trò chuyện", Francis, 33 tuổi, nhà làm phim gốc Los Angeles và là người dân tộc Hán, nói.
Một người đàn ông Trung Quốc cho biết đã phải dừng lái xe vì ông đã khóc rất nhiều trong khi nghe cuộc thảo luận.
Nhưng cũng có sự phản đối, và những màn troll làm gián đoạn nhiều lần.
Một phụ nữ gốc Hán bảo vệ chính sách Tân Cương của Trung Quốc khi nói rằng Mỹ và châu Âu cũng thực hiện các biện pháp chống khủng bố cực đoan. Người này hỏi: "Giáo dục không phải là một phản ứng tốt sao?"
Cô lưu ý rằng một số nước châu Âu đã yêu cầu người nhập cư học ngôn ngữ của họ để hòa nhập. Cô nhanh chóng được nhắc nhở rằng người Duy Ngô Nhĩ không phải là người nhập cư, mà là người bản địa vùng Tân Cương.
Một số người mô tả hành vi của cô này là "Hansploring", đó là khi một người Hán giải thích chính sách Tân Cương của Trung Quốc với người Duy Ngô Nhĩ và các dân tộc thiểu số khác theo cách trịch thượng.
"Người Hansplainers dường như không quan tâm đến việc chính sách này ảnh hưởng như thế nào đến các cá nhân người Duy Ngô Nhĩ", Alex, không phải tên thật của cô, hiện đang sống ở Anh, nói.
Cô gái 27 tuổi kêu gọi đồng bào người Hán của mình tự giáo dục chính mình về những gì đang xảy ra ở Tân Cương, thay vì đổ lỗi cho các nạn nhân.
'Chiến trường chống Trung Quốc'
Tất nhiên, mô hình chỉ dành cho những người được mời của Clubhouse, cho thấy một số người trả tiền để truy cập, cũng như thực tế là nó chỉ khả dụng trên iPhone và iPad, có nghĩa là những người tham gia có khả năng là giới tinh hoa Trung Quốc được giáo dục tốt, giàu có và đô thị hóa.
Nhiều người chỉ ra rằng mô hình này có thể làm tình hình của phòng chat này tệ hơn. Blogger người Trung Quốc nổi tiếng Ren Yi, người có bút danh là Chủ tịch Rabbit, lưu ý rằng hầu hết người Trung Quốc đại lục sẽ không bao giờ sử dụng Clubhouse.
"Nội dung và xu hướng sẽ ngày càng trở nên phiến diện", người này viết trên Weibo và nói thêm Clubhouse sẽ biến thành "một chiến trường dư luận chống Trung Quốc khác".
Nguồn hình ảnh, Weibo
Nhưng bất kỳ cơ hội nào để người dân đại lục tranh luận giờ đã không còn. Ứng dụng này đang ngoại tuyến - có vĩnh viễn hay không, không ai biết.
Tuy nhiên, Alex hy vọng ánh sáng cô nhìn thấy "rọi qua khe nứt" - dù trong thời gian ngắn - sẽ là ánh sáng đầu tiên.
"Clubhouse hiện bị cấm ở Trung Quốc, nhưng miễn là mọi người không mất đi mong muốn giao tiếp với nhau, các cuộc thảo luận sẽ lại nảy sinh trên nền tảng mới tiếp theo."
